دو پناهجو با تجربه دردناک از بازداشتگاه‌های برون‌مرزی پناهجویان استرالیا به یورونیوز گفتند پیامی برای رهبران اروپایی دارند که در حال بررسی راه‌اندازی چنین مراکزی در اروپا هستند: این کار را نکنید.
آگهی
زمانی که بهروز بوچانی از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ در مرکز پردازش منطقه‌ای استرالیا در جزیره «مانوس» بازداشت بود، نوشتن برای او وسیله‌ای بود به هدف مقابله با بی‌رحمی‌های روزمره‌ای که در گرما و شرجی شدید پاپوآ گینه نو در اطراف او در حال رخ دادن بود.
او برخی از این صحنه‌ها را در قالب شعر، مقاله و کتاب نوشته و منتشر کرده و کتاب «هیچ دوستی به جز کوهستان» او برنده جایزه شده است. این نوشته‌ها چرخه‌ی بی‌پایان شورش‌ها، قتل‌ها، خودکشی‌ها، تجاوزها، مرگ‌های قابل پیشگیری و دیگر آسیب‌هایی را توصیف می‌کنند که همه در مرکز بازداشت برون‌مرزی استرالیا رخ داده است.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
دیگر داستان‌ها، به ناامیدی کسانی اشاره دارند که اغلب سال‌ها منتظر می‌ماندند تا وزارت امور داخلی استرالیا به درخواست پناهندگی آنها رسیدگی کند. این فرآیندی بود که دادگاه بین‌المللی کیفری آن را «ظالمانه، غیرانسانی» و «تحقیرآمیز» توصیف کرد و به نظر می‌رسد که قوانین بنیادی حقوق بین‌الملل را نقض کرده باشد.
بوچانی، روزنامه‌نگار کرد ایرانی و کنشگر حقوق بشر، پیامی برای کشورهای اروپایی دارد که می‌خواهند این ساختار استرالیایی برای پردازش فرامرزی درخواست‌های پناهندگی را کپی‌برداری کنند. او که از درون خانه‌اش در ولیتنگتون، پایتخت نیوزیلند با یورونوز مصاحبه می‌کرد، گفت: «با این روش، صدها نفر از خانواده‌هایشان جدا شده‌اند. هزاران نفر از نظر جسمی و روانی آسیب دیده‌اند. بسیاری از افراد کشته شده‌اند.» و افزود: «استرالیا یک تراژدی خلق کرده است.»
بوچانی به پرسش یورونیوز در مورد آسیب‌های شخصی که هنوز هم از زمان حضورش در آن مرکز وحشتناک به همراه دارد، پاسخ نداد؛ مرکزی که به گفته کنشگران مهاجرت، شبیه به پادگان‌های نظامی محصور است. با این حال در نوشته‌هایش این جزیره را به‌عنوان «اردوگاه زندانیان» توصیف میکند و افرادی را که منتظر رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی‌شان هستند «زندانیان فراموش‌شده» می‌خواند.
این در حالی است که آمار رسمی پارلمان استرالیا نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۶، بیش از ۸۰ درصد پناهجویان در جزایر مانوس و نائورو دلایل معتبری برای درخواست وضعیت پناهندگی داشتند.
بوچانی می‌خواهد که سرگذشت خودش و هزاران پناهجوی دیگری که در این مراکز پردازش مهاجران منطقه‌ای استرالیا از بین رفتند، به عنوان داستان‌های هشداردهنده برای بقیه جهان مورد توجه قرار گیرد.
گزینه‌های «فانتزی» اروپا
در طول یک دهه گذشته، مهاجرت به مسئله‌ای حساس در اروپا تبدیل شده است و رهبران محافظه‌کار اروپایی ورود مهاجران را به عنوان دلیل کاهش بازار مسکن و رکود دستمزدها عنوان کرده‌اند.
این مسئله زمانی به اوج رسید که گروهی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعلام کردند قصد دارند با پردازش مهاجران جدید در خارج از مرزهای خود، از سیاست پردازش مهاجران برون‌مرزی استرالیا تقلید کنند.
البته جدیدترین گزارش مرکز پژوهش پارلمان اروپا در مورد پردازش فرامرزی درخواست‌های پناهندگی نشان می‌دهد که تاکنون هیچ درخواستی در داخل اتحادیه اروپا برای اعمال این روش داده نشده است، اما این روندی است که ممکن است به‌زودی تغییر کند.
در ماه مه، ۱۵ کشور اروپایی نامه‌ای جنجالی را امضا کردند که از اتحادیه اروپا می‌خواست تا سیاست‌های تازه‌ای را برای برون‌سپاری مهاجرت و درخواست‌های پناهندگی وضع کند. در این سند که در پلتفرم اجتماعی ایکس منتشر شد، این کشورها استدلال کردند که هدف از این سیاست‌ها، مختل کردن مسیرهای مهاجرت غیرقانونی و ایجاد شرایط برابر برای برخورد با مهاجران جدید است.
این نامه به قرارداد ۵ ساله ۶۷۰ میلیون یورویی بین ایتالیا و آلبانی اشاره میکند که بر پایه آن رم پردازش حدود ۳۶ هزار درخواست پناهندگی در سال را به تیرانا برون‌سپاری کرده و دو مرکز ویژه برای اسکان مهاجران جدید نیز ساخته خواهد شد.
جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا بارها از این طرح جنجالی دفاع کرده و گفته است که این مراکز برای مقابله با «قاچاق انسان» و جلوگیری از مرگ در مدیترانه ضروری هستند.
کاترین وولارد، مدیر شورای پناهندگان و مهاجران اروپا گفت که این «گزینه‌های فانتزی» برون‌سپاری به ندرت مؤثر واقع می‌شوند و در بهترین حالت فقط سرگرم‌کننده هستند. او به یورونیوز گفت: «این گزینه‌ها در بدترین حالت فشار و رنج بی‌نهایتی را به وجود می‌اورند چرا که افراد در حالت بلاتکلیفی باقی می‌مانند و به پناهندگی دسترسی ندارند» و افزود: «به‌طور کلی، این طرح‌ها به دلیل مخالفت‌های سیاسی در کشورهای هدف و موانع قانونی ناکام می‌مانند، زیرا دادگاه‌ها انتقال به مکان‌های ناامن را رد می‌کنند.»
اتریش، یکی دیگر از امضاکنندگان نامه، در نوامبر اعلام کرد که همچنین می‌خواهد پرونده پناهجویان را در یک کشور ثالث پردازش کرده و از طرح جنجالی انگلیس-روآندا تقلید کند که عبارت از رؤیای ۲۸۰ میلیون یورویی ریشی سوناک، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا برای فرستادن پناهجویان به کشور آن آفریقایی بود.
این توافق زمانی شکست خورد که دیوان عالی در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که این طرح غیرقانونی است و وقتی کئیر استارمر، نخست‌وزیر جدید بریتانیا به دفتر کار خود آمد، اعلام کرد که آن توافق «مرده» است.
اما موضع وین زمانی محکم‌تر شد که وزیر امور اروپایی اتریش، کارولین ادتس‌اشتادر، در ماه اوت به یورونیوز گفت که این کشور اروپای مرکزی باید در مورد مهاجرت «جدی» باشد. او در آن زمان گفت: «ما باید گام‌های بیشتری برای توسعه مراکز پناهندگی در کشورهای ثالث [غیر از اتحادیه اروپا] برداریم.»
بوچانی اخیراً در اتریش بوده است، کشوری که به طرز عجیبی در زمینه احساسات ضد مهاجرت پیشرو است. طبق آخرین شاخص درک دموکراسی (۲۰۲۳)، اتریشی‌ها بیشتر از هر جامعه دیگری که مورد بررسی قرار گرفته، خواهان اولویت دادن دولت‌شان به کاهش مهاجرت هستند.
از بوچانی درباره احساسش نسبت به گسترش احساسات ضد مهاجرتی در آنجا پرسیده شد، این مهاجر ۴۱ ساله گفت حرف‌هایی را که نشان‌دهنده بیگانه‌هراسی است را مشاهده کرده است. اما بلافاصله اشاره کرد که چنین ادبیاتی معمولاً قبل از هرگونه اقدام واقعی، در یک کشور رواج پیدا میکند. او گفت: «استرالیا در تلاش برای صادرات این سیستم فعال بوده است و بخشی از این صادرات زبان است.»
این حرف‌ها و شعارها شامل شعار «کشتی‌ها را متوقف کنید» است، شعاری چند کلمه‌ای بسیار سیاسی که سوناک از تونی ابوت، نخست‌وزیر پیشین استرالیا، برای حمایت از طرح روآندا برداشت کرد. این عبارت به‌طور مکرر در تظاهرات ضد مهاجرتی که در اوت در بریتانیا برگزار شد، شنیده شد. بوچانی گفت: «این ادبیات به آنها اجازه می‌دهد که روایت را جرم‌انگاری کنند، بنابراین اکنون می‌بینیم که آنها نه تنها به طور لجستیکی از سیاست‌های بازداشت دریایی استرالیا پیروی می‌کنند، بلکه همچنین ادبیات آنها را هم وام گرفته‌اند. به همین دلیل است که این کلمات را در بریتانیا می‌شنویم.»
مدل استرالیایی
وقتی یورونیوز از بوچانی پرسید که هفت سال ماندن در جزیره مانوس چه تأثیری بر او گذاشته، مدتی سکوت کرد تا پاسخ دهد و بعد گفت: «تبعید به خودی خود تحقیر است، شکنجه است، دردناک است. هفت سال از عمرتان را از دست بدهید، این به شما آسیب می‌زند.»
استرالیا برای دو دهه است که مراکز پردازش دریایی سختگیرانه‌ای را اداره کرده است. این مراکز پیش از آن که تقریباً به طور کامل تعطیل شوند، عمدتاً در جزایر مانوس و نائورو در پاپوآ گینه نو واقع بودند و همزمان با سیاست‌های سخت‌گیرانه بازگرداندن قایق‌ها که بخشی از عملیات مرزی حاکمیتی استرالیا بود، فعالیت می‌کردند.
بر پایه آن چه در وب‌سایت وزارت کشور استرالیا آمده، «تنها یک راه برای ورود به استرالیا وجود دارد، با ویزای معتبر استرالیایی.»
دریادار برت سانتر، فرمانده کارگروه مشترک طرح دولت استرالیا در ویدیویی که به‌منظور بازدارندگی افرادی که با قایق به استرالیا می‌روند در فضای مجازی همرسان شده، می‌گوید: «شما هرگز در استرالیا مستقر نخواهید شد. شانس موفقیت شما صفر است.»
بر پایه قوانین استرالیا هر فردی که به‌طور غیرقانونی سعی در رسیدن به قاره استرالیا با قایق داشته باشد، به نقطه خروج بازگردانده شده و از آنجا یا به کشور خودش بازگشت داده می‌شود یا به یک کشور ثالث برای پردازش منتقل می‌شود.
به این ترتیب استرالیا تنها کشوری در جهان است که برای مهاجرت غیرقانونی، بازداشت در نظر گرفته است. طبق گزارش شورای پناهندگان استرالیا، ۴ هزار و ۲۹۲ از جمله کودکان، پس از ورود غیرقانونی به این کشور به مراکز پردازش دریایی فرستاده شده‌اند.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
فرانسوا کربو، گزارشگر ویژه سازمان ملل برای حقوق بشر مهاجران در سال ۲۰۱۷، پیش از آن که دولت استرالیا سانسور رسانه‌ای برای پوشش اخبار مهاجران اعمال کند، از نائورو بازدید کرد و گفت که خانواده‌های مهاجران غالباً به مدت چند ماه یا حتی سال‌ها از یکدیگر جدا می‌شوند و میانگین زمان بازداشت نیز ۴۵۴ روز بوده است.
گزارشگر ویژه نوشت با افرادی ملاقات کرده که بیش از هفت سال در بازداشت بوده‌اند و افزود که این وضعیت «محیط نامناسبی برای افرادی است که معمولاً از قبل آسیب‌دیده‌اند.» کربو گفت که بسیاری از کودکان بازداشت‌شده علائم اختلال و استرس پس از حادثه، اضطراب و افسردگی را نشان می‌دهند و احساس ناامیدی نزد آنان غالباً به «عمل‌های خشونت‌آمیز علیه خود یا دیگران» منجر می‌شود.
گزارشگر ویژه همچنین از افراد حاضر اخباری درباره اقدام به خودکشی و آسیب زدن به خود، اختلالات روانی و مشکلات رشد، از جمله اختلال شدید وابستگی دریافت کرده بود. بسیاری از پدر و مادرها نیز به دلیل غیرممکن بودن ارائه آینده‌ای امیدوارکننده به فرزندان خود ناامید بوده و احساس گناه می‌کردند.
«شما آنها را به‌طور ذهنی و عاطفی می‌کشید»
زکی حیدری، کنشگر حقوق پناهندگان است که در عفو بین‌الملل استرالیا کار میکند و در سیدنی زندگی میکند. این پناهنده هزاره که در افغانستان به دنیا آمده به یورونیوز گفت که کار او در این سازمان شامل صحبت صریح با سیاستمداران در کانبرا درباره واقعیت سیستم‌های بازداشت و هزینه‌های این سیاست‌ها برای مردم است. سیاست‌هایی که رنج شدید را هم موجب می‌شوند.
حیدری به یاد می‌آورد که یکی از دوستانش، خدایار امینی که در سال ۲۰۱۵ خودسوزی کرد، وقتی خود را آتش می‌زد گفت: «اینجا انسانیت وجود ندارد.»
او درباره تجربه خود گفت: «ما در حال فرار از کشور خود بودیم، از نسل‌کشی و شکنجه فرار می‌کردیم، اما وقتی به استرالیا رسیدیم، مثل حیوان با ما رفتار شد. تجربه بازداشت بسیار وحشتناک بود.»
حیدری در سال ۲۰۱۲ با قایق به استرالیا رسید و به مدت یک ماه و نیم در جزیره کریسمس واقع در قلمرو استرالیا در حدود ۱۵۰۰ کیلومتری غرب سرزمین اصلی در بازداشت به سر برد. اتفاقی بود که او به نائورو یا مانوس فرستاده نشد. اما این به این معنا نیست که جزیره کریسمس مقصد بهتری است.
در سال ۲۰۲۲، کمیته ضدشکنجه سازمان ملل نگرانی‌هایی را در مورد کسانی که در آنجا بازداشت شده‌اند، ابراز کرد و کمیسیون حقوق بشر استرالیا در سال ۲۰۱۷ نوشت که این مرکز «محل مناسبی برای بازداشت مهاجران نیست»، به‌ویژه برای افراد آسیب‌پذیر یا کسانی که برای مدت طولانی بازداشت شده‌اند.
حیدری این مرکز را به زندان تشبیه کرد و گفت که کارکنان امنیتی جزیره کریسمس و دولت استرالیا به طور کلی به ما به چشم «حیوان» نگاه می‌کردند.
او گفت: «چرا ما در این محیط با امنیت بالا بودیم در حالی که هیچ جرمی مرتکب نشده بودیم و در هیچ دادگاهی محاکمه نشده بودیم؟ چرا با ما مثل مجرمان رفتار می‌کردند؟»
بیش از یک دهه از زمانی که حیدری در استرالیا ساکن شده است می‌گذرد. او آنجا را دوست دارد و می‌گوید استرالیا اولین مکانی است که به او امکان داده تنها زندگی کند. او گفت: «هیچ خشونت فیزیکی علیه من وجود ندارد. طالبان نیستند و کسی به دنبال من نیست.»
بر اساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، جامعه هزاره یکی از بزرگترین گروه‌های قومی افغانستان که عمدتاً در منطقه مرکزی أفغانستان زندگی می‌کنند، همواره از تبعیض هدفمند، آزار و کشتارهای جمعی رنج برده‌اند و از دهه ۱۸۹۰، ۶۰ درصد از جمعیت آنها کشته شده‌اند.
به فیس‌بوک یورونیوز فارسی بپیوندید
حیدری می‌داند که با این حال، افرادی مانند او در حال حاضر در بازداشتگاه‌های فراساحلی استرالیا رنج می‌برند. به گفته او، ۵۰ نفر در پاپوآ گینه‌نو و ۹۵ نفر در نائورو هستند. همچنین کسانی وجود دارند که ممکن است در آینده درد ناشی از این سیستم را تجربه کنند.
این مدافع پناهندگان پیامی برای کسانی دارد که به ایده پردازش درخواست‌های پناهندگی فراسرزمینی فکر می‌کنند: «هرگز این کار را نکنید.»
او به یورونیوز گفت: «این وحشتناک است. غیرانسانی است. ابزاری است که بسیاری از انسان‌ها و خانواده‌هایشان را خواهد کشت... شما آنها را نه با سلاح یا روشی که در کشورشان نسل‌کشی می‌کردند، بلکه از نظر ذهنی و احساسی خواهید کشت. به سیاستمداران استرالیا گوش ندهید، زیرا آنها به شما روی دیگر ماجرا را نمی‌گویند.»