بعد از تظاهرات گسترده خیابانی در بلاروس، مدتی است که این اعتراضات فروکش کرده است. به نظر میرسد رئيس جمهوری بلاروس توانسته شرایط را تحت کنترل خود در آورد.
آگهیسال گذشته در چنین زمانی، سوتلانا تیخانووسکایا، یک مادر خانه دار بود که نه تنها کسی در دنیا که حتی در بلاروس هم او را نمیشناخت. فقط در طول چند هفته او به نامی شناختهشده در سراسر کشور تبدیل شد و توانست تمام مخالفان دیکتاتور بلاروس، الکساندر لوکاشنکو را با یکدیگر متحد کند.
خانم تیخانووسکایا، ماه مه سال گذشته، زمانی وارد صحنه سیاست شد که وقتی شوهر او که قصد داشت در انتخابات شرکت کند به زندان افتاد. پس از آن تیخانووسکایا اعلام کرد که میخواهد در انتخابات شرکت کند و لوکاشنکو را به چالش بکشد.
اما پس از پایان انتخابات و اعلام پیروزی لوکاشنکو او مجبور شد از کشور فرار کند و به لیتوانی پناهنده شود. خانم تیخانووسکایا اما حتی دور از خانه هم توانست تظاهرات گستردهای را علیه لوکاشنکو ترتیب دهد و خیابانهای شهرهای مخالف بلاروس برای چندین ماه صحنه اعتراضات و تظاهرات مردمی ضد دولتی بود.
تحلیلگران اما حالا میگویند تاثیرگذاری او رو به افول است و سرکوب گسترده مخالفان از سوی حکومت لوکاشنکو باعث شده چهرههای مخالف دولت دچار گسست شوند.
والری کربلاویچ، تحلیلگر سیاسی بلاروس و نویسنده کتابی در مورد لوکاشنکو به یورونیوز، تایید میکند که اعتراضات خیابانی ضد دولتی کاهش یافته است.
او میافزاید: «بله متاسفانه تظاهرات کاهش یافته و دلیلش هم واضح است. مردم یا در زندان هستند و یا در خارج از کشور در تبعید خارجی به سر میبرند. بخش دیگری از مخالفان ترسیدهاند و در خانه نشستهاند.» کربلاویچ میگوید دولت هزینه اعتراض را بسیار بالا برده و این موضوع سبب شده بسیاری از مردم به این نتیجه برسند که دیگر حضور در خیابانها منطقی نیست.
با این حال، در ماههای بعد جنبشهای مخالف جدیدی علیه دولت تشکیل شده است. ابتدا ویکتور باباریکو کاندیدای پیشین انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته که دولت او را به زندان انداخت شروع به فعالیت کرد.
سپس در اوایل آوریل پاول لاتوشکو، دیپلمات پیشین این کشور برنامههایی برای حزب جدید خود منتشر کرد که به گفته او برای ساخت یک بلاروس جدید فعالیت میکند.
آقای لاتوشکو به درخواست یورونیوز برای گفتگو پاسخ نداد اما از او به عنوان یکی از رهبران جدی مخالفین لوکاشنکو و به ویژه در آینده نام میبرند.
با این حال بسیاری از تحلیلگران معتقدند کاهش اعتراضات خیابانی باعث شده چه تیخانووسکایا و چه لاتوشکو و باباریکو در جایگاه ضعیفتری نسبت به گذشته قرار گیرند.
آرتین شرایبمن، یک محقق مرکز کارنگی مسکو در این خصوص به یورونیوز میگوید: «هم لاتوشکو و هم ویکتور باباریکو احتمالا درک میکنند که با خاموش شدن اعتراضات خیابانی آنهم برای چند ماه، منطقی نیست که بیشتر از این برای نتیجه بخش بودن اعتراضات به آنها اتکا شود.»
وضعیت در بلاروس به نحوی تغییر کرده که بسیاری از ناظران سیاسی بر این باورند لوکاشنکو توانسته اوضاع را تحت کنترل خود قرار دهد.
الکساندر کلاساسوکی تحلیل سیاسی بلاروسی هم در گفتگو با یورونیوز میگوید: «من نگرانم که احزاب مخالف از یک جبهه واحد دور شوند و هر یک بخواهد مسیر خود را طی کند. هرچند که تمام آنها یک هدف ثابت دارند و آنهم یک بلاروس دموکرات و بدون لوکاشنکو است.»
کلاساسوکی در ادامه میافزاید: «هرچند شکلگیری احزاب جدید تا اندازهای اجتناب ناپذیر بوده است اما در عین حال من فکر نمیکنم این نشانه خوبی برای مخالفان دولت باشد. چرا که ما شاهد تکه تکه شدن گروههای مخالف هستیم.»
آیا تیخانووسکایا قدرت سیاسی خود را از دست داده است؟
اقدامات باباریکو و لاتوشکو این سوال را مطرح میکنند که آیا تیخانووسکایا، شناختهشدهترین چهره مخالف هنوز هم میتواند خود را به عنوان رهبر جریان مخالف معرفی کند؟
آگهیکلاساسوکی در این خصوص میگوید: «با توجه به تبلیغاتی که به ویژه در رسانههای خارجی صورت گرفته او هنوز هم نام بزرگی در خارج از بلاروس است اما تصور او در بلاروس همانی است که خود او از خودش به ذهن متبادر کرده است یک همسر و مادر مهربان که تنها یک نماد برای مخالفت با دولت به شمار میرود.»
این تحلیگر مسائل بلاروس میافزاید: « در حال حاضر وضعیت غیرقابل پیشبینی رقم خورده است. اعتراضات خیابانی که تیخانووسکایا، روی آن حساب میکد نتایج مطلوبی به بار نیاورده است. علاوه بر این خانم تیخانووسکایا هیچ حزبی ندارد که بتواند نیروهای حامی خود را دور هم جمع کند. در نتیجه من فکر میکنم با فروکش کردن اعتراضات وزن تیخانووسکایا هم کاهش یافته است.»
با این حال دفتر خانم تیخانووسکایا احتمال تضعیف اپوزوسیون در اثر پیدایش احزاب جدید را رد میکند. مسئولان دفتر رهبر اپوزوسیون بلاورس در این خصوص میگویند: «باباریکو و لاتوشکو با ایجاد احزاب خود در تلاش هستند طرفداران خود را بسیج کرده و ساختارهای محلی را تقویت کنند. این ساختار جامعه مدنی است و برای آینده بلاروس مفید خواهد بود.»
تیخانووسکایا اوایل سال جاری میلادی ابراز امیدواری کرده بود که لوکاشنکو در میان موج اعتراضات جدید و همچنین تحریمهای اقتصادی اتحادیه اروپا و آمریکا در بهار از سمت خود کنارهگیری کند. با این حال نه تنها این پیشبینی محقق نشده که دولت در برخورد با مخالفان سرسختتر برخورد کرده است.
آگهیلوکاشنکو هنوز در مورد تاسیس احزاب جدید مخالف اظهار نظری نکرده است اما کلاساسوکی معتقد است خرد کردن این احزاب برای دولت بسیار ساده خواهد بود.
این تحلیلگر مسائل بلاروس میافزاید: «من اطمینان دارم که به این احزاب گفته شده که حتی حق ثبت یک سیاسی جدید را هم ندارند. لوکاشنکو ابتکار عملیاتی برای بازسازی مجدد تمام احزاب سیاسی در بلاروس را برعهده گرفته و همه آنها را موظف کرده بار دیگر روند ثبت نام خود را انجام دهند.»
این در حالیست که در طول ۲۰ سال گذشته حتی یک حزب سیاسی مخالف هم از سوی دولت به ثبت نرسیده است.
آیا روسیه به لوکاشنکو پایبند خواهد بود؟
در خصوص سیاست روسیه در قبال بلاروس پرسشهای زیادی وجود دارد. هرچند نفوذ سیاسی روسیه در مینسک نسبت به اوایل دهه ۹۰ محدودتر است اما اعتقاد بر این است کرملین تغییر رژیم بالقوه در بلاروس را مد نظر دارد. برخی از ناظران معتقدند که ولادیمیر پوتین رئيس جمهوری روسیه ممکن است در آینده نزدیک اقدام غافلگیرکنندهای در بلاروس انجام دهند.
آگهیتحلیلگران بلاروس میگویند مهمترین اولویت پوتین در بلاروس ثبات است اما این ثبات لزوما با لوکاشنکو مهیا نمیشود. کلاساسوکی میگوید: «پوتین هرچند چندین بار پس از اننتخابات ریاست جمهوری از لوکاشنکو حمایت کرده اما این لزوما به معنای طرفداری از رئيس جمهوری بلاروس نیست.»
کلاساسوکی میافزاید: «من معتقدم ظهور احزاب جدید مخالف میتواند با همراهی روسیه صورت گیرد. ضمن اینکه نمیتوان این احتمال را از نظر دور نگاه داشت که در انتخابات ریاست جمهوری جدید در بلاروس، نامزدهای جدیدی که مورد حمایت روسیه هستند شانس خود را برای رقابت با لوکاشنکو امتحان کنند.»
این تحلیلگر مسائل بلاروس در ادامه میگوید: «هرگز نباید نقش و اثرگذاری کرملین را در تحولات بلاروس دستکم گرفت. کنسولگری این کشور در مینسک در مثالهای تاریخی گوناگونی نقش جدی ایفا کرده است.»
با این حال مخالفان امیدوارند تظاهرات متوقف شده بار دیگر علیه حکومت لوکاشنکو از سر گرفته شود. لاتوشکو از مردم این کشور خواسته است در تاریخ ۹ مه و روزی که بلاروس پایان جنگ جهانی دوم را جشن میگیرد علیه حکومت لوکاشنکو تظاهرات کنند.
آگهیحالا باید دید چه سرنوشتی در انتظار الکساندر لوکاشنکو و جبهه گسترده مخالفان او در بلاروس خواهد بود.