پستهایی اخیرا در فیسبوک و ایکس وایرال شده که ادعا میکنند ایتالیا نخستین کشور جهان است که «گوشت کِشتی» یا گوشت مصنوعی را ممنوع کرده و این موضوع دوباره بحثها درباره ایمنی و مصرف این محصول را داغ کرده است.
برای نمونه، یک تصویر منتشرشده در اینستاگرام و ایکس، عکسی از جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا، را نشان میدهد و میگوید این کشور «گوشت آزمایشگاهیِ بیل گیتس» را ممنوع کرده است؛ ادعایی که به نوعی تئوری توطئه درباره این تاجر آمریکایی اشاره دارد.
درست است که ایتالیا در سال ۲۰۲۳ قانونی تصویب کرد که گوشت کشتشده و همچنین استفاده از برچسبهای مرتبط با گوشت، مانند «استیک» یا «سالامی»، روی محصولات گیاهی را ممنوع میکند؛ و شرکتهایی که رعایت نکنند، ممکن است تا ۶۰ هزار یورو جریمه شوند اما این یک اتفاق تازه نیست و برخلاف چیزی که این پستها القا میکنند، هیچ هدفگیری مشخصی علیه بیل گیتس در کار نبوده است.
این نکته درست است که او از سرمایهگذاران برخی شرکتهای فعال در صنعت گوشت سلولی است، اما ممنوعیت ایتالیا ارتباطی با شخص او نداشته است.
قانونِ ممنوعیت، پیچیدهتر از چیزی است که در نگاه اول به نظر میرسد. برخی تحلیلگران میگویند این قانون «احتمالا قابل اجرا نیست» چون ایتالیا پیش از پایان دوره بررسی اتحادیه اروپا ــ موسوم به رویه TRIS ــ آن را تصویب کرده؛ رویهای که برای بررسی اثر یک قانون بر بازار واحد اروپایی لازم است.
بنا بر گفته برخی کارشناسان، همین موضوع میتواند باعث شود دادگاهها به این نتیجه برسند که این قانون فعلا طبق قوانین اتحادیه اروپا قابل اجرا نیست و آینده آن نامشخص باشد.
سخنگوی شرکت ایتالیایی «برونو سل» که در حوزه گوشت کِشتی فعالیت میکند، به یورونیوز گفت: «چون روند اجباری TRIS کامل انجام نشده، این قانون در حال حاضر اثر حقوقی ندارد.» در وضعیت کنونی، اتحادیه اروپا هنوز هیچ محصول گوشتی تولیدشده از سلولهای آزمایشگاهی را تأیید نکرده است، هرچند برخی شرکتها درخواست مجوز دادهاند.
در سال دو سال اخیر دو شرکت فرانسوی و هلندی که در این زمینه فعالیت میکنند برای دریافت مجوز از اتحادیه اروپا درخواست کردهاند اما این درخواستها همچنان در حال بررسیاند.
در چنین پروندههایی، «سازمان ایمنی غذای اروپا» (EFSA) ابتدا ارزیابی ریسک انجام میدهد. سپس کمیسیون اروپا و کشورهای عضو تصمیم میگیرند که آیا مجوز بازاریابی بدهند یا نه و شرایط استفاده، شامل برچسبگذاری، چگونه باشد.
کمیسیون اروپا معمولا از نظر «سازمان ایمنی غذای اروپا» پیروی میکند، اما سایر نگرانیها از جمله ملاحظات اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی را هم در نظر میگیرد.
اگر مجوز صادر شود، محصول وارد «فهرست غذای نوآورانه اتحادیه اروپا» میشود و میتواند در تمام کشورهای عضو، تحت شرایط تعیینشده، فروخته شود.
«سازمان ایمنی غذای اروپا» به یورونیوز گفت که نه موافق و نه مخالف گوشت کشتشده است، و تنها بر ایمنی محصول تمرکز دارد:
«اولویت ما حفاظت از سلامت عمومی است. در نظام قانونی غذای نوآورانه در اتحادیه اروپا، وظیفه ما ارزیابی ایمنی این محصولات است، از جمله آنهایی که با فناوریهای جدید مانند کشت سلولی تولید شدهاند.»
ایتالیا تنها کشوری در اتحادیه اروپا نیست که به این موضوع حساس است. پارلمان مجارستان نیز بهتازگی ممنوعیت مشابهی تصویب کرده که البته فقط برای استفادههای پزشکی و دامپزشکی استثنا قائل شده.
دولت مجارستان گفته این تدبیر برای دفاع از سلامت عمومی و سبک زندگی سنتی روستایی است. برخلاف ایتالیا، مجارستان از روند TRIS پیروی کرده، اما کمیسیون اروپا هشدار داده که چنین ممنوعیتهایی ممکن است آزادی گردش کالا در اتحادیه اروپا را تهدید کند.
در بریتانیا، اولین مجوز گوشت کشتشده در اروپا در سال ۲۰۲۴ صادر شد، اما فقط برای غذای حیوانات خانگی. هلند نیز آزمایشهای چشایی تحت نظارت برای انسان انجام داده است.
در سطح جهانی، تعداد کمی از کشورها چنین محصولاتی را تأیید کردهاند. سنگاپور پیشتاز بود (۲۰۲۰)، و پس از آن آمریکا (با وجود ممنوعیت در برخی ایالتها)، اسرائیل و استرالیا.
مزایا و چالشهای گوشت آزمایشگاهی
در حالیکه کشورها درباره اجازه ورود گوشت آزمایشگاهی به بازار تصمیم میگیرند، بسیاری از کاربران آنلاین درباره مزایا و خطرات آن بحث میکنند.
لائورا بوسمان، مدیر محتوا و کارشناس تغذیه در «شورای اطلاعات غذایی اروپا»، به یورونیوز گفت که یکی از بزرگترین مزایای این محصول، بهبود رفاه حیوانات است چرا که «گوشت کشتشده میتواند وابستگی به دامداری سنتی را کاهش دهد، که هم به رفاه حیوانات کمک میکند و هم خطر انتقال باکتریهایی مانند سالمونلا و کامپیلوباکتر را کم میکند.» او همچنین گفت این شیوه میتواند زمین، آب و کود کمتری مصرف کند.
سخنگوی «کشاورزی سلولی اروپا» نیز گفت این صنعت میتواند به کاهش چشمگیر مصرف منابع، آلودگی، و استفاده از زمین کمک کند و اگر با انرژی تجدیدپذیر همراه باشد، انتشار گازهای گلخانهای را تا ۹۲ درصد کمتر از گوشت گاو سنتی کند.
این صنعت بهطور بالقوه میتواند دهها هزار شغل ایجاد کند و میلیاردها یورو به اقتصاد اتحادیه اروپا اضافه کند.
با این حال، بسیاری از این مزایا شروط و ابهامهایی دارند. برای مثال، برخلاف تصور رایج، تولید گوشت کشتشده هنوز کاملا «بدون کشتار» نیست و همچنان به سلولهای بنیادی حیوانات و گاهی سرم جنینی گاوی وابسته است.
بوسمان همچنین گفت پایداری زیستمحیطی این محصولات اغلب سادهسازی میشود و تحقیقات نشان دادهاند که فرآیندهای آزمایشگاهی ممکن است در بلندمدت مقدار قابل توجهی CO2 تولید کنند.
نگرانی دیگر، تأثیری است که این صنعت میتواند بر دامپروری سنتی بگذارد. اما مدافعان میگویند این صنعت مکمل کار دامداران خواهد بود و به تأمین سلولهای اولیه از سوی آنها نیاز دارد.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در نهایت، اینکه آیا مردم اروپا اصلا به خوردن گوشت آزمایشگاهی تمایل خواهند داشت یا خیر، هنوز معلوم نیست.