تصاویر ماهواره‌ای پس از حمله به سه هدف عملیات «چکش نیمه‌شب» برای اولین بار میزان خسارت به تأسیسات هسته‌ای ایران را نشان می‌دهد.
آگهی
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که حملات بامداد یکشنبه این کشور علیه ایران منجر به نابودی «تمام و کمال» سه تأسیسات هسته‌ای در فردو، نطنز و اصفهان شده است.
با این حال، دن کین، رئیس ستاد نیروهای نظامی آمریکا از اظهار نظر قطعی در مورد میزان خسارات وارده خودداری کرد و گفت که «ارزیابی کامل نیاز به زمان دارد.»
مقامات تهران نیز به نوبه خود تأثیر حملات هوایی آمریکا بر تأسیسات هسته‌ای ایران را کم‌اهمیت جلوه داده‌اند.
چکش نیمه‌شب
حمله آمریکا علیه تاسیسات هسته‌ای ایران که با نام عملیاتی «چکش نیمه‌شب» شناخته می‌شود، شامل ۱۲۵ فروند هواپیمای نظامی آمریکا بود. در این میان، هفت بمب‌افکن رادارگریز «بی-۲» حامل ۱۴ بمب‌های نفوذکننده به اعماق زمین یا اصطلاحا «بمب سنگرشکن» با وزنی بالغ بر ۱۳ هزار کیلوگرم شرکت داشتند.
هم‌زمان با این حملات هوایی، یک زیردریایی آمریکایی نیز حدود ۳۰ موشک کروز شلیک کرد.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
تصاویر تازه ماهواره‌ای اکنون برای نخستین بار نمایی از پیامدهای این حملات ارائه می‌دهند. این تصاویر نشان‌دهنده خسارت‌های قابل‌توجهی به تأسیسات است که تأییدکننده اظهارات اخیر رافائل گروسی، رئیس سازمان بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) است.
با این حال، کارشناسان می‌گویند هرچند شواهد فراوانی از خسارت‌های مادی وجود دارد، اما هنوز نمی‌توان تأثیر این حملات بر برنامه هسته‌ای ایران را به‌طور کامل ارزیابی کرد.
نشانه‌هایی از خسارت قابل‌توجه به سالن‌های غنی‌سازی فردو
فردو، مرکز غنی‌سازی محرمانه ایران است که در عمق یک کوه واقع در ۳۰ کیلومتری شمال شهر قم است.
فقط بمب‌های نفوذکننده آمریکا، به‌ویژه بمب‌های موسوم به «مهمات عظیم نفوذگر جی‌بی‌یو-۵۷» با وزن بیش از ۱۳ هزار کیلوگرم، توانایی نفوذ به دل کوه و آسیب رساندن به سالن‌های غنی‌سازی فردو را داشتند.
بمب جی‌بی‌یو-۵۷ می‌تواند پیش از انفجار، در بتون تا عمق تقریبی ۱۸ متر و در خاک تا ۶۱ متر نفوذ کند. این در حالی است که گفته می‌شود سالن‌های غنی‌سازی فردو در عمق ۹۰ متری زیر زمین قرار دارند.
تصاویر ماهواره‌ای پس از حمله که توسط شرکت فناوری فضایی آمریکایی «ماکسار تکنولوژیز» ارائه شده، شش دهانه برخورد در سایت فردو را نشان می‌دهد. کارشناسان مؤسسه غیرانتفاعی آمریکایی «علم و امنیت بین‌المللی» معتقدند این دهانه‌ها سوراخ‌های نفوذ همان بمب‌های نفوذکننده جی‌بی‌یو-۵۷ هستند.
به گفته این کارشناسان، این دهانه‌ها «در نزدیکی دریچه‌های تهویه مجتمع زیرزمینی قرار دارند و مسیر نفوذ آسان‌تری را برای بمب‌های نفوذکننده (MOP) به سالن‌های عمیقاً زیرزمینی فراهم کرده‌اند.»
این سالن‌ها که گاهی به آن‌ها «سالن‌های آبشار سانتریفیوژها» نیز گفته می‌شود، محل استقرار زنجیره‌ای از سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم هستند.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گمان می‌رود ایران در فردو تا ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی ۶۰ درصد ذخیره کرده باشد.
کارشناسان مؤسسه «علم و امنیت بین‌المللی» همچنین اشاره کرده‌اند که تونل‌های منتهی به سالن‌های غنی‌سازی با خاک پُر شده بودند، اقدامی که به‌نظر می‌رسد تلاشی از سوی ایران برای آمادگی در برابر حمله بوده است.
کارشناسان نتیجه‌گیری کرده‌اند که «به احتمال بسیار زیاد، سالن‌های غنی‌سازی در این حمله به‌شدت آسیب دیده یا حتی به‌طور کامل نابود شده‌اند. کما اینکه آوار ناشی از انفجارها در دامنه کوه قابل مشاهده است.»
تحلیل‌گران مرکز منابع باز لندن (OSC) نیز می‌گویند تصاویر مربوط به فردو نشان می‌دهد برخی از «نقاط اصابت» به‌نظر می‌رسد مستقیماً بالای سالن اصلی آبشار سانتریفیوژ قرار دارند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز دوشنبه گفت: «با توجه به قدرت بالای مواد منفجره استفاده‌شده و حساسیت شدید سانتریفیوژها نسبت به لرزش، انتظار می‌رود آسیب بسیار قابل‌توجهی وارد شده باشد.»
این آژانس به عنوان نهاد نظارت هسته‌ای سازمان ملل هنوز امکان بازرسی از تأسیسات هدف قرار گرفته را نداشته و تأکید کرده که در حال حاضر «هیچ‌کس» نمی‌تواند ارزیابی دقیقی از میزان خسارت ارائه دهد.
این آژانس اکنون خواستار دسترسی کامل به این سایت‌ها شده است. آژانس اوایل ماه جاری میلادی، ایران را به عدم «همکاری کامل» در بازرسی‌های قبلی متهم کرده بود.
با وجود شواهد تصویری از تخریب گسترده، این تردید مطرح شده که ممکن است ایران پیش از حمله، ذخایر اورانیوم با غنای بالا را از سالن‌های غنی‌سازی فردو خارج کرده باشد.
تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که کمتر از ۴۸ ساعت پیش از حمله، دست‌کم ۱۶ کامیون در امتداد جاده دسترسی به ورودی تونل‌های فردو مستقر بوده‌اند؛ موضوعی که احتمال انتقال شتاب‌زده ذخایر اورانیوم به مکانی نامعلوم در آخرین لحظات را تقویت می‌کند.
برآورد کارشناسان: تأسیسات نطنز «نابود شد»
کارشناسان با استناد به تحلیل تصاویر ماهواره‌ای می‌گویند تأسیسات نطنز، که به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز غنی‌سازی هسته‌ای ایران شناخته می‌شود، نیز هدف بمب نفوذکننده جی‌بی‌یو-۵۷ قرار گرفته است.
به گفته مؤسسه «علم و امنیت بین‌المللی» (ISS): «یک دهانه نفوذ ناشی از اصابت مستقیم، که به‌گفته منابع مربوط به بمب جی‌بی‌یو-۵۷ است، دقیقاً بالای سالن‌های غنی‌سازی زیرزمینی قابل مشاهده است. این انفجار به‌احتمال زیاد تأسیسات را نابود کرده است.»
تاسیسات نظنز پیش از حمله آمریکا نیز دو بار از زمان آغاز درگیری‌ها در ۱۳ ژوئن (۲۳ خرداد)، هدف حمله اسرائیل قرار گرفته بود.
خسارت آشکار به تأسیسات رو زمینی در اصفهان
آخرین هدف در عملیات نظامی آمریکا، «مرکز بین‌المللی علوم و فناوری هسته‌ای اصفهان» بود؛ مکانی که گمان می‌رود محل فعالیت صدها دانشمند هسته‌ای و یکی از مراکز کلیدی تحقیقاتی برنامه هسته‌ای ایران باشد.
گزارش‌ها حاکی است که موشک‌های کروز شلیک‌شده از زیردریایی آمریکایی، در جریان این حمله هماهنگ، به ساختمان‌ها و ورودی تونل‌های مرکز اصفهان اصابت کرده‌اند.
تصاویر ماهواره‌ای از این سایت، خسارت آشکاری به تأسیسات روزمینی را نشان می‌دهند. این مرکز پیش‌تر نیز از زمان آغاز درگیری، هدف حملات اسرائیل قرار گرفته بود.
کارشناسان مؤسسه «علم و امنیت بین‌المللی» بر این باورند که در این حمله، یکی از تأسیسات فرآوری اورانیوم و ورودی تونل‌های منتهی به مجتمع زیرزمینی در سایت اصفهان نابود شده‌اند.
گمان می‌رود همانند فردو، تونل‌های دسترسی پیش از حمله با خاک پُر شده بودند تا از گسترش مواد رادیواکتیو یا آلاینده و خسارت‌های ناشی از انفجار جلوگیری شود.
با این حال، دکتر جفری لوئیس، کارشناس منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و استاد مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدل‌بری، معتقد است که حملات به اصفهان نتوانسته‌اند تونل‌های اصلی محل نگهداری اورانیوم با غنای بالا در این تأسیسات را نابود کنند.
او همچنین افزود که بسیار محتمل است این مواد پیش از حمله، مانند فردو، از تأسیسات اصفهان منتقل شده باشند.
او گفت: «باید عملکرد حملات [اسرائیل و آمریکا به ایران] را بر اساس هدف اصلی و واقعی آن بسنجیم، نه صرفاً بهانه‌هایی که برای توجیه قانونی مثل دفاع پیش‌دستانه مطرح می‌شود. اگر این حمله باعث نشود که رژیم فعلی ایران یا یک رژیم مشابه همچنان بتواند به برنامه هسته‌ای خود ادامه دهد و گزینه هسته‌ای داشته باشد، در این صورت این حمله یک شکست راهبردی خواهد بود.»