کاریکاتور «شارلی ابدو» درباره زلزله ترکیه؛ آیا آزادی بیان حد و مرز دارد؟
نظرها
کاریکاتور هفته‌نامه فرانسوی شارلی ابدو درباره زلزله ترکیه همچنان با انتقادهای منفی از سراسر جهان روبرو است. این انتقادات دیگر تنها متوجه جوامع اسلامی و ترکیه نیست و حتی در چندین کشور اروپایی نیز نسبت به تمسخر زلزله و جان باختن افراد توسط این مجله فرانسوی واکنش‌های منفی مشاهده شده است.
۶ فوریه دو زلزله به قدرت بیش از ۷ ریشتر ترکیه را لرزاند که از آن به عنوان بزرگ‌ترین فاجعه زمین‌لرزه در تاریخ معاصر این کشور یاد می‌شود. تاکنون بیش از ۲۲ هزار نفر در این کشور کشته شده‌اند اما بیم این می‌رود که این رقم به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
سازمان ملل متحد اعلام کرده که بیش از ۲۳ میلیون نفر در ترکیه و سوریه تحت تاثیر این زلزله قرار گرفته‌اند که بسیاری از آنها کودکان هستند. ده‌ها هزار نفر هم در شرایط سخت زمستانی زیر آوار منتظر نجات هستند.
با وجود این شرایط بحرانی، نشریه شارلی ابدو در همان روز وقوع زلزله کاریکاتور روز خود را به این اتفاق دردناک اختصاص داد اما این رسانه فرانسوی حتی با این تراژدی هم شوخی کرد و با انتشار تصویری از یک ساختمان فرو ریخته نوشت: «نیازی به ارسال تانک نیست».
این مجله البته پیش از این هم با انتشار کاریکاتورهایش خشم عمومی را برانگیخته بود. از کارتون‌ها درباره پیامبر اسلام گرفته تا حتی مسخره کردن زلزله ایتالیا.
شارلی ابدو در سال ۲۰۱۶ و پس از زلزله در ایتالیا با انتشار تصاویری از چندین نفر از افراد که در اثر زمین لرزه آسیب دیده‌اند آنها را به تمسخر گرفته بود. در آن کاریکاتور که با عنوان «مدل ایتالیایی زلزله» منتشر شده بود قربانیان زلزله را با غذاهای معروف ایتالیا مقایسه کرده است.
این کاریکاتور یک مرد را نشان می‌داد که بدنش خونی شده و بر روی سرش نوشته شده «پنه با سس گوجه فرنگی». این فرد در کنار زنی قرار دارد که به شدت آسیب دیده است و در کنار او نوشته شده «پنه گراتن». در کنار این دو نفر تصویر طنزگونه دیگری وجود دارد که نشان می دهد مردم در زیر آوار ساختمان‌های فروریخته در زلزله گرفتار شده اند و مانند لازانیا بر زیر لایه های مختلفی گیر افتاده‌اند. در بالای سر این افراد نوشته شده «لازانیا».
در آن زمان این کاریکاتورهای مجله شارلی ابدو با انتقاد شدید رم همراه بود و حتی رئيس مجلس سنای ایتالیا هم نسبت به آن واکنش نشان داده بود.
اما این بار و پس از وقوع زلزله در ترکیه، انتشار کاریکاتور شارلی ابدو بار دیگر انتقادات را متوجه این مجله فکاهی فرانسوی کرد.
محمد حسیسی، بنیانگذار پلتفرم Linguo که یک معلم و کارأفرین است در صفحه اینستاگرام خود به این مسئله واکنش نشان داد. او که در این شبکه اجتماعی بیش از ۲۵۰ هزار نفر دنبال کننده دارد، نوشت: «زلزله بزرگی یک کشور را لرزاند. و هزاران انسان بی گناه از جمله کودکان می‌میرند و احتمالا هزاران نفر دیگر نیز به دلیل اینکه هنوز زیر آوارها هستند، جان خود را از دست خواهند داد. اما متاسفانه افرادی که قلب بیماری دارند این اتفاق دردناک مورد تمسخر قرار می‌گیرد. این کاری است که مجله فرانسوی شارلی ابدو انجام داده است.»
حسیسی همچنین به کاریکاتورهایی که پیشتر این مجله درباره پیامبر اسلام در سال ۲۰۱۵ منتشر کرده، اضافه کرده که شارلی ابدو پیشتر هم چنین کارهای «نفرت‌انگیزی» منتشر کرده است.
واکنش‌ها در درون خود ترکیه هم به این مسئله گسترده بوده است. شبکه خبری سی‌ان‌ان ترک این کاریکاتور را یک رسوایی توصیف کرد. ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه هم به تندی به این کارتون واکنش نشان داد و گفت: «بربرهای مدرن؛ در کینه و نفرت خود غرق شوید.»
خالد سید مهند، روزنامه‌نگار الجزایری-فرانسوی معتقد است که این کاریکاتور نمونه بارز یک «طنز فاشیستی» است. او در این خصوص به یورونیوز می‌گوید: «این به اصطلاح طنز، یک طنز راست افراطی یا همان طنز فاشیستی است. مسلمانان در ۲۵ سال گذشته به هدف شارلی ابدو تبدیل شده‌اند.»
هرچند مسلمانان اصرار دارند که این مجله فرانسوی را توهین کننده به اسلام بدانند اما واقعیت این است که این نشریه نه فقط مسلمانان که حتی اروپایی‌ها و دیگر ادیان را نیز به تمسخر می‌گیرد. نمونه بارز و مشابه آن به ماجرای کاریکاتورهایی بر می‌گردد که شارلی ابدو درباره زلزله‌زدگان ایتالیایی منتشر کرده بود.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
به عبارت دیگر صرف نظر از درستی یا غلط بودن این اقدام شارلی ابدو، این رسانه تلاش می‌کند با هر چیزی شوخی کند، شوخی‌هایی که هرچند در برخی موارد از سوی بسیاری تند، توهین‌آمیز، فاشیسیتی و ضد انسانی تلقی می‌شوند.