«توافق نامه صلح ابراهیم» میتواند به حضور پررنگ اسرائیل در خلیج فارس کمک کند و این به معنای آن است که شکافهای سیاسی و نظامی موجود در خلیج فارس عمیقتر خواهد شد. حال ایران به عنوان کشوری که دارای طولانیترین مرز آبی در خلیج فارس است، پای تل آویو را در کنار مرزهای خود میبیند.
آگهی«توافق ابراهیم» که روز سه شنبه در کاخ سفید و با هدف عادی شدن روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و دو کشور امارات عربی متحده و بحرین امضا شد، اولین توافق میان اسرائیل و یک کشور عربی و مسلمان پس از ۲۶ سال است.
به این ترتیب دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا توانست پس از گذشت ۲۶ سال از توافق میان اسرائیل و اردن، زمینه انعقاد یک توافق دیگر را میان اسرائیل و یک کشور اسلامی فراهم کند.
رهبران آمریکا و کشورهای عربی از اهمیت مسئلهای به نام فلسطین در روابط بین الملل و همچنین میان مسلمانان آگاه هستند. از همین رو با وجود تلاشهای کشورهای غربی، کشورهای عربی برای ورود به مسیر عادی سازی رابطه با اسرائیل محتاطانه برخورد کردهاند. رهبران کشورهای عربی عواقب توافق مصر با اسرائیل در سال ۱۹۷۷ که به ترور رئیس جمهوری این کشور منجر شد را به یاد دارند. بنابراین برنامه عادی سازی رابطه هر کشور عربی و اسلامی با اسرائیل در مرحله امضای توافق نامه متوقف نخواهد شد، همانگونه که پیامدهای توافق روز سه شنبه از هماکنون قابل مشاهده است.
«توافق نامه صلح ابراهیم» میتواند به حضور پررنگ اسرائیل در خلیج فارس کمک کند و این به معنای آن است که شکافهای سیاسی و نظامی موجود در خلیج فارس عمیقتر خواهد شد. با تأسیس جمهوری اسلامی ایران، این کشور و اسرائیل همواره روابط خصمانهای داشتهاند. حال ایران به عنوان کشوری که دارای طولانیترین مرز آبی در خلیج فارس است، سایه تل آویو را در کنار مرزهای خود میبیند.
توجیه عادی سازی رابطه با اسرائیل نیز برای شهروندان کشورهای عربی منطقه آسان نخواهد بود. «مرکز سیاست و تحقیقات فلسطین» با انجام یک نظرسنجی اعلام کرد که ۸۶ درصد فلسطینیها توافق روز سه شنبه را در جهت منافع اسرائیل ارزیابی میکنند. از همین رو برخی ناظران بینالمللی بر این عقیده هستند که گسترش چنین نگاههایی به توافق صلح ابراهیم، میتواند به بدبینی و خشم میان مردم منطقه دامن بزند.
چرا «ابراهیم»؟
آیا صلح با هر نامی در خاورمیانه در حال حرکت است؟
گفته میشود که توافق صلح ابراهیم، هدفمند نام گذاری شده است. سه دین بزرگ توحیدی یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام به ابراهیم به عنوان پدر نگاه میکنند. بنابراین گویا طراحان این توافق خواستهاند از نامی استفاده کنند که میان آمریکای مسیحی، اسرائیل یهودی، امارات عربی متحده اسلامی و بحرین اسلامی مشترک است.
غیبت ولیعهد امارات و پادشاه بحرین
با این حال آن چیزی که در برگزاری مراسم امضای توافق نامه صلح ابراهیم به چشم آمد، حاضر نشدن ولیعهد امارات متحده عربی و پادشاه بحرین در این نشست بود. چرا ولیعهد امارات و پادشاه بحرین حاضر نشدند تا در یک قاب تصویری مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا قرار گیرند؟
تحلیلگران سیاسی معتقدند که رهبران دو کشور عربی به تبعات دیپلماتیک منفی با کشورهای حاشیه خلیج فارس آگاه هستند، چرا که این حضور پیام خاصی را منتقل میکرد. شیخ دوبی با گسلهای سیاسی و امنیتی که در منطقه خلیج فارس وجود دارد، به دنبال ثبات سیاسی و دیپلماتیک و در ادامه ثبات اقتصادی و تجاری است اما شیخ ابوظبی با این اقدام، از سیاستهای واشنگتن پیروی کرد که میتواند ثبات منطقه را برهم زند.
در بحرین نیز مخالفتهای زیادی از سوی گروهها و شخصیتهای سیاسی بحرینی در برابر امضای توافق صلح با اسرائیل ابراز شده است.
اما از دیدگاه آمریکا، توافق اسرائیل و فلسطین زمانی محقق خواهد شد که تنشهای منطقهای کمرنگ شود. آنان برای رسیدن به این خواسته، انزوای ایران را خواستار شدند، به گونهای که وزیر خارجه آمریکا از ایران به عنوان عامل بیثبات کننده منطقه نام برد.
ایران نیز میداند که این توافق، موقعیتش را در منطقه خاورمیانه به خطر میاندازد؛ موقعیتی که با اهرم فشار احساسات سنتی ضد اسرائیلی همراه بوده است. همین خشم را در واکنش حزب الله لبنان نیز میتوان دید، آنجا که از توافق عادیسازی رابطه با اسرائیل به عنوان «خیانت» به بیت المقدس یاد میکند.
در حال حاضر به نظر میرسد که «توافق ابراهیم» یک «پیمان صلح» است که بدون خشونت و بدون استفاده از پرچم سفید، امضا شده است اما آیا آیندگان شاهد یک تحول بنیادین در خاورمیانه خواهند بود؟ آیا استفاده از نام «ابراهیم» برای یک توافق میتواند به زندگی مسالمتآمیز میان اسرائیلیها و فلسطینیها بینجامد یا باید گفته وزیر خارجه ایران تحقق پذیرد که گفت: «فرزندان آدم، ابراهیم و موسی، خواهر و برادرانیاند که مستحق زندگی در یک صلح دموکراتیک واقعی و نه یک معامله تجاری هستند. طرح پیشنهادی ما یک همهپرسی بوده و هست.»