در اول ژوئیه ۲۰۲۵، گروهی از ستاره‌شناسان با استفاده از تلسکوپ «اطلس» در ریو هورتادو شیلی، جرم کم‌نوری را در آسمان رصد کردند که رفتارش با هیچ‌یک از دنباله‌دارهای شناخته‌شده سازگار نبود.
این کشف که بعدتر با نام رسمی «۳آی/اطلس» (3I/ATLAS) ثبت شد، سومین جرم میان‌ستاره‌ای محسوب می‌شود که تاکنون از میان منظومه شمسی عبور کرده است.
پیش از این دنباله‌دار، گذر اجرام «اوموآموا» در سال ۲۰۱۷ و «۲آی/بوریسوف» در سال ۲۰۱۹ توسط دانشمندان ثبت شده بود.
اما این جرم ناشناخته و سرگردان میان‌ستاره‌ای دقیقا چیست؟ از کجا آمده، به کجا می‌رود و آیا ممکن است چیزی بیش از یک دنباله‌دار طبیعی باشد؟
۳آی/اطلس چیست؟
بیشتر اخترشناسان معتقدند این شیء یک دنباله‌دار طبیعی است که با نزدیک شدن به خورشید درخشان‌تر می‌شود و آثار گاز و غبار در اطراف خود دارد.
نام این دنباله‌دار از منشأ کشف‌اش گرفته شده است: عدد ۳ به‌معنای سومین جرم میان‌ستاره‌ای کشف‌شده، حرف «آی» کوتاه‌شده کلمه انگلیسی میان‌ستاره‌ای و اطلس نام شبکه تلسکوپ‌هایی است که آن را شناسایی کردند.
ویژگی خارق‌العاده ۳آی/اطلس در مسیر حرکتش نهفته است: سرعت و جهت حرکت آن نشان می‌دهد که تحت تأثیر گرانش خورشید نیست و در واقع از سیستمی ستاره‌ای دیگر به‌طور تصادفی وارد منظومه ما شده است.
با چه سرعتی حرکت می‌کند و مسیرش چیست؟
به‌گفته ناسا، این جرم فضایی با سرعتی بیش از ۲۰۰ هزار کیلومتر در ساعت (حدود ۶۱ کیلومتر در ثانیه) در فضا حرکت می‌کند و هرچه به خورشید نزدیک‌تر می‌شود، بر سرعتش افزوده می‌شود.
مسیر حرکت این جرم هذلولوی است. این یعنی خیلی سریع‌تر از آن است که بتواند در مدار خورشید باقی بماند.
طبق محاسبات، این دنباله‌دار در مسیر عبورش از میان مدار زمین و مریخ می‌گذرد و سپس از سمت دیگر منظومه شمسی خارج خواهد شد.
نزدیک‌ترین فاصله آن از زمین حدود ۲۷۰ میلیون کیلومتر تخمین زده شده است.
آیا ممکن است این دنباله‌دار شیءای مصنوعی یا نشانه‌ای از فناوری بیگانه باشد؟
اکثر دانشمندان آن را پدیده‌ای طبیعی می‌دانند، اما آوی لئب ، اخترفیزیک‌دان نظری دانشگاه هاروارد، نظریه‌ای بحث‌برانگیز مطرح کرده است.
او که «پروژه گالیله» را برای بررسی شواهد احتمالی از فناوری‌های فرازمینی هدایت می‌کند، در چند مقاله علمی پیشنهاد کرده که نباید احتمال منشأ مصنوعی بودن این جرم آسمانی را نادیده گرفت چرا که شاید کاوشگری فرستاده‌شده از تمدنی دیگر باشد.
وی در مقاله‌ای با عنوان «آیا آی/اطلس۳ از خودش نور تولید می‌کند؟»، این مسئله را مطرح کرد که درخشش این دنباله‌دار ممکن است ناشی از تابش درونی باشد نه بازتاب نور خورشید؛ رفتاری که هیچ دنباله‌دار شناخته‌شده‌ای ندارد.
او در یادداشتی دیگر نوشت: «اگر این جرم واقعا مصنوعی و دارای هوش فعال باشد، دو احتمال وجود دارد: یا اهدافش کاملا صلح‌آمیز است، یا برعکس، تهدیدی بالقوه برای بشریت محسوب می‌شود.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
ناسا اما این فرضیه را رد کرده و گفته است: این جسم دقیقا مانند یک دنباله‌دار رفتار می‌کند و تقریبا در تمام ویژگی‌ها به دنباله‌دارهای شناخته‌شده شباهت دارد.»
آقای لئب بعدها توضیح داد که هدفش از طرح این فرضیه، به چالش کشیدن پیش‌فرض‌ها و حفظ «کنجکاوی کودکانه» در علم بوده است، نه اثبات وجود فناوری بیگانه.
آیا می‌توانیم آن را ببینیم؟
آی/اطلس۳ حدود ۳۰ اکتبر ۲۰۲۵ به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از خورشید (حدود ۱.۴ واحد نجومی یا ۱۸۰ میلیون کیلومتری) می‌رسد و تقریبا در درون مدار مریخ جای می‌گیرد.
به گفته ناسا، این جرم پس از عبور از پشت خورشید در اوایل دسامبر ۲۰۲۵ دوباره از زمین قابل مشاهده خواهد بود و احتمالا با تلسکوپ‌های زمینی متوسط نیز می‌توان آن را دید.