۱۱۰ روز پیش مسعود پزشکیان در جریان مناظره با سایر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران به مردم ایران وعده داد که اینترنت را آزاد می‌کند، وعده‌ای که نقش پررنگی در جذب بسیاری از آراء خاموش داشت. اما دولت او بیش از دو ماه است که روی کار آمده ولی مردم همچنان شاهد ادامه «فیلترشکن بازی» هستند.
آگهی
وعده‌های مسعود پزشکیان در مورد اینترنت در حساب کاربری او در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) که در ایران فیلتر است و با خرید و نصب وی‌پی‌ان یا فیلترشکن می‌توان وارد آن شد، ثبت شده است: «اینترنت را باید آزاد کنیم. من اگر انتخاب شدم جلوی فیلترینگ خواهم ایستاد و کسب و کارهای تعطیل شده را بازیابی خواهم کرد.»
البته او در پیام دیگری که به فاصله ۹ روز از پیام قبلی منتشر کرد، نوشته بود: «تضمین می‌دهم که تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلترشکن بازی و فشارهای بیرونی در همه جلسات و تمام قد بایستد.»
بازخوانی بدبینانه این پیام یادآور این نکته است که او صرف تاکید کرده که «در همه جلسات و تمام قد» دولت او صرفا در برابر فیلتر کردن و فیلترشکن بازی «خواهد ایستاد.» ایستادگی‌ای که لزوما منجر به آزادی اینترنت نمی‌شود.
اما سخنان او در نخستین جلسه شورای عالی مجازی چندان شباهتی به ایستادگی نداشت، چنان که به روایت پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری ایران، آقای پزشکیان بر «بر لزوم اجرایی شدن سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه فضای مجازی» تاکید کرد.
سیاست‌هایی که علی خامنه‌ای، رهبر ایران، روز سه‌شنبه (۲۷ اوت/۶ شهریور)، در دیدار با اعضای دولت مسعود پزشکیان آن را توضیح داد. آقای خامنه‌ای گفت: «آن چه که مهم است، این است که در فضای مجازی حکمرانی قانونمند وجود داشته باشد.»
او افزود: «این که بنده گاهی گفتم فضای مجازی رهاست، ول است، به همین خاطر است.» آقای خامنه‌ای از دولت خواست که اگر در این زمینه قانونی وجود ندارد، آن را تدوین و تصویب کنند.»
رهبر ایران انتقاد کرد که برخی حرف‌های او را درباره فضای مجازی جور دیگری تبیین کرده یا می‌فهمند و یا نمی‌خواهند که بفهمند ولی حرف من این است که فضای مجازی در کشور باید قانونمند شود.
بنابراین رهبر ایران به صراحت از دولت آقای پزشکیان خواسته تا با رها یا آزاد بودن فضای مجازی و اینترنت مقابله کند و برای این مقابله و اعمال محدودیت قانونی هم تدوین و اجرا کند.
در همین راستا، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات در کابینه آقای پزشکیان نیز دو روز پیش گفت: «طبیعی است که بالاخره یک مدیریت قانونمندی در این فضا [یِ مجازی] باید اتفاق بیفتد.»
البته آقای پزشکیان در بخش پایانی سخنانش در جلسه شورای عالی مجازی «با اشاره به موضوع فروش فیلترشکن توسط عده‌ای سودجو، با بیان اینکه برخی با فیلترشکن فروشی پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند که این برای کشورمان خوب نیست، دستور داد تا این مسئله حتما به شکل دقیق و جدی مورد رسیدگی قرار گرفته و تصمیم مقتضی در این مورد و به طور کلی زمینه‌های رواج چنین کسب و کاری اتخاذ شود.»
بنابراین، برنامه دولت آقای پزشکیان آن گونه که معین الدین سعیدی، نماینده ادوار مجلس ایران هم روز پنجشنبه در روزنامه اعتماد نوشته است، قصد دارد «فیلترشکن ها را به دو صورت غیرقانونی و قانونی تقسیم‌بندی کند.»
اما در مورد رفع فیلترینگ که وزیر ارتباطات ایران در سخنان اخیر خود اذعان کرده که یک مطالبه عمومی است، گفت: «مردم هم یکسری نیازهایی دارند در این فضا مثلا فضای دانشگاهی به یکسری محتواهای آموزشی نیاز دارند که باید مدیریت هوشمند اتفاق بیفتد.»
پیشتر، آقای پزشکیان هم در ۲۶ شهریور و در نخستین نشست خبری با خبرنگاران رفع فیلترینگ را به نگارش برنامه‌ای منوط کرده بود که مورد پذیرش شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی فضای مجازی باشد.
بنابراین، سرنوشت رفع فیلترینگ چندان هم در هاله‌ای از ابهام قرار ندارد. چنان که برخی چهره‌های مدافع دولت پزشکیان با وجود سکوت در دوران انتخابات اخیرا به آن اعتراف کرده‌اند، شخص رئیس جمهور و وزیر ارتباطات در مورد صدور دستور رفع فیلترینگ اختیار تامی ندارند. گذشته از این، هر دو خود را ملزم به اجرای دستور رهبر ایران در خصوص ایجاد محدودیت در فضای مجازی می‌دانند. در عین حال، نگرانی‌های امنیتی جمهوری اسلامی در مورد آزادی اینترنت که از دوران ریاست جمهوری حسن روحانی اوج گرفت و در دوره وزارت محمدجواد آذری جهرمی مقابله با آن نظامند شد، روز به روز در حال افزایش است.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
در همین حال، برخی تحلیلگران هم با تفسیر سخنان وزیر ارتباطات ایران یادآور می‌شوند که درک مشترکی از رفع فیلترینگ در میان مردم و حکومت وجود ندارد. به گفته آنها، حکومت اساسا حق دسترسی آزادانه مردم به اینترنت را به رسمیت نمی‌شناسد به طوری که زمانی هم که از رفع محدودیت‌ها سخن می‌گوید، مصداق‌هایی همچون دسترسی محققان به محتواهای عملی بیشتر را مطرح می‌کند.
این دسته از تحلیلگران بدبین نتیجه می‌گیرند که وعده روز چهارشنبه وزیر ارتباطات ایران در مورد وقوع گشایش‌هایی در مورد فیلترینگ در خوشبینانه‌ترین حالت به رفع محدودیت دسترسی برخی اقشار، صنوف، تشکل‌ها و گروه‌ها بر پایه نیازهایی که حکومت آنها را ضروری تشخیص بدهد، ختم خواهد شد.
اما تحلیلگران خوشبین هنوز امیدوارند که برخی پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام یا پیام‌رسان واتس‌اپ یا تلگرام رفع فیلتر شود اما آنها نیز منتظر آزادی اینترنت در ایران نیستند.
اما در مورد فیلترشکن‌ها هم تحلیلگران بدبین بر این باورند که حکومت قصد دارد با حذف وی‌پی‌ان‌ها عملا دسترسی عمومی به محتواهای فیلترشده را بیش از پیش دشوار کند ولی در مقابل خوشبین‌ها با توجه گردش مالی ۵۰ هزار میلیارد تومانی فروشندگان وی‌پی‌ان‌ها، معتقدند که تلاش دولت برای ساماندهی فیلترشکن‌ها به محدودسازی دسترسی افراد و شبکه‌های خارج از سیستم به این سفره مالی گسترده ختم خواهد شد.