بانک اروپایی اسپرم در دانمارک اذعان کرد اسپرم این اهداکننده بیشازحد استفاده شدهاست و بهمحض کشف جهش ژنتیکی، همکاری با او را فورا متوقف کردهاست.
یک اهداکننده اسپرم که بیآنکه بداند حامل جهشی نادر و سرطانزا بود، بهگفته تحقیق بزرگی به رهبری اتحادیه رادیو و تلویزیونهای اروپا (EBU) و شامل ۱۴ رسانه خدمات عمومی، پدرِ نزدیک به ۲۰۰ کودک در سراسر اروپا شده است.
این مرد سالم بهنظر میرسید، همه غربالگریهای معمول را پشت سر گذاشت و در حدود ۱۷ سال در دوران دانشجویی اسپرم اهدا میکرد. اما تا ۲۰ درصد از اسپرمهای او حامل جهشی در ژن TP53 بودند؛ ژنی که بهطور معمول مانع سرطانی شدن سلولها میشود.
کودکانی که این جهش را به ارث ببرند به سندرم لی-فرومنی مبتلا میشوند؛ اختلالی که تا ۹۰ درصد احتمال ابتلا به سرطان در طول زندگی به آنها میدهد.
برخی از کودکانی که با اسپرم اهدایی متولد شدهاند پیشتر جان خود را از دست دادهاند. انتظار میرود بسیاری دیگر در طول عمرشان دچار سرطان شوند.
پزشکان امسال نخستین بار پس از شناسایی ۲۳ کودک دارای این واریانت از میان ۶۷ مورد شناختهشده در آن زمان هشدار دادند. برای ۱۰ نفر سرطان تشخیص داده شده بود.
این تحقیق نشان داد که از اسپرم این اهداکننده برای لقاح دستکم ۱۹۷ کودک در ۱۴ کشور استفاده شده است، هرچند رقم واقعی ممکن است بیشتر باشد.
بانک اسپرم اروپایی دانمارک (ESB) که نمونهها را تامین کرده، گفته میشود اذعان کرده است که از این اسپرم بیش از حد استفاده شده و «عمیقترین همدردی» خود را برای خانوادههای متاثر فرستاده است.
این بانک گفت این جهش با غربالگری قابل تشخیص نبود و هنگامی که مسئله آشکار شد، اهداکننده را «بلافاصله مسدود» کرد.
این تحقیق نشان داد که کودکانی با استفاده از اسپرم این اهداکننده در دانمارک، بلژیک، اسپانیا، یونان و آلمان متولد شدهاند.
این اسپرم همچنین به ایرلند، لهستان، آلبانی و کوزوو فروخته شد و زنانی از سوئد نیز با اسپرم این اهداکننده تحت درمان ناباروری قرار گرفتهاند.
پیتر تامسون، رئیس اداره باروری و جنینشناسی انسانی بریتانیا (HFEA)، گفت زنان بریتانیایی نیز به تعداد «بسیار کم» در کلینیکهای دانمارک تحت درمان قرار گرفتهاند.
یورونیوز سلامت برای اظهارنظر با بانک اسپرم اروپا تماس گرفته و هنوز پاسخی دریافت نکرده است.
همزمانی غیرعادی و ناکامی تنظیمگری
بهگفته کارشناسان، این پرونده شکافهای مقررات بینالمللی درباره اهداکنندگان را آشکار میکند.
جکسون کرکمن-براون، استاد دانشگاه بیرمنگام، در بیانیهای گفت: «غربالگری برای چیزی نوظهور در بیضه هرگز با آزمایش خون کار نمیکند. هر اسپرم در یک انزال کمی با دیگری متفاوت است، بنابراین غربالگری اسپرمها نیز ساده نیست. در نهایت مسئله اینجاست که باید محدودیتهای خانوادگی رعایت و از استفاده گسترده و بدون پایش جلوگیری شود.»
کلر ترنبل از موسسه تحقیقات سرطان در بریتانیا این وضعیت را بهغایت نامحتمل توصیف کرد.
او گفت: «این یک همزمانی بسیار بد از دو رویداد بهشدت نادر است: اینکه اسپرم این اهداکننده حامل جهشهایی برای یک بیماری ژنتیکی بسیار کمیاب باشد... و اینکه از اسپرم او برای لقاح چنین تعداد خارقالعادهای از کودکان استفاده شده باشد.»
او گفت شواهد نشان میدهد این جهش در بیضههای اهداکننده پدید آمده و بهسرعت میان سلولهای اسپرم گسترش یافته است؛ بهتعبیر او «نمونهای از انتخاب خودخواهانه اسپرماتوگونی».
قوانین در سراسر اروپا
قواعد مربوط به اهدای اسپرم و تخمک از کشوری به کشور دیگر در اروپا متفاوت است. بر اساس گزارشی از شوراهای ملی اخلاق کشورهای نوردیک در سال ۲۰۲۵، سقف تعداد کودک از یک اهداکننده از یک نفر در قبرس تا ۱۰ نفر در فرانسه، یونان، ایتالیا و لهستان متغیر است.
کشورهای دیگر تعداد خانوادههایی را که میتوانند از یک اهداکننده یکسان استفاده کنند محدود میکنند تا امکان داشتن خواهر و برادر برایشان فراهم شود. برای نمونه، یک اهداکننده میتواند در دانمارک به ۱۲ خانواده و در سوئد یا نروژ به ۶ خانواده کمک کند.
علاوه بر این، در ۱۶ کشور اهدای اسپرم و تخمک بهصورت ناشناس انجام میشود، هرچند بهگفته این گزارش در برخی از آنها اگر کودک دچار شرایط شدید سلامت باشد ممکن است هویت اهداکننده افشا شود.