گزارشی تازه به بررسی اکوسیستم آنلاینِ انتشار و گسترش اطلاعات نادرست درباره تغییرات اقلیمی در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها می‌پردازد.
اکثریت مردم جهان از سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی حمایت می‌کنند. با این حال، اطلاعات گمراه‌کننده درباره اقلیم همچنان فراگیر است، به‌ویژه در فضای آنلاین.
یک گزارش تازه از نهاد ناظر «اقدام اقلیمی علیه گمراه‌سازی» (CAAD) به بررسی اطلاعات گمراه‌کننده درباره اقلیم در آستانه COP30 و بازیگران اصلیِ دامن‌زننده به آن پرداخته است. این گزارش از افزایش چشمگیر گمراه‌سازی مرتبط با کنفرانس اقلیمی سازمان ملل خبر می‌دهد.
این وضعیت چگونه است؟
طبق یک نظرسنجی ۲۰۲۴، ۸۷ درصد جهان از سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی حمایت می‌کنند. به گفته YouGov، ۶۲ تا ۷۶ درصد اروپایی‌ها نگران تغییرات اقلیمی هستند.
اما گمراه‌سازی همچنان می‌تواند تردید ایجاد کند.
میان «اطلاعات نادرست» و «اطلاعات گمراه‌کننده» تفاوت قابل‌توجهی وجود دارد. اطلاعات نادرست، داده‌های غلط یا خارج از بافتی است که کسی آن را به‌عنوان واقعیت ارائه می‌کند. در مقابل، اطلاعات گمراه‌کننده عمداً غلط است و با هدف فریب مخاطب منتشر می‌شود.
اوایل امسال، CAAD و رصدخانه سلامت اطلاعات (OII) از افزایش ۲۶۷ درصدیِ گمراه‌سازی مرتبط با COP از ژوئیه تا سپتامبر خبر دادند.
آن‌ها حدود ۱۴هزار نمونه را در فضای آنلاین شناسایی کردند. یکی از نمونه‌های قابل‌توجه، یک پست، که با هوش مصنوعی مولد ساخته شده و خبرنگاری را نشان می‌داد که در شهری سیل‌زده ایستاده؛ شهری شبیه بلم، جایی کهCOP30برگزار می‌شود. روی ویدئو عنوان «حقیقت درباره COP30 در بلم در سال ۲۰۲۵» نقش بسته بود تا مخاطب را جذب کند. اما خبرنگار، سیل و حتی خودِ شهر کاملاً ساختگی بودند.
یک تحلیلاخیر از OII نیز نشان داد که COP30 در گروه‌های تلگرامی برزیل که به نظریه‌های توطئه اختصاص دارند، موضوعی تکرارشونده بوده است. OII بیش از ۲۸۵ اشاره به COP30 را شناسایی کرده است: حمله به خودِ کنفرانس، بلم و راه‌حل‌های اقلیمی به طور کلی.
در عرصه جهانی، گمراه‌سازی اقلیمی از سوی رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، نیز ترویج شده است. او در سپتامبرخواندتغییرات اقلیمی را «بزرگ‌ترین حقه‌بازی».
چه کسانی پشت گمراه‌سازی اقلیمی هستند؟
گزارش تازه CAAD به بازیگران اصلیِ شکل‌دهنده به اکوسیستمِ گمراه‌سازیمی‌پردازد، که با کاشتن تردید در میان مخاطبان، اقدام اقلیمی را از مسیر خارج می‌کنند.
شرکت‌هایی که برای انرژی و حمل‌ونقل سوخت‌های فسیلی می‌سوزانند و همچنین کشاورزیِ صنعتی (موسوم به «کربنِ بزرگ») از عاملان اصلیِ گمراه‌سازی اقلیمی‌اند.
گزارش می‌گوید: «گمراه‌سازیِ کربنِ بزرگ طوری طراحی شده که مردم عادی قدرتِ اجماع علمی درباره تغییرات اقلیمی را دست‌کم بگیرند.» «این روند همچنین باعث می‌شود مردم توانِ همبستگی در مطالبه اقدام را کمتر از واقعیت ارزیابی کنند.»
با این حال، شرکت‌های فناوری نیز مقصرند که اجازه می‌دهند پیام‌هایشان بدون راستی‌آزمایی منتشر شود. این مشکلات تازه نیست و پیش‌تر هم دامنگیر کنفرانس‌های اقلیمی شده بود.
یکگزارشپیشینِ CAAD نشان داد که در آستانه COP28، شرکت‌های سوخت فسیلی تا ۵ میلیون دلار (۴٫۳ میلیون یورو) برای تبلیغاتِ گمراه‌سازی اقلیمی که در فیس‌بوک نمایش داده می‌شد، پرداخت کردند. شل، اکسون‌موبیل، بی‌پی و توتال‌انرژیز تأمین‌کنندگان اصلی بودند و ۹۸ درصدِ این تبلیغات را به خود اختصاص دادند.
گزارش جدید می‌گوید: «این گمراه‌سازی که به‌سرعت و ارزان از طریق شبکه‌های اجتماعی آنلاین و موتورهای جست‌وجو (بیگ‌تِک) منتشر می‌شود، سیاست‌گذاری را تضعیف کرده و اقدام را به بن‌بست می‌کشاند.»
بحث درباره گمراه‌سازی اقلیمی در COP
برای نخستین بار، کنفرانس اقلیمی امسال میزبان «ابتکار جهانی برای سلامت اطلاعات در زمینه تغییرات اقلیمی» خواهد بود. این ابتکار تلاش مشترک دولت برزیل، سازمان ملل و یونسکو است که به تقویت پژوهش و اقدامات برای مقابله با کارزارهای گمراه‌سازی اختصاص دارد.
در نشست رهبران در ۶ نوامبر، رئیس‌جمهور برزیل لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا و رئیس‌جمهور فرانسه امانوئل مکرون هر دو درباره خطرات گمراه‌سازی اقلیمی هشدار دادند.
لولا گفت: «نیروهای افراطی برای کسب امتیاز انتخاباتی اخبار جعلی می‌سازند و نسل‌های آینده را در مدلی منسوخ زندانی می‌کنند؛ مدلی که نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی و تخریب محیط‌زیست را تداوم می‌بخشد.»
مکرون نیز این سخنان را تکرار کرد.
او گفت: «گمراه‌سازی اقلیمی امروز دموکراسی‌های ما، دستورکار پاریس و در نتیجه امنیت جمعی‌مان را تهدید می‌کند.» اوایل امسال، یک گزارش نشان داد رسانه‌های فرانسه به گسترش گمراه‌سازی اقلیمی دامن می‌زنند و روایت‌هایی را تقویت می‌کنند که علم اقلیم و راه‌حل‌های آن را بی‌اعتبار می‌سازد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، همچنین شرکت‌هایی را که از چنین گمراه‌سازی‌ای سود می‌برند محکوم کرد.
او گفت: «شرکت‌های زیادی از ویرانی اقلیم سودهای بی‌سابقه می‌برند؛ میلیاردها دلار صرف لابی‌گری، فریب افکار عمومی و سد کردن راه پیشرفت می‌شود.» «رهبرانِ زیادی همچنان اسیر این منافعِ ریشه‌دار مانده‌اند.»