جزئیات طرح صندوق حفاظت از جنگل‌های بارانی برزیل در اجلاس COP30 اعلام شد و با حمایت گسترده مالی و سیاسی از سوی کشورها و نهادهای بین‌المللی روبه‌رو شد.
سال گذشته، دولت برزیل طرحی پیشنهاد کرد تا به کشورها برای حفاظت از جنگل‌های استوایی‌شان پول پرداخت کند. در چند ماه اخیر، آنها جزئیات را نهایی کرده و حمایت‌ها را جلب کرده‌اند.
روز پنجشنبه و همزمان با COP30، جزئیات مدت‌ها انتظارکشیده «صندوق جنگل‌های استوایی برای همیشه (TFFF)» را رونمایی کردند؛ صندوقی که تاکنون ۵٫۵ میلیارد دلار (۴٫۷ میلیارد یورو) تعهد مالی جذب کرده است.
صندوق «جنگل‌های استوایی برای همیشه» چیست؟
این صندوق پروژه شاخص رئیس‌جمهور لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا است که رهبران جهان را در آستانه آمازون برای COP30 گرد هم می‌آورد، تلاشی برای جلب توجه و منابع مالی به جنگل بارانی در خطر که برای مهار گرمایش جهانی حیاتی است.
این صندوق به‌جای کمک‌های بلاعوض از طریق بدهی دارای بهره تأمین مالی می‌شود و با نامصندوق جنگل‌های استوایی برای همیشه شناخته می‌شود؛ هدف آن وارونه کردن منطق اقتصادی جنگل‌زدایی است، به این صورت که نگه‌داشتن درختان برای دولت‌ها سودآورتر از قطع آنها شود. برزیل برای آغاز کار، مشارکت ۱ میلیارد دلار (۸۶۴٫۹ میلیون یورو) را اعلام کرد.
هرچند نابودی جنگل‌های بارانی برای دامداران، معدن‌کاران و قاچاقچیان چوب پول‌ساز است، برزیل امیدوار است کشورها را قانع کند که حفاظت از جنگل‌ها با جذب مقادیر عظیم انتشارهای گرم‌کننده سیاره، پاداش‌های بیشتری برای کل جهان به همراه دارد.
با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های با نرخ ثابت، صندوق قصد دارد در چند سال نخست ۲۵ میلیارد دلار (۲۱٫۶ میلیارد یورو) بدهی منتشر کند و سپس آن را با استفاده از اهرم مالی به صندوقی به ارزش ۱۲۵ میلیارد دلار (۱۰۸٫۱ میلیارد یورو) تبدیل کند که بتواند به کشورهای در حال توسعه برای حفاظت از جنگل‌های بارانی استوایی‌شان پرداختی انجام دهد.
فهرستی از بیش از ۷۰ کشور دارای پوشش جنگلی بالا، از کنگو تا کلمبیا، مادامی که جنگل‌زدایی را زیر نرخ تعیین‌شده نگه دارند، مشمول دریافت پرداخت‌ها خواهند بود. کشورهایی که در حفاظت از جنگل‌های خود ناکام بمانند، برای هر هکتار نابودی جنگل با کاهش تنبیهی پرداختی‌ها روبه‌رو می‌شوند.
قواعد صندوق همچنین تصریح می‌کند که ۲۰ درصد از منابع به مردمان بومی اختصاص یابد.
«این ابتکارات نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ و خوشایند در به‌رسمیت شناختن نقش محوری مردمان بومی، آفروتباران و جوامع محلی در حفاظت از جنگل‌هایی است که مایه بقای ما هستند»، وانجیرا ماثای، مدیر اجرایی برای آفریقا و مشارکت‌های جهانی در مؤسسه منابع جهانی، گفت. «این تعهدات می‌تواند دگرگون‌کننده باشد، اما فقط اگر دولت‌ها این حرف‌ها را به عمل تبدیل کنند.»
اروپا چگونه درگیر است؟
نروژ ۳ میلیارد دلار (۲٫۵۹ میلیارد یورو) تعهد داد که بزرگ‌ترین تعهد روز بود و امیدها را برای تحقق بلندپروازی‌های لولا افزایش داد. اما جزئیات ریز اعلامیه نروژ که به جذب حدود ۹٫۸ میلیارد دلار (۸٫۴۷ میلیارد یورو) مشارکت‌های دیگر از سوی برزیل مشروط است، فشار بر برزیل برای تحقق وعده‌ها را افزایش داده است.
تعهدات دیگر شامل ۵۰۰ میلیون دلار (۴۳۲ میلیون یورو) از سوی فرانسه، به‌همراه ۵ میلیون دلار (۴٫۳ میلیون یورو) از هلند و ۱ میلیون دلار (۸۶۵ هزار یورو) از پرتغال برای هزینه‌های راه‌اندازی است.
مقام‌ها گفتند انتظار دارند جمعه درباره مشارکت آلمان خبرهایی بشنوند. نخست‌وزیر بریتانیا کیر استارمر روز پنجشنبه از این ابتکار حمایت کرد اما از اعلام تعهد مالی خودداری کرد.
برزیل همچنین روی مشارکت بخش خصوصی حساب می‌کند، پس از آنکه صندوق به ۱۰ میلیارد دلار (۸٫۶۵ میلیارد یورو) برسد که برای آغاز آماده‌سازی انتشار اوراق قرضه کافی دانسته می‌شود.
آندریاس بی‌یلاند اریکسن، وزیر اقلیم نروژ، در پاسخ به پرسش‌ها درباره نگرانی‌های احتمالی در روز پنجشنبه گفت به‌نظرش خطرات متوجه صندوق «قابل مدیریت» است.
حمایت نزدیک به ۵۰ کشور دلگرم‌کننده است، میرلا ساندرینی، مدیر اجرایی موقت در مؤسسه منابع جهانی برزیل، می‌گوید.
او گفت: «از آمازون تا کنگو و جنوب‌شرقی آسیا، جنگل‌هایی که بقای همه ما را تضمین می‌کنند با وضعیت هشدار قرمز جهانی روبه‌رو هستند.»
«اگر تعداد کافی از کشورها مشارکت کنند، این سازوکار جدید می‌تواند گشایشی فراهم کند و با سودآورتر کردن جنگل‌های دست‌نخورده نسبت به پاکسازی آنها، اقتصاد جنگل‌زدایی را وارونه کند.»
آیا این برای توقف جنگل‌زدایی کافی است؟
زویی کیروز کالن از خیریه حفاظتی فاونا و فلورا از این برنامه تمجید کرد و بر ضرورت اقدام سریع دولت‌ها تأکید کرد.
او می‌گوید: «تغییرات اقلیمی و زوال طبیعت به نقطه بحران رسیده‌اند و باید هر فرصت را برای هدایت منابع مالی به سوی راه‌حل‌های طبیعت‌محورِ با یکپارچگی بالا مغتنم بدانیم.»
«البته باید برخی جزئیات روشن شود، اما همین حالا، و نمی‌توانم بر این نکته به اندازه کافی تأکید کنم، بزرگ‌ترین خطر ما تعلل است.»
با این حال، برخی سازمان‌های غیردولتی می‌گویند این ابتکار ناکافی است و سود را بر مردم مقدم می‌دارد. آنها با ایده قیمت‌گذاری بر طبیعت مخالف‌اند.
لیز مسون از دوستان زمین بین‌الملل می‌گوید: «هرچند TFFF نقش مردمان سنتی را به رسمیت می‌شناسد، اما همچنان بخشی از مالی‌سازی طبیعت است؛ مدلی که نتوانسته جنگل‌زدایی را متوقف کند یا از جوامع حفاظت کند و در عوض سود را در اولویت می‌گذارد.»
«به‌جای پرداخت بدهی تاریخی اقلیمی یا تضمین حقوق زمین، TFFF وابستگی را عمیق‌تر می‌کند و سیاست محیط‌زیست را تحت کنترل بانک جهانی به منافع بازار گره می‌زند.»
ادواردو راگوزه در «امیگاس دا ترّا برزیل» نیز همین دیدگاه‌ها را تکرار کرد و به‌جای طرح مالی دیگر، خواستار حقوق زمین، غرامت و لغو بدهی شد.
او می‌گوید: «قیمت‌گذاری جنگل‌ها چیزی نیست جز استعمار در لباسی نو.» «TFFF کنترل سرزمین‌های ما را به همان بانک‌ها و دولت‌هایی می‌سپارد که اصلاً جنگل‌زدایی را به‌راه انداختند و در عین حال جنوب جهانی را وادار می‌کند سود شمال را تضمین کند.»