جزئیات طرح صندوق حفاظت از جنگل‌های بارانی برزیل در اجلاس COP30 اعلام شد و با حمایت گسترده مالی و سیاسی از سوی کشورها و نهادهای بین‌المللی روبه‌رو شد.
سال گذشته، دولت برزیل طرحی پیشنهاد کرد تا به کشورها برای حفاظت از جنگل‌های استوایی‌شان پول پرداخت شود. در چند ماه اخیر، آنها جزئیات این طرح را نهایی کرده و حمایت‌ها را جلب کرده‌اند.
روز پنجشنبه و همزمان با COP30، از جزئیات طرح «صندوق جنگل‌های استوایی برای همیشه (TFFF)» رونمایی شد؛ صندوقی که تاکنون ۵.۵ میلیارد دلار (۴.۷ میلیارد یورو) تعهد مالی جذب کرده است.
صندوق «جنگل‌های استوایی برای همیشه» چیست؟
این صندوق، پروژه شاخص رئیس‌جمهور لولا دا سیلوا است؛ تلاشی برای جلب توجه و منابع مالی به جنگل‌های بارانی در معرض خطر که حفظ آنها برای مهار گرمایش جهانی حیاتی است.
این صندوق، با نامصندوق جنگل‌های استوایی برای همیشه شناخته می‌شود و هدف آن، وارونه کردن منطق اقتصادی جنگل‌زدایی است، به این صورت که نگه‌داشتن درختان برای دولت‌ها سودآورتر از قطع آنها شود. برزیل برای آغاز کار، از یک مشارکت ۱ میلیارد دلاری (۸۶۴.۹ میلیون یورو) خبر داد.
هرچند نابودی جنگل‌های بارانی برای دامداران، معدن‌کاران و قاچاقچیان چوب پول‌ساز است، برزیل امیدوار است کشورها را قانع کند که حفاظت از جنگل‌ها، پاداش‌های بیشتری برای کل جهان به همراه دارد.
فهرستی از بیش از ۷۰ کشور دارای پوشش جنگلی بالا، از کنگو تا کلمبیا، مادامی که میزان جنگل‌زدایی را زیر نرخ تعیین‌شده نگه دارند، مشمول دریافت پرداخت‌ها خواهند بود. اما کشورهایی که در حفاظت از جنگل‌های خود ناکام بمانند، برای هر هکتار نابودی جنگل با کاهش تنبیهی پرداختی‌ها روبه‌رو می‌شوند.
قواعد صندوق همچنین تصریح می‌کند که ۲۰ درصد از منابع، به مردمان بومی اختصاص یابد.
وانجیرا ماثای، مدیر اجرایی برای آفریقا و مشارکت‌های جهانی در مؤسسه منابع جهانی در این باره می‌گوید: «این ابتکارات نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ و خوشایند در به‌رسمیت شناختن نقش محوری مردمان بومی، آفروتباران و جوامع محلی در حفاظت از جنگل‌هایی است که مایه بقای ما هستند. این تعهدات می‌تواند دگرگون‌کننده باشد؛ البته اگر دولت‌ها این حرف‌ها را به عمل تبدیل کنند.»
اروپا چگونه درگیر است؟
نروژ ۳ میلیارد دلار (۲٫۵۹ میلیارد یورو) تعهد داد که بزرگ‌ترین تعهد روز بود و امیدها را برای تحقق بلندپروازی‌های لولا افزایش داد. اما جزئیات ریز اعلامیه نروژ که به جذب حدود ۹٫۸ میلیارد دلار (۸٫۴۷ میلیارد یورو) مشارکت دیگر از سوی برزیل مشروط است، فشار بر برزیل برای تحقق وعده‌ها را افزایش داده است.
تعهدات دیگر شامل ۵۰۰ میلیون دلار (۴۳۲ میلیون یورو) از سوی فرانسه، به‌همراه ۵ میلیون دلار (۴٫۳ میلیون یورو) از هلند و ۱ میلیون دلار (۸۶۵ هزار یورو) از پرتغال برای هزینه‌های راه‌اندازی است.
مقام‌ها گفتند انتظار دارند جمعه درباره مشارکت آلمان خبرهایی بشنوند. نخست‌وزیر بریتانیا کی‌یر استارمر نیز روز پنجشنبه از این ابتکار حمایت کرد اما از اعلام تعهد مالی خودداری کرد.
برزیل همچنین روی مشارکت بخش خصوصی حساب می‌کند؛ البته پس از آنکه سرمایه صندوق به ۱۰ میلیارد دلار (۸٫۶۵ میلیارد یورو) برسد که برای آغاز روند انتشار اوراق قرضه کافی دانسته می‌شود.
آندریاس بی‌یلاند اریکسن، وزیر اقلیم نروژ، در پاسخ به پرسش‌ها درباره نگرانی‌های احتمالی گفت به‌نظرش خطرات متوجه صندوق «قابل مدیریت» است.
میرلا ساندرینی، مدیر اجرایی در مؤسسه منابع جهانی برزیل می‌گوید: «حمایت نزدیک به ۵۰ کشور دلگرم‌کننده است، از آمازون تا کنگو و جنوب‌شرقی آسیا، جنگل‌هایی که بقای همه ما را تضمین می‌کنند با وضعیت هشدار قرمز جهانی روبه‌رو هستند. اگر تعداد کافی از کشورها مشارکت کنند، این سازوکار جدید می‌تواند گشایشی فراهم کند و با سودآورتر کردن جنگل‌های دست‌نخورده در مقایسه با نابودی آنها، اقتصاد جنگل‌زدایی را وارونه کند.»
آیا این طرح برای توقف جنگل‌زدایی کافی است؟
زویی کالن، از خیریه حفاظتی فاونا و فلورا از این برنامه تمجید کرد و بر ضرورت اقدام سریع دولت‌ها تأکید کرد.
او می‌گوید: «تغییرات اقلیمی و زوال طبیعت به نقطه بحران رسیده‌اند و باید هر فرصتی را برای هدایت منابع مالی به سوی راه‌حل‌های طبیعت‌محور مغتنم بدانیم. البته باید برخی جزئیات روشن شود، اما همین حالا بزرگ‌ترین خطر ما تعلل است.»
با این حال، برخی سازمان‌های غیردولتی می‌گویند که این ابتکار ناکافی است و سود را بر مردم مقدم می‌دارد. آنها با ایده قیمت‌گذاری بر طبیعت مخالفند.
لیز مسون از دوستان زمین بین‌الملل می‌گوید: «هرچند TFFF نقش مردمان سنتی را به رسمیت می‌شناسد، اما همچنان بخشی از برنامه های پولسازی از طبیعت است؛ مدلی که نتوانسته جنگل‌زدایی را متوقف کند یا از جوامع حفاظت کند و در عوض سود را در اولویت می‌گذارد.»