یادبود ۲۰۲۵: ۱۴ تن از تاثیرگذارترین چهره‌های فرهنگی که امسال از میان ما رفتند

با ما همراه شوید تا به برخی از چهره‌های سرشناس عرصه هنر و سرگرمی که در دوازده ماه گذشته از ما خداحافظی کردند ادای احترام کنیم.

گرچه نمی‌توان حق همه نمادهایی را که با دستاوردها، اجراها یا استحکام شخصیتشان اثری ماندگار بر زندگی ما گذاشتند ادا کرد، ۱۴ نفر از تاثیرگذارترین و فراموش‌نشدنی‌ها را برای بزرگداشت برگزیده‌ایم.

دیوید لینچ (۱۹۴۶ - ۲۰۲۵)

The beloved director-writer, well known for cinematic giants such as Twin Peaks, Mulholland Drive and Blue Velvet died aged 78.

In 2024, Lynch revealed he had been diagnosed with emphysema and would not be able to leave his house to direct any longer.

Known for his unique blend of horror, noir, and European surrealism, Lynch created unforgettable works that linger in the imagination - from the nightmarish debut Eraserhead to the hypnotic mysteries of Mulholland Drive and the cult-classic TV series Twin Peaks.

He captured hearts and minds with Palme d’Or-winning Wild at Heart and the haunting beauty of The Elephant Man, earning four Oscar nominations and a lifetime achievement honorary Oscar in 2019.

Originally trained as a painter, Lynch turned his artistic eye to the screen, leaving behind a body of work that remains as enigmatic as it is influential. Even in his later years, confined by emphysema, he continued to inspire, with 2017’s Twin Peaks: The Return reaffirming his place as a master of the strange and unforgettable.

Roberta Flack (1937 - 2025)

خواننده و پیانیست برنده گرمی که با صدای روح‌نواز و سبک صمیمی‌اش دهه ۱۹۷۰ را تعریف کرد، در ۸۸ سالگی درگذشت.

اوج‌گیری فلک به شهرت، به‌طور غیرمنتظره‌ای در اوایل دهه ۳۰ زندگی‌اش رقم خورد؛ وقتی فیلم سال ۱۹۷۱ِ کلینت ایستوود، Play Misty for Me، از اجرای او از «The First Time Ever I Saw Your Face» برای صحنه‌ای عاشقانه و به‌یادماندنی استفاده کرد. این بالاد در سال ۱۹۷۲ صدرنشین جدول‌ها شد و گرمی بهترین ضبط سال را برد.

در ۱۹۷۳، با «Killing Me Softly with His Song» این موفقیت را ادامه داد و به نخستین هنرمندی بدل شد که دو سال پیاپی جایزه بهترین ضبط را در گرمی‌ها می‌برد.

دیگر ترانه‌های شاخص فلک در دهه ۱۹۷۰ شامل «Feel Like Makin’ Love» و دو دوئت به‌یادماندنی با دوست نزدیک و هم‌دانشکده‌ای‌اش در هاوارد، دانی هاتاوی، یعنی «Where Is the Love» و «The Closer I Get to You» بود.

جین هکمن (۱۹۳۰ - ۲۰۲۵)

جین هکمن، بازیگر برنده اسکار و افسانه همه‌فن‌حریف هالیوود که با The French Connection، Unforgiven و The Royal Tenenbaums شناخته می‌شود، در ۹۵ سالگی درگذشت.

نقطه عطف او با Bonnie and Clyde در ۱۹۶۷ رقم خورد که نخستین نامزدی اسکارش را برایش آورد و سپس برای The French Connection (۱۹۷۱) اسکار بهترین بازیگر و برای Unforgiven (۱۹۹۲) اسکار بهترین بازیگر مکمل را برد.

هکمن که هم درام‌های پرتنش و هم کمدی‌های ظریف را استادانه بازی می‌کرد، نقش لکس لوتر را هم در Superman ایفا کرد و در آثار کلاسیکی چون Mississippi Burning، The Conversation و Crimson Tide ظاهر شد.

او در ۲۰۰۴ از بازیگری کناره‌گیری کرد و بعدتر چند رمان نوشت. هکمن سه فرزند از ازدواج اولش به‌جا گذاشت و میراثی از خود بر جای نهاده که او را به یکی از محترم‌ترین و ماندگارترین استعدادهای هالیوود بدل می‌کند.

وال کیلمر (۱۹۵۹ - ۲۰۲۵)

ستاره دمدمی هالیوود که از خلبانان جنگنده سرد و بی‌احساس تا خدایان راک‌اندرول را مجسم می‌کرد، در ۶۵ سالگی بر اثر ذات‌الریه درگذشت.

کیلمر با نقش‌هایی که هرگز محافظه‌کارانه بازی نمی‌کرد به چهره‌ای نسل‌ساز بدل شد: ستوان تام «آیس‌من» کازانسکی در Top Gun، جیم موریسون در _The Doors_ِ اولیور استون، بروس وین در Batman Forever و کارآگاه خصوصیِ صحنه‌ربا پری ون شرایک در Kiss Kiss Bang Bang.

کیلمر در ۲۰۱۴ به سرطان گلو مبتلا شد و در پی عوارض درمان، صدایش را از دست داد و عملا به کارنامه پربارش پایان داد. با این حال، آخرین حضورش روی پرده، بازگشتی تاثیرگذار در نقش آیس‌من در Top Gun: Maverick، وداعی آبرومندانه هم با آن شخصیت و هم با تماشگرانی بود که با او بزرگ شده بودند.

روی آیرز (۱۹۴۰ - ۲۰۲۵)

روی آیرز، ویبرفون‌نوازِ پیشگام جاز-فانک، تهیه‌کننده و آهنگساز که گرووهای گرم و ملودی‌های آفتاب‌خورده‌اش نسل‌های زیادی از موسیقیدانان را شکل داد، پس از یک بیماری طولانی در ۸۴ سالگی درگذشت.

ملقب به «پدرخوانده نئوسول» بود. کار ضبط خود را در ۱۹۶۳ با آلبوم «West Coast Vibes» آغاز کرد و پس از پیوستن به نوازنده فلوت جاز، هِربی مِن، در ۱۹۶۶ برجسته شد.

در اوایل دهه ۱۹۷۰ گروه Roy Ayers Ubiquity را تشکیل داد و با آمیختن جاز، فانک و سول، صدایی یکتا و سرحال پدید آورد. هیت سال ۱۹۷۶ او «Everybody Loves the Sunshine» بلافاصله کلاسیک شد؛ با گروو آرام و ریفِ آغازینِ کمی دیستورت‌شدهِ سینتی‌سایزرش به‌راحتی قابل تشخیص بود.

در طول شش دهه فعالیت، آیرز آلبوم‌های پرشماری منتشر کرد، موسیقی متن فیلم بلکساپلویتیشن جک هیل، Coffy (۱۹۷۳) را ساخت، به‌همراه پیشگام آفروبیت، Fela Kuti، شش هفته در نیجریه تور گذاشت و آلبومی محبوب برای گروه RAMP با عنوان «Come into Knowledge» تهیه کرد.

او توانایی‌اش در ویبرفون را در قطعه «Find Your Wings» از چهارمین آلبوم استودیوییِ Tyler, the Creator با نام «Cherry Bomb» نیز به رخ کشید و در بازی ویدیویی محبوب Grand Theft Auto IV هم یک ایستگاه رادیویی خیالیِ اختصاصی داشت.

اوزی آزبورن (۱۹۴۸ - ۲۰۲۵)

اوزی آزبورن برای بسیاری چیزها بود؛ معمار هراس‌انگیز هوی‌متال، ستاره راکی خودویرانگر و بعدتر، به‌واسطه The Osbournes، پدری به‌طرزی غیرمنتظره شیرین و اندکی دستپاچه برای میلیون‌ها نفر. اما جایگاهش در تاریخ موسیقی مدت‌ها پیش از تلویزیون واقع‌نما تثبیت شده بود.

با آلبوم نخستین و هم‌نام بلک سبث در ۱۹۶۹، آزبورن به انفجاری کمک کرد که اغلب «مهبانگِ» هوی‌متال توصیف شده است. این آلبوم که در بحبوحه جنگ ویتنام منتشر شد، اخلاق صلح‌و‌عشق دوران هیپی را در هم شکست و آن را با هراس، دیستورشن و تباهی جایگزین کرد.

آلبوم بعدی، Paranoid، سرودهای تعیین‌کننده ژانر را عرضه کرد: War Pigs، Iron Man و Paranoid؛ و سبث را به نقشه راه هرآنچه متال بعدها شد بدل ساخت.

او دوبار به تالار مشاهیر راک اند رول راه یافت؛ با سبث در ۲۰۰۶ و به‌عنوان هنرمند سولو در ۲۰۲۴. آزبورن تا پایان چهره‌ای سترگ ماند. او در ۷۶ سالگی تنها چند هفته پس از اجرای خداحافظی‌اش درگذشت.

هالک هوگان (۱۹۵۳ - ۲۰۲۵)

این غولِ همیشه با دستمال سر که کشتی حرفه‌ای را به فرهنگ پاپی جهانی بدل کرد، در ۷۱ سالگی پس از ایست قلبی در فلوریدا درگذشت.

با ظاهر بی‌همتا، تکیه‌کلام‌های پرطنین و شخصیت بزرگ‌تر از زندگی‌اش، هوگان فقط یک کشتی‌گیر نبود؛ او چهره اصلی WWE در اوج تجاری‌اش بود.

او با نمادهایی چون آندره غول، رندی ساوج، د راک و حتی رئیس WWE، وینس مکمن، روبه‌رو شد و در این مسیر دست‌کم شش قهرمانی WWE را به‌دست آورد.

در سال‌های بعد، هوگان به اندازه نمایش، به جنجال هم شناخته می‌شد؛ آشکارا از دونالد ترامپ حمایت کرد و در گردهمایی ملی جمهوری‌خواهان ۲۰۲۴ حمایتی نمایشی ارائه داد. زندگی‌اش بیرون از رینگ نیز با پرونده‌های پرسر‌وصدا و حساب‌کشی‌های عمومی همراه بود؛ از جمله دعوای حریم خصوصی‌اش علیه گاکر مدیا و پیامدهای استفاده از زبان نژادپرستانه در یک ضبط صوتی که بعدتر پوزش خواست.

رابرت ردفورد (۱۹۳۶ - ۲۰۲۵)

این بازیگر افسانه‌ای و برنده اسکار که با نقش‌آفرینی در Butch Cassidy And The Sundance Kid، The Sting، Three Days Of The Condor، All The President’s Men، Spy Game، All Is Lost و بی‌شمار اثر دیگر شناخته می‌شود، در سن ۸۹ سالگی در خواب و در خانه‌اش در یوتا درگذشت.

ردفورد، اجراگری که با کاریزما و استعدادش می‌درخشید، بنیان‌گذار جشنواره فیلم ساندنس و کنشگری لیبرال بود که برای بومیان آمریکا، محیط زیست و حقوق ال‌جی‌بی‌تی‌کیو مبارزه کرد.

مارتین اسکورسیزی پس از مرگ او بیانیه‌ای منتشر کرد و نوشت: «باب هنرمندی یگانه بود؛ هم جلوی دوربین و هم پشت آن. او همچنین عضو متعهد هیئت‌مدیره بنیاد فیلم بود و با ساندنس چیزی غیرقابل‌جایگزین و ماندگار به دنیای سینمای آمریکا بخشید. دانستن این که دیگر او را نخواهم دید غمگینم می‌کند و هرگز وقتی را که با او گذراندم فراموش نخواهم کرد.»

جورجو آرمانی (۱۹۳۴ - ۲۰۲۵)

طراح مد ایتالیایی که امپراتوری چندمیلیارددلاری بنا کرد و معنای سبک مدرن را دوباره تعریف کرد، در ۹۱ سالگی درگذشت.

متولد ۱۹۳۴، آرمانی در ۱۹۷۵ برچسب لباس مردانه‌اش را راه‌اندازی کرد و خیلی زود با کت‌های بدون آسترِ شیک، سیلوئت‌های راحت و «کت‌وشلوارِ قدرت» نمادین برای زنان شناخته شد.

در بیش از پنج دهه، ستارگان هالیوود، رهبران کسب‌وکار و مشتریان خوش‌سلیقه در سراسر جهان را لباس پوشاند و سادگیِ شیک را به برندی جهانی بدل کرد که پوشاک، اکسسوری، لوازم منزل و فراتر از آن را در بر می‌گیرد.

از دلدادگان دیرین آرمانی می‌توان به جودی فاستر، شان پن، جرج کلونی، سوفیا لورن و برد پیت اشاره کرد.

اثر آرمانی چنان بر نحوه لباس پوشیدن و حتی نگاه مردم به مد مهم بود که موزه گوگنهایم نیویورک در سال ۲۰۰۰ مروری بر ۲۵ سال نخست فعالیت او در مد به نمایش گذاشت.

جین گودال (۱۹۳۴ - ۲۰۲۵)

کنشگر حفاظت از محیط زیست که به‌خاطر پژوهش‌های میدانی پیشگامانه‌اش درباره شامپانزه‌ها و کنشگری زیست‌محیطی در سراسر جهان شهرت داشت، در ۹۱ سالگی درگذشت.

او وقتی دهه‌ها پیش میان شامپانزه‌ها در آفریقا زندگی می‌کرد، استفاده آنها از ابزار و انجام فعالیت‌هایی را ثبت کرد که پیش‌تر منحصرا انسانی دانسته می‌شد و نیز به شخصیت‌های متمایزشان اشاره کرد.

مشاهداتش و سپس حضورش در مجلات و مستندهای دهه ۱۹۶۰ نگاه جهان را نه‌فقط به نزدیک‌ترین خویشاوندان زیستی زنده انسان که به پیچیدگی عاطفی و اجتماعی همه جانوران دگرگون کرد و در عین حال او را به چهره‌ای عمومی بدل ساخت.

او در ۲۰۲۱ گفت: «آنجا در دل طبیعت، وقتی تنها هستی، می‌توانی بخشی از طبیعت شوی و انسان‌بودنت مانع نمی‌شود.»

«تقریبا مثل تجربه‌ای خارج از بدن؛ ناگهان صداهای متفاوت می‌شنوی و بوهای دیگر را حس می‌کنی و واقعا بخشی از این تاروپود شگفت‌انگیز زندگی می‌شوی.»

گودال در سال‌های پایانی عمر، دهه‌ها از وقت خود را صرف آموزش و کنشگری برای مسایل انسانی و حفاظت از جهان طبیعی کرد.

دایان کیتن (۱۹۴۶ - ۲۰۲۵)

دایان کیتن، بازیگر برنده اسکار که به‌خاطر شوخ‌طبعی، جذابیت و سبک نمادینش محبوب بود، در ۷۹ سالگی درگذشت.

او که به‌ویژه با همکاری‌هایش با وودی آلن از جمله Annie Hall و نیز آثاری چون The Godfather، Reds، Father of the Bride، The First Wives Club و Book Club شناخته می‌شد، بیش از پنج دهه حضوری تعیین‌کننده در سینما داشت.

او در Honeymoon in Vegas (۱۹۷۰) نخستین حضورِ سینمایی‌اش را تجربه کرد و خیلی زود با اجراهایی شناخته شد که هوشمندی، طنز و آسیب‌پذیری را در هم می‌آمیخت.

کارنامه‌اش نسل‌ها را درنوردید؛ از کمدی‌های ستاره‌ساز دهه ۱۹۷۰ تا همکاری‌های متاخر با نانسی مایرز که ثابت کرد می‌تواند هم به‌طرزی خنده‌دار تیزبین باشد و هم به‌شکل دردناک انسانی.

فرانک گری (۱۹۲۹ - ۲۰۲۵)

فرانک گری، معمار و طراح کانادایی-آمریکاییِ نامدار جهان، پس از یک بیماری کوتاه تنفسی در ۹۶ سالگی درگذشت.

گری برخی از خیال‌انگیزترین ساختمان‌های تاریخ را طراحی کرد و به سطحی از تحسین رسید که به‌ندرت نصیب معماری می‌شود

شیفتگی‌اش به پاپ‌آرت مدرن به خلق ساختمان‌هایی متمایز و چشمگیر انجامید. از میان شاهکارهای فراوانش می‌توان به موزه گوگنهایم در بیلبائوی اسپانیا، سالن کنسرت والت دیزنی در لس‌آنجلس و ساختمان بانک DZ در برلین اشاره کرد.

او همچنین به اصرار مدیرعامل شرکت، مارک زاکربرگ، گسترش دفتر مرکزی فیسبوک در شمال کالیفرنیا را طراحی کرد.

گری همه جوایز مهم معماری را برد، از جمله عالی‌ترین افتخار این حوزه، جایزه پریتکر، برای آثاری که «طراوتی اصیل و تماما آمریکایی» توصیف شده‌اند.

راب راینر (۱۹۴۷ - ۲۰۲۵)

راب راینر، بازیگر، کارگردان و تهیه‌کننده، در لس‌آنجلس و در کنار همسرش میشل، در ۷۸ سالگی درگذشت.

از «میتهدِ» برنده امی در All in the Family تا رشته‌ای از فیلم‌های نمادین، راینر به تعریف هالیوود مدرن کمک کرد.

او کلاسیک‌هایی چون This Is Spinal Tap، Stand By Me، The Princess Bride، When Harry Met Sally، Misery و A Few Good Men را کارگردانی کرد و روایت‌گریِ تیز را با قلب و شوخ‌طبعی درآمیخت.

او از هم‌بنیان‌گذاران کاسل راک اینترتینمنت بود و The Shawshank Redemption، Seinfeld و The Green Mile را به پرده رساند.

بریژیت باردو (۱۹۳۴ - ۲۰۲۵)

باردو که با فیلم‌هایی چون And God Created Woman، Le Mepris و The Night Heaven Fell در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ به شهرتی بین‌المللی رسید، به نمادی از فرهنگ فرانسه، رهایی جنسی و زرق‌وبرق سینمایی بدل شد.

او که در خانواده‌ای بورژوای پاریسی به دنیا آمده بود، در نوجوانی کشف شد و خیلی زود به یکی از پرعکس‌ترین زنان جهان تبدیل شد. باردو در ۳۹سالگی از سینما کناره گرفت و خود را وقف حقوق حیوانات کرد، بنیاد بریژیت باردو را بنیان نهاد و در سراسر جهان برای فوک‌ها، گرگ‌ها و دیگر جانوران کارزار کرد.

سال‌های بعدش با جنجال همراه بود. باردو بارها دیدگاه‌های راست افراطی را ابراز کرد، از مهاجرت انتقاد کرد و چندین بار در دادگاه‌های فرانسه به اتهام برانگیختن نفرت نژادی محکوم شد.

با وجود بحث‌ها درباره سیاست‌هایش، تاثیر باردو بر سینما، موسیقی، مد و زندگی فرهنگی فرانسه انکارناپذیر است.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در ایکس پیام تسلیتی منتشر کرد و نوشت: «فیلم‌هایش، صدایش، شهرت خیره‌کننده‌اش، حروف اول نامش، اندوه‌هایش، شورِ سخاوتمندانه‌اش برای حیوانات، چهره‌اش که به ماریان بدل شد؛ بریژیت باردو زندگیِ آزادی را مجسم کرد. وجودی فرانسوی، درخششی جهانی. او بر ما اثر گذاشت. ما سوگوار اسطوره‌ای از این قرن هستیم.»