آیا کلید رسیدن به احساس سپری کردن یک زندگی خوب، صرفا رسیدن به غنای روانی ارضاء کننده است؟ دقیقاً چه چیزی برای داشتن یک «زندگی خوب» لازم است؟
آگهی
به‌طور سنتی، دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود داشته است: نخست، دیدگاه لذت‌گرایانه (hedonistic) که بر شادی و احساسات مثبت تأکید دارد؛ و دوم، دیدگاه یودایمونیک (eudaimonic) که بر معنا، فضیلت و زندگی هدفمند تأکید میکند. اما اکنون روانشناسان مسیر سومی را معرفی کرده‌اند که بر کنجکاوی و چالش‌پذیری تمرکز دارد و فرصتی برای خلق زندگی‌ای سرشار از غنای روانی (psychological richness) فراهم می‌آورد.
ارین وستگیت، دانشیار روان‌شناسی در دانشگاه فلوریدا، در این‌باره می‌گوید:«ایده این مسیر از این سؤال شکل گرفت: چرا برخی افراد با اینکه زندگی شاد و معناداری دارند، همچنان احساس نارضایتی می‌کنند؟ ما دریافتیم که آنچه در این زندگی‌ها غایب است، غنای روانی است؛ تجربه‌هایی که انسان را به چالش می‌کشند، دیدگاهش را تغییر می‌دهند و حس کنجکاوی او را ارضاء می‌کنند.»
چگونه می‌توان یک زندگی مملو از غنای روانی را بنا کرد؟
پژوهشگران می‌گویند، دنبال کردن تجربه‌های متنوعی که دیدگاه شما را تغییر می‌دهند، مانند سفر، آغاز یک سرگرمی جدید یا حتی تماشای آثار هنری، کلید این نوع زندگی است.
آقای وستگیت توضیح می‌دهد که این تجربیات لزوماً نباید بزرگ و چشم‌گیر باشند؛ مثلاً تماشای شفق قطبی در آلاسکا. او می‌گوید: «زندگی سرشار از غنای روانی می‌تواند از چیز ساده‌ای مثل خواندن یک رمان فوق‌العاده یا شنیدن آهنگی تأثیرگذار شکل بگیرد.»
حتی تجربه‌های ناخوشایند نیز می‌توانند این نوع زندگی را تقویت کنند. برای مثال، دوره دانشگاهی شاید همیشه لذت‌بخش یا پرمعنا نباشد، اما نحوه فکر کردن ما را تغییر می‌دهد. یا حتی جان سالم به در بردن از طوفان، تجربه‌ای است که ممکن است نه خوشایند باشد و نه معنادار، اما نگاه انسان را به جهان و زندگی دگرگون می‌سازد.
آقای وستگیت خاطر نشان میکند: «ما نمی‌گوییم شادی و معنا مهم نیستند، هستند اما می‌خواهیم بگوییم که نباید غنای روانی را فراموش کرد. برخی از مهم‌ترین تجربه‌های زندگی، همان‌هایی هستند که ما را به چالش می‌کشند، غافلگیر می‌کنند و باعث می‌شوند دنیا را به شکلی متفاوت ببینیم.»
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
زندگی ایده‌آل؛ برای هر فرد متفاوت است
پژوهش‌های ارین وستگیت و همکارش شیگهیرو اویشی نشان می‌دهد که تعریفی یکسان از «زندگی خوب» وجود ندارد و این موضوع کاملاً وابسته به درون‌نگری و اولویت‌های شخصی است.
آقای اویشی، استاد روان‌شناسی دانشگاه شیکاگو، در پادکست مغزهای بزرگ (Big Brains) گفت: «زندگی ایده‌آل چه شکلی است؟ به خودشناسی نیاز دارد. آیا به‌دنبال زندگی راحت و خوشایند هستید؟ یا می‌خواهید تأثیری در جهان بگذارید؟ یا شاید فقط می‌خواهید انواع مختلفی از تجربه‌ها را داشته باشید؛ فارغ از اینکه مثبت یا منفی باشند؟»
شخصیت و سیاست چه نقشی دارند؟
مطالعه این دو روانشناس نشان می‌دهد که تمایل افراد به یکی از این مسیرها ممکن است با ویژگی‌های شخصیتی و حتی گرایش‌های سیاسی آن‌ها در ارتباط باشد. افرادی با تمایل بالا به تجربه‌های جدید (Openness to Experience) که یکی از پنج ویژگی اصلی شخصیتی است، بیشتر به زندگی حاوی غنای روانی گرایش دارند. در حالی که افرادی با نگرش محافظه‌کارانه بیشتر به دنبال زندگی‌های شاد یا معنادار هستند.
تأثیر بر شغل و رضایت شغلی
این دیدگاه حتی بر انتخاب شغل نیز تأثیر می‌گذارد. برای نمونه، طبق تحقیقات پیشین، افرادی که از شغل خود رضایت دارند، اغلب در مشاغل پردرآمد مانند جراحی یا داده‌کاوی فعالیت می‌کنند. در مقابل، معلمان، مددکاران اجتماعی و مأموران پلیس بیشتر جذب احساس معنا در شغل خود می‌شوند.
اما مشاغلی مانند نویسندگی یا ویراستاری، در دسته‌ای قرار می‌گیرند که هم رضایت شغلی و هم حس معنا در آن‌ها پایین گزارش شده است. اویشی در این مورد می‌گوید: «اگر فقط دو بُعد [رضایت و معنا] را در نظر بگیریم، باید به یک کارگردان هنری بگوییم که بهتر است داده‌کاو یا مدیر مراسم خاکسپاری شود! اما به نظر ما، بُعد سومی هم وجود دارد: شغلی دارای غنای روانی که در آن آزادی عمل وجود دارد و کارها به صورت روزانه یا سالانه تغییر می‌کنند.»
این مطالعه، که در نشریه Trends in Cognitive Sciences منتشر شده، بر این نکته تأکید دارد که راه رسیدن به «زندگی خوب» ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. ممکن است شادی و معنا برای برخی کافی باشد، اما برای دیگران، تجربه‌های متنوع، غیرمنتظره و حتی گاهی ناخوشایند، همان چیزی باشند که به زندگی‌شان عمق می‌بخشد؛ تجربه‌هایی که ذهن را باز می‌کنند و چشم‌انداز انسان را نسبت به جهان تغییر می‌دهند.