تصاویر ماهواره‌ای که توسط آسوشیتدپرس بررسی شده نشان می‌دهد ایران بازسازی سایت‌های تولید موشکی خود را که طی جنگ ۱۲ روزه ماه ژوئن توسط اسرائیل هدف قرار گرفت، آغاز کرده است. با این حال، یک مؤلفه کلیدی همچنان احتمالاً در دسترس ایران نیست: دستگاه‌های عظیم همزن که برای تولید سوخت جامد موشک‌ها حیاتی هستند.
آگهی
بازسازی برنامه موشکی برای جمهوری اسلامی بسیار مهم است، چراکه تهران معتقد است احتمال وقوع یک دور دیگر جنگ با اسرائیل وجود دارد. موشک‌ها یکی از معدود ابزارهای بازدارنده نظامی ایران محسوب می‌شوند، به‌ویژه پس از آنکه سامانه‌های دفاع هوایی کشور در جنگ اخیر به‌شدت آسیب دید؛ موضوعی که مقام‌های ایرانی همواره تأکید کرده‌اند هرگز بخشی از مذاکرات با غرب نخواهد بود.
کارشناسان موشکی به آسوشیتدپرس گفتند که دستیابی به این همزن‌ها یکی از اهداف اصلی تهران است، خصوصاً با توجه به احتمال بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در پایان ماه جاری. این تحریم‌ها توسعه برنامه موشکی ایران را نیز شامل می‌شوند. قرار است مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، روز چهارشنبه ۲۴ سپتامبر در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
این دستگاه‌ها که «میکسر سیاره‌ای/planetary mixers» نام دارند، دارای تیغه‌هایی هستند که مانند سیارات به دور یک نقطه مرکزی می‌چرخند و توانایی بالاتری برای ترکیب یکنواخت مواد نسبت به سایر تجهیزات دارند. ایران می‌تواند آنها را از چین خریداری کند؛ جایی که به گفته کارشناسان و مقام‌های آمریکایی، تهران در گذشته مواد اولیه سوخت موشکی و دیگر مؤلفه‌ها را از آن تهیه کرده است.
سام لِیر، پژوهشگر مرکز جیمز مارتین برای مطالعات منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، گفت: «اگر ایران بتواند دوباره تجهیزاتی مانند میکسرهای سیاره‌ای را به دست بیاورد، زیرساخت لازم همچنان آماده است و می‌تواند دوباره با سرعت شروع به کار کند.»
هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل به پرسش‌ها درباره تلاش این کشور برای بازسازی برنامه موشکی پاسخی نداد.
حملات اسرائیل و هدف قرار دادن سایت‌های سوخت جامد
موشک‌های سوخت جامد بسیار سریع‌تر از موشک‌های سوخت مایع آماده پرتاب می‌شوند، زیرا در موشک‌های سوخت مایع، سوخت باید درست پیش از شلیک بارگذاری شود. این سرعت آماده‌سازی می‌تواند تفاوت میان پرتاب موفق یا نابودی موشک روی سکوی پرتاب باشد؛ اتفاقی که در جنگ اخیر با اسرائیل رخ داد.
ایران دارای پایگاه‌های تولید موشک‌های سوخت جامد در «خُجیر» و «پارچین» در نزدیکی تهران و همچنین در «شاهرود» در ۳۵۰ کیلومتری شمال‌شرقی پایتخت است. حتی پیش از جنگ اخیر، این مراکز در اکتبر ۲۰۲۴ طی درگیری‌های قبلی هدف حملات اسرائیل قرار گرفتند.
حملات اسرائیل در ژوئن گذشته بیشتر بر تخریب ساختمان‌هایی متمرکز بود که میزبان میکسرها بودند؛ تجهیزاتی که برای ترکیب یکنواخت سوخت موشکی ضروری‌اند. همچنین برخی دیگر از مراکز صنعتی که احتمالاً توانایی ساخت میکسرها را داشتند، هدف قرار گرفتند.
در سایت‌های پارچین و شاهرود عملیات ساختمانی در حال انجام است
تصاویر ماهواره‌ای «پلانت لبز» که در ماه جاری گرفته شده و توسط آسوشیتدپرس بررسی شده‌اند، نشان می‌دهد در هر دو سایت پارچین و شاهرود عملیات ساختمانی در حال انجام است.
سام لِیر گفت در پارچین ساختمان‌های مختص ترکیب سوخت تحت تعمیر هستند و در شاهرود نیز بازسازی مشابهی در حال انجام است.
سرعت بازسازی نشان می‌دهد برنامه موشکی برای تهران تا چه اندازه اهمیت دارد؛ زیرا سایت‌های هسته‌ای ایران که در جنگ بمباران شدند، تاکنون چنین سطحی از فعالیت بازسازی را تجربه نکرده‌اند.
طبق گزارش «مؤسسه یهودی برای امنیت ملی آمریکا/(جینسا)» مستقر در واشنگتن که ارتباط نزدیکی با ارتش اسرائیل دارد، ایران طی جنگ ۵۷۴ موشک بالستیک به سمت اسرائیل شلیک کرد. همچنین در دو تبادل آتش پیش از جنگ، ایران ۳۳۰ موشک دیگر پرتاب کرده بود.
ارتش اسرائیل پیش‌تر شمار کل موشک‌های ایران را حدود ۲۵۰۰ فروند برآورد کرده بود؛ به این معنا که در طول این جنگ، بیش از یک‌سوم زرادخانه موشکی ایران شلیک شد.
کارل پارکین، پژوهشگر مرکز مطالعات جیمز مارتین گفت پیش از جنگ، ایران در مسیر تولید بیش از ۲۰۰ موشک سوخت جامد در ماه بود؛ عاملی که اسرائیل را به هدف قرار دادن مراکز تولید موشکی واداشت.
او افزود: «هدف‌گیری اسرائیل نشان می‌دهد آنها باور داشتند ترکیب سوخت، گلوگاه اصلی در تولید موشک‌های ایران است. اگر ایران بتواند این محدودیت را برطرف کند، همه ظرفیت لازم برای تولید انبوه را در اختیار خواهد داشت.»
ارتش اسرائیل در پاسخ به پرسش‌ها درباره استراتژی خود سکوت کرده است. اما عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، اخیراً مدعی شد تهران موشک‌های جدیدی با کلاهک‌های پیشرفته‌تر تولید کرده است.
او در ۲۲ اوت گفت: «جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل برخی اولویت‌های ما را تغییر داد. اکنون تمرکز ما بر تولید تجهیزات نظامی با دقت بالاتر و توان عملیاتی بیشتر است.»
ردپای چین در تجهیزات موشکی ایران و سوریه
ایران احتمالاً برای تأمین میکسرها و مواد شیمیایی تولید سوخت جامد همچنان به چین تکیه خواهد کرد. این مواد شیمیایی ممکن است علت انفجار عظیمی باشند که در آوریل گذشته دست‌کم ۷۰ کشته بر جای گذاشت. این انفجار هم‌زمان با مذاکرات دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در عمان درباره برنامه هسته‌ای در یکی از بنادر ایران رخ داد.
تنها چند روز بعد، وزارت خارجه آمریکا شرکت‌های چینی را به دلیل تأمین «مواد اولیه پیشران موشکی بالستیک» برای ایران تحریم کرد.
در همین حال، احتمالاً سپاه پاسداران یک میکسر سیاره‌ای به تأسیسات زیرزمینی ساخت موشک در سوریه منتقل کرده است. این پایگاه در نزدیکی شهر «مصیاف» در ۱۷۰ کیلومتری شمال دمشق و نزدیک مرز لبنان قرار دارد. تصاویر منتشرشده توسط ارتش اسرائیل پس از حمله سپتامبر ۲۰۲۴ به این پایگاه، یک میکسر را نشان می‌داد که شباهت زیادی به نمونه‌های عرضه‌شده توسط شرکت‌های چینی داشت.
اوایل ماه جاری، رئیس‌جمهوری ایران و مقام‌های نظامی کشور در رژه روز پیروزی چین در پکن حضور یافتند. دولت ایران جزئیاتی از دیدار پزشکیان با شی جین‌پینگ منتشر نکرد و رسانه‌های دولتی چین نیز نشانه‌ای از درخواست ایران برای کمک در این زمینه ارائه ندادند.
وزارت خارجه چین در پاسخ به پرسش آسوشیتدپرس درباره احتمال تأمین میکسرها و مواد اولیه سوخت برای ایران گفت: «پکن مایل است همچنان از نفوذ خود برای کمک به صلح و ثبات در خاورمیانه استفاده کند.»
در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «چین از ایران در حفاظت از حاکمیت ملی، امنیت و کرامت ملی‌اش حمایت می‌کند. در عین حال، پکن عمیقاً نگران تداوم تشدید تنش‌ها در خاورمیانه است.»
کَـن کاساپاوغلو، پژوهشگر ارشد اندیشکده «هادسِن» در واشنگتن، گفت چین می‌تواند سیستم‌های هدایت و ریزپردازنده‌ها را نیز برای موشک‌های بالستیک ایران تأمین کند.
او نوشت: «اگر ایران از رابطه خود با چین برای تقویت توانایی‌های نظامی برهم‌زننده استفاده کند، جنگ ۱۲ روزه تنها یک دست‌انداز کوچک برای جمهوری اسلامی خواهد بود، نه یک شکست تعیین‌کننده.»
لِیر، تحلیلگر مرکز جیمز مارتین، نیز گفت اگر ایران تولید موشک را به سطح پیش از جنگ بازگرداند، تعداد موشک‌های ساخته‌شده باعث خواهد شد اسرائیل سخت‌تر بتواند آنها را پیش از پرتاب نابود کند یا در آسمان سرنگون سازد.او افزود: «آنها آشکارا سرمایه‌گذاری بزرگی روی برنامه موشکی خود کرده‌اند و من فکر نمی‌کنم هرگز آن را وارد مذاکره کنند.»