از ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه و ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین به عنوان اصلی‌ترین چهره‌های جنگ اوکراین یاد می‌شود. این دو رهبر اکنون با گذشت یک سال از آغاز جنگ چه تغییراتی کرده‌اند؟
آگهییکی مامور سابق کا.گِ.بِ. و رهبری خودکامه‌ای به حساب می‌آید که بیش از دو دهه در قدرت باقی مانده است؛ و دیگری یک کمدین است که تازه به عرصه سیاست پا گذاشته و در عرض کمتر از سه سال ریاست جمهوری، از خود چهره‌ای موفق به عنوان یک رهبرِ دوران جنگ نشان داده است.
از ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه و ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین به عنوان اصلی‌ترین چهره‌های جنگِ یک سال اخیر در اوکراین یاد می‌شود، جنگی که خونین‌ترین درگیری اروپا از زمان جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود.
هنگامی که رئیس جمهور روسیه در ۲۴ فوریه دستور اعزام نیرو به اوکراین را صادر کرد، انتظار داشت که به سرعت پیروز شود، در تاریخ در کنار تزارها جایگاهی برای خود کسب کند و درسی درباره احیای دوباره روسیه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به ایالات متحده بدهد.
اما او اشتباه میکرد. اکنون خط مقدم تا بیش از ۸۵۰ کیلومتر گسترش یافته است. هیچ یک از طرفین در جنگ هوایی برتری ندارند و هر دو متحمل خسارات هنگفتی شده‌اند. جنگ صدها هزار نفر را کشته یا زخمی کرده است. روسیه و روس‌ها در غرب به عنوان متجاوز مورد انتقاد هستند و ارتش روسیه اکنون با اوکراین تحت حمایت اتحاد نظامی ناتو به رهبری ایالات متحده روبرو است؛ بطوریکه متحدان غرب اوکراین ده‌ها میلیارد دلار اسلحه، گلوله، موشک و تسلیحات پیشرفته‌تر و دوربردتر را در اختیار کی‌یف قرار می‌دهند.
جهان‌بینی متفاوت دو رهبر
پوتین و زلنسکی هر دو به فاصله ۲۵ سال از یکدیگر در اتحاد سابق جماهیر شوروی متولد شده‌اند؛ ولی به لحاظ جهان‌بینی هر یک پرچمدار دیدگاه‌های کاملا متضاد از دوران پسا-شوروی هستند.
ولادیمیر پوتین که هم اکنون هفتاد سال دارد، معتقد است که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یک فاجعه بوده و مصمم است تا آن را جبران کند؛ تا جائیکه برای بازگرداندن کی‌یف به دامان مسکو حتی اگر لازم باشد استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را نامحتمل نمی‌داند. اما زلنسکی که هم اکنون ۴۵ سال دارد، وقتی که در سال ۲۰۱۹ میلادی و در بحبوبه نارضایتی بر سر تجاوزات روسیه و همچنین فساد طبقه نخبگان دوران شوروی، به عنوان رئیس‌جمهوری اوکراین انتخاب شد، بر آن شد تا آینده کشورش را با جریانات غرب همسو سازد.
تفاوت دیدگاه بین آن‌ها از همان اولین دیدار رو در رو در سال ۲۰۱۹ در پاریس در کنار امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه و آنگلا مرکل صدراعظم وقت آلمان کاملا مشهود بود. آندری کالِسنیکوف، تحلیلگر سیاسی اندیشکده آمریکایی «بنیاد کارنِگی برای صلح بین‌المللی» در این زمینه می‌گوید: «یکی امروزی، جوان، غیررسمی، و متمرکز بر مسایل توسعه؛ در حالیکه دیگری بسته، با طرز فکر قدیمی، مستبد، دارای عقده و ایده‌های احمقانه» است.
تکبر و بی‌احترامی
از حدود یک سال پیش که کرملین فرمان تهاجم به اوکراین را صادر کرد، پوتین و زلنسکی برخلاف آنطور که انتظار می‌رفت عمل کردند. بطوریکه نه تنها زلنسکی در ساعات آغازین بمباران در کی‌یف ماند، بلکه بارها به خطوط مقدم از جمله خط مقدم باهموت – درست جاییکه بیشترین درگیری‌ها در آنجا انجام شده و هم اکنون نیز کانون نبرد است – سفر کرده است.
آناتولی اوکتی‌سیوک، تحلیلگر سیاسی اوکراینی در این زمینه معتقد است که زلنسکی قبل از شروع جنگ، خود را «رئیس جمهور صلح» معرفی میکرد، حال آنکه پوتین با او مانند یک دلقک، یک کمدین و یک لوده رفتار میکرد. تهاجمی که پوتین جرقه آن را زد نتیجه دست کم گرفتن، تکبر و بی احترامی پوتین به زلنسکی بود.»
اما با آغاز تهاجم تمام عیار پوتین به اوکراین همه چیز به یکباره عوض شد.
تغییر جایگاه پوتین در سیاست بین‌الملل
پوتین که روزگاری تصاویری از بالاتنه برهنه خود به هنگام ورزش و تفریح در رسانه‌ها منتشر میکرد، حالا بنظر می‌رسد تا رسیدن به اهداف نظامی خود در اوکراین فاصله زیادی دارد و در عوض با حفظ فاصله از خطوط مقدم، در کرملین نشان افتخار می‌دهد و خودش نیز بی‌نصیب نیست.
در حالی که پوتین در صحنه بین‌المللی به یک دولتمرد مطرود تبدیل شده است، بالعکس زلنسکی با شماری زیادی از دیپلمات‌های ارشد اروپایی مرتبا دیدار می‌کند، و به عنوان مهمان در واشنگتن و لندن و پاریس مورد استقبال قرار می‌گیرد.
نئو نازی‌ها و مصرف‌گنندگان مواد مخدر
برخلاف سال ۲۰۱۹ - زلنسکی اکنون هر گونه مذاکره با روسیه تا زمانی را که پوتین در مسند قدرت است، رد می‌کند. زلنسکی در اوایل سال جاری میلادی در مصاحبه‌ای با رسانه‌های بریتانیایی گفت: «الان او دیگر کیست؟ او پس از تهاجم تمام عیار، برای من هیچ کس نیست.»
البته این نیش و کنایه‌ها متقابل بوده است. روز بعد از آغاز تهاجم پوتین به اوکراین، وی از نظامیان اوکراینی خواست تا دست از همسویی با رهبران خود بردارند. پوتین خطاب به این نیروها گفت: «کنار آمدن با شما آسان‌تر از این دار و دسته معتادان به مواد مخدر و نئونازی هاست که در کی‌یف مستقر شدند و کل جمعیت اوکراین را به گروگان گرفتند.»
با گذشت یک سال پس از درگیری، به نظر می‌رسد که هر دو رئیس جمهور مصمم به ادامه جنگ هستند. از یک طرف زلنسکی با خطر دلزدگی و خستگی از نبرد در بین نیروهای داخلی و متحدان خارجی مواجه است و از طرف دیگر کرملین مصمم به مبارزه تا پیروزی کامل است.
در آینده چه خواهد شد؟
به اعتقاد کالِسنیکوف، «پوتین به سمت ناسازگاری و تهاجمی‌تر شدن پیش خواهد رفت و در تئوری‌های توطئه خود بیشتر فرو می‌رود؛ تا جاییکه آماده است بدون توجه به ظرفیت‌ها و آوازه روبه افول خود، همچنان به جنگ ادامه دهد.»
اوکتی‌سیوک هم معتقد است که «آنچه که این رویکرد همه جانبه را پیش می‌برد، ترس پوتین از این است که همان شتاب تغییر و تحولاتی که زلنسکی را به قدرت رساند، ممکن است در روسیه نیز رخ دهد؛ و یک دلقک، یک کمدین، در انتخابات پیروز شود و زمام تصمیم‌گیری کشور به دست چنین کسی بیفتد. اگر این اتفاق یک بار در اوکراین رخ داده است، چرا در روسیه نیافتد؟»
البته یک دیپلمات ارشد غربی در گفتگو با رویترز نظر دیگری دارد و معتقد است که «پوتین تا آخر در قدرت خواهد ماند، مگر اینکه بمیرد یا کودتایی رخ دهد که هیچ کدام در حال حاضر محتمل به نظر نمی‌رسند. پوتین نمی‌تواند در جنگ پیروز شود، اما می‌داند که نمی‌تواند بازنده آن هم باشد.»