یکی از کشفیات جالب سالهای اخیر صدفها و مرواریدهای درون یک غار دوران نوسنگی بود که و نشان داد پیشینه صید مروارید در این منطقه نه به قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی بلکه به ۶۵۰۰ سال پیش برمیگردد.
این برنامه قطر ۳۶۵ به معرفی بخشهایی از میراث تاریخی قطر اختصاص دارد از خانههای میراث فرهنگی گرفته تا قلعههای بازسازیشده. اما چالش گفتن روایتهای ناگفته در چیست؟ و نسلهای آینده چگونه میتوانند از گذشته درس بگیرند؟
خانههای میراث باستانی مشیرب
چهار خانهٔ میراث فرهنگی در مجموعه موزههای مشیرب در مرکز دوحه وجود دارد که بنیانهای تاریخی قطر که سببساز تحول این کشور شدهاند درآنها به نمایش درآمده است.
این چهار موزه که هرکدام حکایت از ماجرای خاصی دارند. این خانهها که قریب صدسال پیش ساخته شده بودند در بازسازی مجدد مرکز شهر دوحه مورد توجه قرار گرفتند. خانهٔ بن جلمود جایی است که میتوان تاریخ اجتماعی این کشور را در آن مرور کرد و بخشی از آن به زندگی بردگانی که در ساخت قطر نقش داشتهاند اختصاص دارد.
خانهٔ رضوانی شیوهٔ زندگی سنتی قطر را نشان میدهد و یکی از نخستین گودهای حفاری باستانشناسی داخل شهر را درد خود دارد. موزهٔ خانهٔ شرکت نیز که پیشتر دفتر مرکزی شرکت نفت این کشور بوده، به تحولات پس از کشف نفت ایجاد شبکه برق در این کشور اختصاص دارد.
کندوکاو در گذشته
موزهٔ ملی قطر مملو از میراث تاریخی است، و این نکته بیش از هرجا در کاخ قدیمی قطر که نوسازی و به موزه اضافه شده به چشم میخورد.
دکتر السکاندرین گرین مسئول موزه باستانشناسی قطر است و از سالهای ۱۹۸۰ تا کنون در جریان حفاریهای باستانشناسی این کشور قرار داشته است. او دربارهٔ محوطهٔ باستانی مورواب میگوید: «مورواب محوطه باستانی واقعا جالبی است. از این نظر که تنها محوطهٔ باستانی شامل بقایای معماری دوران عباسی است که اینجا حفاری شده، این دوران در تاریخ قطر بسیار مهم است و بهنوعی آغاز دوران طلایی این کشور بهشمار میرود. محوطه معروف و بسیار بزرگی است که بیش از ۲۴۰ اتاق و فضا دارد و علاوه برای اینها قلعه و مسجد هم داشته و یک محوطهٔ باستانی کامل است.»
او همچنین دربارهٔ ویژگی موزهٔ باستانشناسی قطر میگوید: «ما مدلهایی از محوطههای باستانی اینجا ساختهایم. مثلا محوطهٔ الخور که پیشینهٔ سکونت در آن از هزارهٔ نخست پیش از میلاد تا اوایل دورهٔ اسلامی در قرن هفتم است. حدود ۹۰۰ شیء باستانی را اینجا در معرض دید گذاشتهایم.»
شهر قدیمی الزباره؛ بخشی از میراث جهانی یونسکو
الزباره بزرگترین طرح باستانشناسی قطر بوده و نخستین محوطهٔ باستانی این کشور است که در سیاههٔ میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. الزباره در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی یک شهر تجاری پرجنبوجوش بوده است.
دکتر فرهان سرکال و همکارانش در حال طراحی مسیرهای قدمزدن دراین محوطهٔ باستانیاند. او میگوید: «این منطقه خارج از کنترل قدرتهای عثمانی، ایران و اروپا شکوفا شده بوده است. بهلحاظ تاریخی چنین جایی در شکلگیری منظر سیاسی منطقهای امروز سهم عمدهای داشته است.»
در این محوطه بقایای خانههای درباریان، کلبههای ماهیگیران، کوچههای باریک، مساجد و کاخها دیده میشود. لایهای از ماسه کویر شهر را زیر خود مدفون کرده و سبب شده بخشهای عمدهٔ آن بهشکل طبیعی حفظ شود. نظم خیابانها و ساختمانها نشاندهندهٔ شهری است که طراحی بسیار حسابشدهای داشته، و باروهای شهر برای حفاظتش بسیار ضروری بوده است.
قلعهٔ الزباره بخشی از استحکامات دفاعی بوده و در ۱۹۳۸ ساخته شدهاند. تعدادی از این قلعهها بهمنظور کنترل آبهای دریا و تأمین آب شرب در نقاط استراتژیک ساحلی بنا شده است.
یکی دیگر از کشفیات جالب سالهای اخیر مرواریدی بود که به یک غار دوران نوسنگی تعلق داشت و نشان میداد که پیشینه سنت صید مروارید در اینجا نه به قرن ۱۸ و ۱۹ بلکه به ۶۵۰۰ سال پیش برمیگردد و حکایت از تداوم این سنت در منطقه دارد.