مهرداد عمادی مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا در گفتگو با یورونیوز میگوید: «اگر کشورهای اروپایی امضا کننده برجام با شرکتهای اروپایی حاضر درایران همکاری کنند و تضمین مالی لازم را به آنها بدهند، اروپا میتواند برجام را زنده نگاه دارد.»
آگهیفدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا میگوید اولویت اروپا در حفظ برجام امنیت اروپاست. اما در عمل به نظر میرسد برای ایران و شرکای اروپاییاش حفظ منافع اقتصادی در چارچوب برجام اهمیت زیادی دارد. وزیر نفت ایران در همین راستا به شرکت فرانسوی توتال اولتیماتوم دوماهه برای ماندن یا خروج از ایران را داده است. آیا در عمل اروپا و ایران میتوانند به گستردگی سه سال گذشته مبادلات اقتصادی داشته باشند. در این زمینه با مهرداد عمادی یکی از مشاورین اقتصادی اتحادیه اروپا گفتگو کردیم.
در سال ۲۰۱۵ و پس از توافق هستهای با ایران گفته بودید که چین دیگر شریک اول تجاری ایران نخواهد بود و اروپا جای چین را خواهد گرفت، آیا همچنان بر این باورید؟
مهرداد عمادی: نه من فکر میکنم دیگر نمیتوان چنین انتظاری داشت. بخش اول به خاطر عدم استقبالی است که از سوی نیروهای فرادولتی از خود ایران شد. آمارهای خود اتحادیه اروپا را هم که بررسی میکنیم میبینیم که در سال ۲۰۱۶، برآورد اروپا برای سرمایهگذاری در ایران چیزی در حدود ۵۰ میلیارد یورو بود. همین آمارها نشان میدهد که تنها ۳.۴ میلیارد یورو در این میان در سال ۲۰۱۶ در ایران سرمایهگذاری شد. مابقی آنها هیاتها و شرکتهایی بودند مانند کانتینانتال و زیمنس که از ایران با دست خالی به اروپا بازگشتند. تنها دلیل آن جو منفی داخل ایران برای کار با اروپا بود.
بخش دوم هم که به امروز برمیگردد و تهدیدهایی که آمریکا کرده است و تهدیدها امروز به مرحلهای رسیده که آمریکاییها مستقیما با شرکتهای اروپایی تماس میگیرند و خطرهای ناشی از کار با ایران را به شرکتهای اروپایی گوشزد میکنند. این فشارها هم از سوی وزارت خارجه آمریکا و هم خزانهداری این کشور علیه شرکتهای اروپایی به کار گرفته میشود. به همین دلیل من شخصا آن چنان امیدی ندارم که اروپا بتواند نقش یکی از مهمترین شرکای ایران را بازی کند.
فدریکا موگرینی در آخرین نشست وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعلام کرده بود که اروپا به برجام در صورت پایبندی ایران متعهد خواهد ماند. همچنین ایشان گفتند که اروپا حفظ برجام را نه تنها به خاطر منافع اقتصادی بلکه بیشتر بخاطر امنیت میخواهد. آیا این دوگانه میتواند همچنان ایران را در تعهداتش نسبت به اروپا پایبند نگاه دارد؟ آیا اروپا هم چنان میتواند یکی از مهمترین شرکای ایران در منطقه باشد؟
مهرداد عمادی: فکر میکنم بله میتواند اما جوی که با افزایش ناامیدی و متوهم و پرتردید این روزهای داخل ایران کمکی به حل این مشکل نخواهد کرد. اگر بخواهم پرسش شما را به صورت عریان جواب بدهم باید بگویم که اروپا خواستار چنین چیزی است و امکان ماندن اروپاییها در ایران هم وجود دارد. دو نگاهی که هم مطرح کردید در تناقض با یکدیگر نیستند.
بیشتر بخوانید:
اروپا امنیت ایران در پرتوی توافق هستهای را مستلزم امنیت خاورمیانه و غرب و شرق آسیا و حتی جنوب اروپا میداند. و البته از نظر اقتصادی، اگر که شرایط ایران در آیندهای نزدیک بهتر شود اروپا امکان سرمایهگذاری و برداشت منافع هنگفت اقتصادی در ایران بسیار دارد البته منافع ایران هم در کار با اروپا میتواند برای این کشور بسیار مهم و با ارزش باشد.
وزیر نفت ایران پس از تهدیدهای شرکت نفتی توتال درباره خروج از ایران در واکنشی متقابل ابتدا اعلام کرد که شرکتهای چینی جای ایران را خواهند گرفت و دیروز هم اعلام کرد که توتال تنها دو ماه زمان برای اعلام تصمیم نهایی ماندن و یا ترک ایران دارد، به نظر شما آیا توتال در ایران خواهد ماند یا اینکه ناگزیر ایران را ترک خواهد کرد؟
مهرداد عمادی: در حال حاضر تنها میتوان گفت که پروژههای نفتی این شرکت با ایران به کندی پیش خواهند رفت. همانگونه که ماکرون هم اظهار نظر کرد به نظر نمیرسد توتال در کوتاه مدت ایران را ترک کند، چرا که هم از لحاظ حقوقی خودشان را عریان خواهند کرد در برابر درخواست خسارت از ایران و هم از نظر اعتبار خود توتال.
لیکن این یک بخش ناگفته دارد و آن بخش ناگفته برمیگردد به حالت تهاجمی که وزیر خزانهداری آمریکا آن را آغاز کرده است و بستگی به این دارد که تحریمهای علیه ایران چقدر تندتر خواهد شد. اگر ما به جایی برسیم که پروندهای برای توتال باز شود، در واقع برای جریمه توتال، ممکن است آن موقع توتال حاضر شود به ایران خسارت بدهد تا شامل جریمه خزانهداری آمریکا نشود. البته در آن صورت درگیری پیچیدهای بین ایران و فرانسه ایجاد خواهد شد.
قانون بلوکه کردن تحریمها بسیاری از امیدها را برای حفظ برجام زنده کرد، تا چه اندازه شما معتقدید که این قانون کارآیی خواهد داشت برای حفظ توافق هستهای؟
مهرداد عمادی: این قانون بخودی خود پوششی نخواهد داد. اما اگر این قانون همراه شود با باز شدن یک خط اعتباری برای پوشش هزینهها و بیمه شرکتهایی مثل پژو، سیتروئن، دایملر آلمان، توتال، کامرز بانک آلمان و سانتاندر اسپانیا، بله، در آن زمان میتوان گفت همانطوری که در انگلیسی میگوییم استخوانی است که گوشتهای محکوم و قوی آن را تحت پوشش قرار دادهاند.
مساله این است که اتحادیه اروپا تا چه اندازه حاضر است برای شرکتهای این قاره که در ایران فعال هستند پول خرج کند. من بودجهای که دیدهام، که سه روز پیش برای چنین چیزی ارزیابی شده بود این بودجه کمتر از یازده میلیارد یوروست. اما حداقل این بودجه باید ۲۵ میلیارد یورو باشد تا بتواند به پروژههایی که در ایران آغاز شده و قرار است به زودی آزاد شوند کمک شایانی بکند و در حقیقت گزندگی تهدیدهای آمریکا را اتحادیه تا اندازهای خنثی کرده باشد.
بیشتر بخوانید:
آگهیمقررات مسدود کردن تحریم ها» راه حل اتحادیه اروپا برای حفظ برجام
«وظیفه اروپا در وهله اول تعویق اعمال تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران است»
اتحادیه اروپا در روز گذشته از بانکهای اروپایی خواست کمکهایی را برای کمک به ایران در نظر بگیرند، آیا این پیام اروپا به دولت ایران برای متعهد ماندن در برجام است؟ آیا اروپا میخواهد همزمان به ترامپ و مقامات ایرانی نشان دهد که راهحلهای عملی برای حفظ برجام را به کار گرفته است؟
مهرداد عمادی: هر دوی اینها درست هستند. مشاهده شما درست است. شما خارج نشوید و ما به صورت عملی برجام را تضمین می کنیم، یکی از درخواستهای آیتالله خامنهای هم به تازگی التزام عملی اتحادیه اروپا نسبت به برجام بود. البته زمانی که درباره اتحادیه اروپا در این خصوص صحبت میکنیم باید کشورهای اروپایی عضو اتحادیه اروپا را از هم تفکیک کنیم، آلمان و بریتانیا درباره حفظ برجام و التزام عملی به آن کاملا جدی هستند، فرانسه هنوز انگار روی دیوار بین دو خانه نشسته است.
بیشتر بخوانید:
مثلا همین درخواستی که از بانکها هست اگر میزان همکاری فرانسه کمی بیشتر باشد امید حفظ برجام بیشتر خواهد بود. از جمله این که اگر بانکهای فرانسوی این تضمین را به پژو و سیتروئن بدهند که از این شرکتها در مقابل تحریمهای آمریکا دفاع خواهند کرد بالطبع میتوان به حفظ برجام امیدوار بود. در خود اروپا همان طور که اتحادیه اروپا یک کشور نیست ما میبینیم که برای مثال میگویم، اسپانیا، لهستان و مجارستان هیچ تمایلی ندارند چنین تضمینی را بدهند و از آنجایی که اروپا یک کشور فدرال نیست باید دید در آینده نزدیک کشورهای اروپایی تا چه اندازهای با تصمیمهای کلی اروپا درباره حضور شرکتها در ایران همراهی خواهند کرد.
آگهیبه همین دلیل میتوان گفت که با پروژه کاملا دراز مدتی در طرف هستیم. ولی خوب اگر سه کشور کلیدی اتحادیه اروپا، آلمان و فرانسه و بریتانیا را در نظر بگیریم، در حال حاضر واقعا مصمم هستند که چنین تضمین بانکی را یا همچنین تایید بانکی از سوی بانک مرکزی اروپا به دیگر بانکهای اروپا داده شود. ولی این که این بانکها تا چه اندازه قصد دنبال کردن این پروژه را دارند باید ببینیم در دو ماه آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.