گزارش یورونیوز از بحران آب در ایران
نمایندگان مجلس ایران میگویند که در برنامه ششم توسعه، راهکارهایی برای مقابله با بحران کمبود آب در این کشور پیش بینی شده است. کلیات این برنامه که به صور ت لایحه از سوی دولت حسن روحانی به مجلس ارائه شده بود روز یکشنبه در صحن علنی مجلس تصویب شد.
علی ابراهیمی و نظر افضلی، دو نماینده عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در گفتگو با یورونیوز میگویند که مساله اساسی ایران در سالهای آینده، بحران آب است و این مساله باید جدیتر گرفته شود. ناصر کرمی، اقلیم شناس و استاد دانشگاه برگن نروژ اما میگوید که تاکنون اقدام و ایده متناسب با بحران پیش رو از سوی مسئولان حکومت ارائه نشده است.
«شعار بسه آب نداریم» هشدار و شعار ثابت سالهای متمادی مردم خرمشهر در مواجهه با مسئولان ارشد حکومتی است که به این شهر سفر میکنند. محمود احمدینژاد در اولین سفر استانی خود به خرمشهر در سال ۱۳۸۵ در مقابل این شعار گفته بود که «اگر تا سال آینده مشکل آب خرمشهر حل نشود وزیر را در لوله میکنم.» ۱۰ سال بعد اما نه تنها مشکل بیآبی مردم خرمشهر حل نشد که بسیاری از شهرها و استانهای دیگر ایران هم دچار بحران آب شدند.
ایران در نیم کره خشک جغرافیایی جهان قرار دارد. براساس گزارشی که وبسایت انتخاب منتشر کرده ایران از جهت میانگین بارش و پتانسیل آب شیرین تجدید شونده در سطح بسیار پایینی نسبت به میانگین جهانی قرار دارد همزمان اما اتلاف منابع آب در ایران در بخشهای کشاورزی و شهری بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است.
نظر افضلی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس به یورونیوز میگوید: «در برنامه ششم توسعه آمده بیش از ۱۲ میلیارد متر مکعب منابع آبی ایران کاهش یافته است.»
ناصر کرمی، اقلیم شناس و استاد دانشگاه برگن نروژ در گفتگو با یورونیوز دلایل کاهش منابع آبی و بحران بی آبی در ایران را، خشکسالی و بحث اقلیمی همراه با مدیریت نامناسب عنوان میکند و میگوید: «یک بحث اقلیمی است. خشکسالی که در کل خاورمیانه رخ داده و تنها مختص ما نیست. حتما شنیده اید که بهار عربی به خاطر خشکسالی بلند مدت بوده یعنی کشاورزی را در کشوری مثل سوریه و کشوری مثل عراق تا ۵۰ درصد از بین برده. کمابیش کشورهای دیگر مثل مصر و این مساله روی اقتصاد و ساختار سیاسی اثر گذاشته. این البته بخش طبیعی ماجرا است اما پدیده اقلیمی زمانی در کشورها و زندگی انسان ها اثر میگذارد که مدیریت متناسب با موضوع نداشته و آسیب پذیری داشته باشید. چیزی که در ایران اتفاق افتاده عمدتا آسیب پذیری در زمینه مدیریت منابع آب است. یعنی ما یک کشاورزی ناپایدار داشتیم، خیلی زود منابع آب مان را مصرف کردیم و در عرض ۲۵ سال ۷۰ درصد کل آب زیرزمینی را مصرف کردیم. اینها سوء مدیریت است که با پدیده طبیعی دست به دست هم داده و ایران را تبدیل به کشوری کرده که به شدت در معرض از دست دادن منابع زیستی اش است.»
به گفته آقای کرمی، چنین وضعیتی از ۱۰ سال پیش قابل پیش بینی بوده اما دولت توجهی به این مساله نکرده است. نظر افضلی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس اما میگوید که در برنامه ششم توسعه به این مساله توجه و بر کاهش مصرف آب به عنوان راه حل اشاره شده است. اما چگونه؟ آقای افضلی توضیح میدهد: «کاهش باید به صورت طرح های ابیاری تحت فشار، استفاده از آب بازچرخ ها وتجزیه بازمانده ها بازمانده ها، احیای قنوات و انتقال آب صورت بگیرد. ما باید انتقال آب از دریای عمان را جدی بگیریم. به بحث احیای قنوات خیلی بی توجهی شده و خیلی موارد را میشود مطرح کرد که کمک میکند بتوانیم خودمان با این کم آبی را سازگار و کشور را مدیریت کنیم. البته اینها در برنامه ششم توسعه قوی تر دیده شده. احیای قنوات پیش بینی شده و آبیاری تحت فشار دارد انجام میشود ۸۵ درصد دولت و ۱۵ درصد مردم اجرا می شود. بحث چاههای غیرمجاز در دستور است همچنین اضافه برداشت چاههای مجاز و ..»
او در پاسخ به این سئوال که با توجه به راهکارهایی که اشاره میکنید چرا تاکنون به این مساله توجه کمتری شده یا این راهکارها عملی نشده؟ میگوید: «ما همیشه منتظر هستیم بحران به اوج که رسید توی بحران باشیم. پیش بینی و پیشگیری نمیکنیم علاج واقعه را قبل از درمان باید کرد. منتظریم اتفاق بیفتد در صورتی که باید پیشگیری کنیم بعضی از این راهکارها البته انجام میشود طوری نیست که نمیشود. ولی در کل باید مساله آب را جدی بگیریم نه تنها ما که در کل دنیا هم این معضل است.»
علی ابراهیمی، دیگر عضو کمیسیون کشاورزی مجلس هم در گفتگو با یورونیوز میگوید: «اکثر مسئولین ارشد کشور به این نتیجه رسیده اند که در سالهای آینده مساله اساسی کشور آب است. هم دولت و هم مجلس بحران آب را جدی گرفته اند اما اینکه برنامه جدی، عملی و خوب طراحی شود این قسمت بماند.»
به گفته او در مورد اثرات خشکسالی و اتفاقاتی که در زمینه بحران آب در چند سال اخیر افتاده، دولت طرح هایی ارائه داده که در کمیسیون کشاورزی مجلس به صورت مشترک در حال بررسی است: «غیر از صرفه جویی، در استفاده از روش های نوین آبیاری و افزایش بهره وری در سنوات گذشته ضعیف عمل کردیم و الان باید جدی تر بگیریم و استفاده از منابع آبی دریایی باید در دستور کار قرار بگیرد. مسلما کشور ما جزو کشورهایی است که محدودیت بارندگی داریم و در اکثر نقاط با کمبود آب مواجه هستیم و باید از این مساله بیشتر استفاده کنیم. مساله جدی است و هم مجلس، هم مرکز پژوهش های مجلس و هم دولت باید بررسی های بیشتری بکنند.»
این دو نماینده مجلس درحالی از پیش بینی راهکارها برای مقابله با بحران بیآبی توسط دولت و مجلس سخن میگویند که محمد باقر عبادی، نماینده بیرجند، یک ماه پیش در جلسه علنی مجلس اعلام کرد: «دولت هیچ برنامه ای برای انتقال آب به نقاط بحران زده کشور ندارد و همه وزرای گذشته و حال که برای مدیریت آب اقدامی نکردند و دچار سومدیریت شدند، باید محاکمه شوند.»
ناصر کرمی به یورونیوز میگوید که تاکنون مسئولین حکومت، بحران بی آبی در ایران را انکار میکردند: «می گفتند نه چنین چیزی رخ نداده و شرایطی که ما می گفتیم و هشدارهایی که از ده سال پیش میدادیم را تقلیل می دادند به یک امر طبیعی. اما خوشبختانه جدیدا می پذیرند. آقای چیت چیان (وزیر نیرو) و خانم ابتکار (رئیس سازمان محیط زیست ایران) در دولت آقای روحانی دستکم اینکه میپذیرند که بحرانی رخ داده و این اتفاق خوبی است. اما من ندیده ام که یک اقدام متناسب و حتی ایده متناسب درباره این بحران بزرگ ارائه شود.»
حمید چیت چیان، وزیر نیرو اردیبهشت سال ۹۳ در جلسه علنی مجلس ایران اعلام کرده بود که بحران آب به مرحله حاد رسیده است. او دو سال بعد و در مهرماه امسال اعلام کرد که «سند ملی آب کشور در راستای حل مشکلات آب پس از جمعبندی و مطالعات فراوان تدوین شده و آماده ارائه به مجامع بالادستی برای تصویب و رسیدن به مرحله اجراست.» تاکنون جزئیات این سند منتشر نشده است.
طی سالهای گذشته بخش عمدهای از دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه ایران و دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان خشک شده است. رودخانه زاینده رود، بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران با مشکل خشکی مقطعی روبرو بوده و رودخانه هیرمند و دریاچه هامون در جنوب شرق ایران کاملا خشک شده اند. محمد شفیعی، مدیرکل دفتر روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی اعلام کرده که تنها در سال ۱۳۹۰ بیش از ۱۷۰۰ روستا در این استان به دلیل خشکسالی، خالی از سکنه شده است. حسین امامی، مدیر عامل آب منطقه ای خراسان جنوبی هم اعلام کرده که درحال حاضر ۲۳ دشت در محدوده «بحرانی و ممنوعه» در این استان قرار دارند.
بحران #آب در #ایران را جدی بگیریم! با #چالش_کم_آبی که بسیار خطرناک و جدی است مواجه هستیم.#بحران_آبpic.twitter.com/YSNaFjRitz
— Hossein Ronaghi (@HosseinRonaghi) August 1, 2016
اما تبعات چنین بحرانی تنها به مهاجرت منتهی نمیشود. مرداد ماه ۱۳۹۵ در منطقه بلداچی استان چهارمحال و بختیاری بر سر پروژه انتقال آب درگیریهای شدیدی رخ داد و یک نفر کشته و ۱۰۸ نفر مجروح شدند. گروهی از مردم منطقه مخالف عملیات لولهگذاری پروژه انتقال آب به کارخانه فولاد سفیددشت بودند. پس از آن بود که مساله بحران آب در دستور کار کمیسیون امنیت ملی مجلس قرار گرفت و خبرگزاری ایسنا به نقل از علی نجفی خوشرودی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اعلام کرد که موضوع بحران آب به عنوان یک تهدید امنیتی در این کمیسیون در حال بررسی است.
نظر افضلی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در همین زمینه به یورونیوز میگوید: «بین اقلیمها در ارتباط با انتقال آب مساله وجود دارد و وقتی کمبود به وجود میآید اگر توجه ویژه نداشته باشیم، مساله امنیتی هم میشود.»
تبعات امنیتی این مساله تا بدانجا پیش رفته که سایت تابناک در گزارشی اعلام کرد: ﺍﻣﺮﻭﺯ «ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺟﻨﮓ» ﺩﺭ «ﺣﻮﺯﻩ ﺁﺏ» ﺍﺳﺖ. دشمنی ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ ﻭ انرژی ﻫﺴﺘﻪﺍﯼ ﻭ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﯾﻤﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕ ﻧﯿﺴﺖ، ﺍﯾﻦ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺁﺏ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﺎ «ﺍﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ» ﺭﺍ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ جنگ آب ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﺭﺥ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﺍﻣﺎ اگر این شرایط به همین صورت تداوم یابد، ﺗﺎ ۱۰ سال ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺍﮔﯿﺮ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻭ ﺍﺳﺘﺎنها ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺑﻮﺩ. ﺍﯾﻦ ﺁﻥ ﺧﻄﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻣﻨﯿﺖ و تمامیت ارضی ﻣﺎ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ بسیاری از ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ و حتی نخبگان فکری و دانشگاهی ﭼﺸﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﯼ ﺁﻥ ﺑﺴﺘﻪﺍﻧﺪ و یا نسبت بدان بیتفاوت هستند.