با نزدیک شدن به زمان اجرای سامانه ورود و خروج اتحادیه اروپا، برخی شایعات و برداشت‌های نادرست درباره پیامدهای آن برای مسافران غیراروپایی در فضای رسانه‌ای منتشر شده است. در این گزارش، یورونیوز به بررسی دقیق و مستند این ادعاها می‌پردازد.
اجرای مرحله‌ای سامانه جدید ورود و خروج اتحادیه اروپا (Entry/Exit System – EES) از ۱۲ اکتبر آغاز می‌شود و طی شش ماه آینده در سراسر مرزهای اتحادیه اروپا به اجرا درخواهد آمد. هم‌زمان با این تحول، گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره الزامات جدید این طرح که به اختصار ان را «ESS» می خوانیم، از جمله لزوم ارائه بیمه مسافرتی یا تأثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برکسیت) بر این تصمیم مطرح شده است. اما واقعیت چیست؟ کدام ادعاها درست و کدام‌ها صرفاً شایعه‌اند؟
شایعه اول: مسافران بریتانیایی باید بیمه درمانی خود را ثابت کنند
در هفته‌های اخیر، ابهام‌هایی درباره الزام مسافران غیراروپایی، به‌ویژه مسافران قطار یورواستار از بریتانیا به محدوده شنگن، برای ارائه بیمه درمانی مطرح شده است.
از ۱۲ اکتبر، مسافران موظف خواهند بود گذرنامه یا مدارک سفر خود را در دستگاه‌های خودکار مخصوص در ایستگاه بین‌المللی سنت‌پنکراس لندن اسکن کنند. در جریان این فرایند، از آنان پرسش‌هایی درباره برنامه سفرشان نیز پرسیده می‌شود.
رسانه‌های بریتانیا ابتدا گزارش داده بودند که یکی از این پرسش‌ها این خواهد بود: «آیا شما بیمه درمانی دارید؟»
اما شرکت یورواستار در گفت‌وگو با یورونیوز توضیح داده که این ترجمه نادرست بوده و پرسش صحیح در واقع این است: «آیا بیمه سفر دارید؟»
دولت بریتانیا نیز تأیید کرده است که داشتن بیمه درمانی برای ورود به اتحادیه اروپا الزامی نخواهد بود. سخنگوی دولت گفته است: «بیمه درمانی برای شهروندان بریتانیایی که در چارچوب «EES» به اتحادیه اروپا سفر می‌کنند، الزامی نیست. با این حال، قویاً توصیه می‌کنیم همه مسافران پیش از سفر بیمه جامع مسافرتی شامل پوشش درمانی خریداری کنند.»
بسیاری از شهروندان بریتانیا در حال حاضر از کارت بیمه سلامت جهانی (GHIC) استفاده می‌کنند که به‌صورت رایگان توسط سرویس بهداشت همگانی (NHS) صادر می‌شود. این کارت جایگزین بیمه درمانی نیست، اما امکان دسترسی به درمان‌های ضروری در کشورهای اتحادیه اروپا و سوئیس را با همان هزینه‌ای که برای ساکنان محلی اعمال می‌شود، فراهم می‌کند.
با این حال، مطرح شدن احتمال اجباری شدن بیمه سفر هم‌زمان با اجرای «EES» موجب نگرانی برخی مسافران، به‌ویژه سالمندان و بیماران دارای شرایط خاص شده است، زیرا هزینه بیمه برای این گروه‌ها معمولاً بالاست.
اما کمیسیون اروپا به روزنامه ایندیپندنت اعلام کرده است که ارائه مدرک بیمه سفر الزامی نخواهد بود و اجرای طرح جدید تغییری در شرایط ورود شهروندان بریتانیایی به محدوده شنگن ایجاد نمی‌کند، اما آنان همچنان باید به مقررات پسابرکسیت پایبند باشند؛ از جمله اثبات هدف سفر، داشتن منابع مالی کافی برای مدت اقامت، ارائه مدرک رزرو محل اقامت و در صورت لزوم، بلیت بازگشت یا ادامه مسیر به کشوری که اجازه ورود دارند.
گذرنامه مسافران نیز باید دست‌کم سه ماه پس از تاریخ خروج از اتحادیه اروپا اعتبار داشته باشد و حداکثر در ده سال گذشته صادر شده باشد.
شایعه دوم: اجرای «EES» به معنای نیاز به ویزای جدید برای مسافران بریتانیایی است
شهروندان کشورهایی مانند بریتانیا که از ویزای کوتاه‌مدت معاف‌اند، با اجرای «EES» همچنان نیازی به دریافت ویزا برای سفرهای کوتاه‌مدت نخواهند داشت. سفر کوتاه‌مدت طبق قوانین اتحادیه اروپا، اقامت حداکثر ۹۰ روز در بازه ۱۸۰ روزه تعریف می‌شود.
این سامانه جدید صرفاً برای ثبت دیجیتال داده‌های ورود و خروج شهروندان غیراروپایی طراحی شده است؛ هدف آن شناسایی افرادی است که بیش از مهلت قانونی در محدوده شنگن اقامت می‌کنند، افزایش امنیت مرزها و جایگزینی مهر دستی پاسپورت با سیستم الکترونیکی نیز از دیگر اهداف ان است.
بنابراین، این سامانه هیچ تغییری در سیاست‌های ویزایی ایجاد نمی‌کند و ویزای جدیدی را الزامی نمی‌سازد.
برخی نیز «EES» را با سامانه دیگر اتحادیه اروپا به نام «ETIAS» (سامانه اطلاعات و مجوز سفر اروپا) اشتباه گرفته‌اند که قرار است از اواخر سال ۲۰۲۶ اجرا شود. «ETIAS» برای مسافران کشورهای معاف از ویزا از جمله بریتانیایی‌ها الزامی خواهد بود، اما ویزای واقعی نیست بلکه مجوز سفر پیش از ورود است . مشابه سامانه «ESTA» در ایالات متحده و از طریق فرایند آنلاین ساده و سریع انجام می‌شود.
شایعه سوم: سامانه جدید نوعی انتقام‌گیری از بریتانیا به‌دلیل برکسیت است
برخی شهروندان بریتانیا گمان می‌کنند که این سامانه به‌عنوان واکنشی تنبیهی به برکسیت طراحی شده است. اما واقعیت آن است که «EES» طرحی فراگیر برای تمام بازدیدکنندگان غیراروپایی است و نه فقط بریتانیایی‌ها. هدف اصلی آن، اجرای دقیق قوانین فعلی شنگن از جمله محدودیت اقامت ۹۰ روزه است.
در حقیقت، طراحی این سامانه مدت‌ها پیش از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا آغاز شده بود و بریتانیا نیز در مراحل اولیه برنامه‌ریزی آن مشارکت داشت.
همچنین خود بریتانیا نیز از آوریل ۲۰۲۵ سامانه مشابهی را با نام Electronic Travel Authorisation» (ETA)» معرفی خواهد کرد که مجوز دیجیتال سفر بوده و به پاسپورت متصل است، اما نه ویزا محسوب می‌شود و نه تضمین ورود.
کلیه بازدیدکنندگان کشورهای معاف از ویزا، از جمله مسافران ترانزیت، ملزم به دریافت «ETA» خواهند بود و افراد با داشتن آن می‌توانند طی دو سال یا تا زمان انقضای پاسپورت خود چندین بار به بریتانیا سفر کنند و هر بار حداکثر شش ماه در کشور بمانند.
شایعه چهارم: «EES» شامل حال همه از جمله شهروندان اتحادیه اروپا می‌شود
طبق اعلام رسمی اتحادیه اروپا، «EES» فقط برای اتباع غیراروپایی اعمال خواهد شد، یعنی چه از کشورهای معاف از ویزا و چه از کشورهای ثالث دارای ویزا که برای اقامت کوتاه‌مدت وارد یا از محدوده شنگن خارج می‌شوند.
شهروندان اتحادیه اروپا، دارندگان اقامت بلندمدت یا ویزای بلندمدت کشورهای عضو شنگن از اجرای این سامانه مستثنی هستند.
همچنین اتباع کشورهای غیراروپایی که برای تحصیل، پژوهش، آموزش، طرح‌های تبادل دانش‌آموز، خدمات داوطلبانه یا برنامه‌های فرهنگی و آموزشی وارد اروپا می‌شوند، مشمول «EES» نخواهند بود.
افراد دارای امتیازات مرزی خاص، کارگران مرزی و مقامات عالی‌رتبه مانند روسای کشورها نیز از این فرایند معاف خواهند بود.
شایعه پنجم: اجرای «EES» با هزینه‌های اضافی در مرز همراه است
جاب منفی است و این سامانه هیچ هزینه‌ای در مرز برای مسافران ایجاد نمی‌کند.
با این حال، زمانی که «ETIAS» از سال ۲۰۲۶ راه‌اندازی شود، مسافران کشورهای غیراروپایی باید برای دریافت مجوز سفر مبلغی در حدود ۲۰ یورو برای هر نفر بپردازند. این مجوز برای سه سال یا تا زمان انقضای پاسپورت معتبر خواهد بود.
افراد زیر ۱۸ سال، بالای ۷۰ سال و اعضای خانواده شهروندان اتحادیه اروپا از پرداخت این هزینه معاف خواهند بود.
پیش‌تر مبلغ هزینه «ETIAS» هفت یورو بود، اما اخیراً به ۲۰ یورو افزایش یافته است؛ افزایشی که همچنان در حال بررسی است، زیرا ممکن است فشار مالی بیشتری بر خانواده‌ها و گروه‌های کم‌درآمد وارد کند.
شایعه ششم: عبور از مرزها با اجرای «EES» دشوارتر می‌شود
برخی کارشناسان نگران‌اند که اجرای «EES» باعث افزایش صف‌ها و تأخیر در فرودگاه‌های شلوغ اروپا شود.
اتحادیه اروپا تأیید کرده است که در ابتدای اجرای سامانه ممکن است کمی تأخیر به وجود آید، زیرا هم مسافران و هم مأموران مرزی در حال سازگاری با سیستم جدید خواهند بود. اما در بلندمدت، هدف این سامانه تسهیل و تسریع کنترل مرزی است.
این هدف از طریق جایگزینی مهرهای دستی با ثبت دیجیتال و استفاده از فناوری‌های تشخیص چهره و اثرانگشت تحقق می‌یابد. همچنین اتحادیه اروپا در حال بررسی امکان پیش‌ثبت‌نام آنلاین و راه‌اندازی کیوسک‌های سلف‌سرویس در برخی مرزها برای کاهش زمان انتظار است.
داده‌های ثبت‌شده هر مسافر در سامانه «EES» به مدت سه سال معتبر است. در طول این مدت، هنگام ورود یا خروج فقط اثرانگشت یا عکس چهره لازم است و نیازی به ثبت مجدد کامل وجود ندارد.
شایعه هفتم: سامانه «EES» تمام اطلاعات شخصی مسافران را ذخیره می‌کند
با افزایش نگرانی‌ها درباره امنیت داده‌ها، برخی گمان کرده‌اند که این سامانه تمام اطلاعات شخصی مسافران را ذخیره خواهد کرد.
اما طبق مقررات اتحادیه اروپا، این سامانه تنها داده‌های مربوط به سفر و اطلاعات بیومتریک شامل عکس چهره، اثرانگشت، تاریخ‌های ورود و خروج و جزئیات گذرنامه را ثبت می‌کند.
این سامانه هیچ‌گونه داده شخصی دیگری مانند فعالیت‌های روزمره یا مکان‌های بازدیدشده را جمع‌آوری نمی‌کند و تحت قوانین سخت‌گیرانه حفاظت از داده‌های اتحادیه اروپا با محدودیت‌های مشخص در زمینه دسترسی، مدت نگهداری و نوع استفاده از داده‌هافعالیت خواهد کرد.
هدف از گردآوری این اطلاعات، صرفاً نظارت بر رعایت قانون اقامت ۹۰ روزه در محدوده شنگن و جلوگیری از اقامت بیش از مهلت مجاز است.
جمع‌بندی:
اجرای سامانه ورود و خروج اتحادیه اروپا (EES) گامی مهم در جهت دیجیتالی‌سازی کنترل مرزها و افزایش امنیت سفر است. برخلاف شایعات منتشرشده، این سامانه نه هزینه اضافی دارد، نه به معنی نیاز به ویزا یا بیمه اجباری است، و نه اقدامی علیه بریتانیا پس از برکسیت است. هدف آن ایجاد سیستمی شفاف‌تر، سریع‌تر و امن‌تر برای تمام مسافران غیراروپایی است.