یک کارشناس دفاعی این سوال را مطرح میکند که آیا اروپا در بحبوحه تنشهای روبهافزایش با روسیه به زیردریاییهای هستهای بیشتری نیاز دارد یا نه؟
با تشدید تنش میان قدرتهای جهانی، رهبران اروپایی و افکار عمومی هرچه بیشتر به سامانههای نوین و فناورانه نظامی از جمله زیردریاییهای هستهای علاقهمند شدهاند.
زیردریایی هستهای فناوری حساسی است که در حال حاضر تنها در شش کشور به کار میرود: فرانسه، بریتانیا، ایالات متحده، روسیه، چین و هند.
اما اخیرا توجه بیشتری را به خود جلب کردهاند. هفته گذشته نیروهای مسلح فرانسه بر پهپادهای ناشناسی که بر فراز تاسیسات زیردریایی هستهای در بریتانی پرواز میکردند آتش گشودند.
و در ماه نوامبر، دولت آمریکا اعلام کرد که برای ساخت زیردریاییهای تهاجمی هستهای به کره جنوبی کمک خواهد کرد تا در برابر کره شمالی مقابله کند؛ تغییری چشمگیر در سیاست، با توجه به اینکه واشنگتن برای دههها از گسترش فناوری پیشران هستهای دریایی پرهیز کرده بود.
ایالات متحده مدتها انتقال فناوری پیشران هستهای را به بریتانیا محدود کرده بود و از سال ۱۹۵۸ به این کشور کمک میکرد. این سیاست در سال ۲۰۲۱ به استرالیا نیز گسترش یافت.
ماه گذشته، روسیه همچنین یک کلاس جدید زیردریایی هستهای به نام خاباروفسک را مستقر کرد.
زیردریایی هستهای چیست؟
اصطلاح زیردریایی هستهای هم میتواند به زیردریاییای اشاره کند که با راکتور هستهای نیرو میگیرد و هم به زیردریاییای که کلاهکهای هستهای حمل میکند، فارغ از نوع پیشران آن.
این معنای دوگانه اغلب بهصورت سهلانگارانه به کار میرود و میتواند باعث سردرگمی شود.
زیردریاییهای با پیشران هستهای از گرمای راکتور داخلی برای تولید بخار و چرخاندن توربینها استفاده میکنند و بدینترتیب استقامت خارقالعادهای به دست میآورند.
آنها میتوانند ماهها زیر آب بمانند و تنها برای تامین آب و غذا برای خدمه نیاز به سطحگیری دارند؛ موضوعی که کشفشان را بسیار دشوارتر میکند.
هانس لیوونگ، استاد علوم سامانه برای دفاع و امنیت در دانشگاه دفاعی سوئد، به یورونیوز نکست گفت: «داشتن این حجم عظیم انرژی برای مدت طولانی، کلید اهمیت آنها برای کشورهایی است که زیردریایی با پیشران هستهای دارند.»
در مقابل، زیردریایی حامل سلاح هستهای الزاما پیشران هستهای ندارد.
میتواند یک شناور متعارف دیزل-الکتریکی باشد که موشکهای هستهای حمل میکند. سکوی حامل سلاح هستهای میتواند پیشران هستهای هم داشته باشد، همانطور که در مورد زیردریاییهای کلاس «لو تریومفان» فرانسه چنین است.
لیوونگ همچنین گفت: «باید فرض کنیم که [خاباروفسک روسیه] توان حمل سلاح هستهای را دارد.»
آیا اروپا در برابر تهاجم روسیه به زیردریاییهای بیشتری با پیشران هستهای نیاز دارد؟
به گفته لیوونگ، هرچند زیردریاییهای با پیشران هستهای در ماموریتهای پنهانی و مراقبت بسیار توانمندند، ممکن است برای نوع درگیریهایی که اروپا امروز با آن روبهروست چندان مناسب نباشند.
لیوونگ با اشاره به جنگ اوکراین گفت: «میدانهای نبرد حیاتی برای اروپا و متحدان ناتو خشکی و دریاست که معمولا کمعمقتر و نزدیکتر به ساحلاند.»
او افزود: «به این معناست که توسعه زیردریایی با پیشران هستهای فعالیت اصلی نیروی دریایی نیست.»
او گفت آبهای کمعمق و جغرافیای محدود منطقه بالتیک، کار برای فعالیت پنهانی چنین شناورهایی را دشوار میکند. در همین حال، ماموریتها در مدیترانه عمیقتر معمولا به اندازه، استقامت یا پیچیدگی زیردریایی با پیشران هستهای نیاز ندارند.
زیردریاییهای دیزل-الکتریکی معمولا کوچکترند و نگهداریشان ارزانتر است. به باور لیوونگ، اروپا بدون آنکه مجبور باشد برای بهکارگیری زیردریاییهای هستهای بیشتری سرمایهگذاری کند، در وضعیت خوبی است.
او گفت: «برای بیشتر کشورهای اروپایی، داشتن چند زیردریایی متعارف بسیار مهمتر از داشتن ویژگیهای خاصی است که این زیردریاییها دارند.»
زیردریاییهای با پیشران هستهای چالشهای عملی هم دارند. راکتورهای آنها فضای زیادی از داخل شناور را اشغال میکند و سوختگیریشان ممکن است تا یک سال طول بکشد، زیرا برای جایگزینی منبع سوخت قدیمی با جدید باید تا حدی از هم باز شوند.
با این حال، او معتقد است این زیردریاییها در تصویر کلی دفاع اروپا جای خود را دارند، بهویژه در عملیات در دوردستهای اقیانوس اطلس؛ با توجه به اینکه تاکتیکهای جنگ ترکیبی روسیه تهدیدهای بیشتری را متوجه مناطق اروپایی از جمله گرینلند و ایسلند میکند.
لیوونگ گفت: «میبینم که باید اطمینان حاصل شود کشورهای اروپایی میتوانند در دفاع از اقیانوس اطلس نقشآفرینی کنند.»
او افزود: «زیردریاییهای با پیشران هستهای میتواند بخشی از این توان باشد، اما به چیزهای دیگری هم نیاز است» مانند زیردریاییهای متعارف و شناورهای سطحی.
هرچند لیوونگ زیردریاییهای هستهای را اولویت فوری اروپا نمیداند، اما گفت تحولات اخیر در جهان ممکن است آثار زنجیرهای بر محیط امنیتی اروپا داشته باشد.
او گفت: «زیردریایی با پیشران هستهای بیشتر ابزاری برای نمایش قدرت در سراسر جهان است.»
او ادامه داد: «بنابراین کشورهایی مانند روسیه چنین نگاهی دارند و طبیعی است که این امر بر رویکرد آنها نسبت به ایالات متحده اثر میگذارد… و البته رویکرد روسیه نسبت به ایالات متحده بر نحوه رفتار آمریکا در اروپا تاثیر میگذارد.»