پس از سپری شدن هفتهای مملو از انتقادات شدید آمریکا از اتحادیه اروپا (از مهاجرت گرفته تا مقررات تجاری)، اکنون رهبران این بلوک به آینده روابط فراآتلانتیک فکر میکنند. با این وجود درباره چگونگی واکنش اختلاف نظر دارند.
«ضربه زدن نبود، کوبیدن بود». این توصیف یک دیپلمات اروپایی است از یک هفته فشار سیاسی دولت ترامپ که مستقیماً اتحادیه اروپا را هدف قرار داده بود.
ابتدا در چهارچوب استراتژی امنیت ملی دولت ایالات متحده، به اتحادیه اروپا هشدار داده شد که این بلوک یا باید در طیف وسیعی از موضوعات، مسیر خود را تغییر دهد یا با خطر «حذف تمدن» روبرو شود.
تشکیلات ترامپ همچنین از جایگاه بینالمللی اروپا گرفته تا مسائل کاملاً حاکمیتی و داخلی مانند مهاجرت و مقررات، شدیدتر از همیشه به اتحادیه اروپا تاخت و اکنون سوال اروپاییها اکنون این است که آیا واشنگتن همچنان یک متحد واقعی است یا خیر.
کمپین انتقادات زمانی جهانی شد که ایلان ماسک، ثروتمندترین مرد جهان و مالک پلتفرم ایکس نیز به مقامات اروپایی به دلیل جریمهای که به دلیل نقض قوانین دیجیتال صادر شده بود، حمله کرد و پیشنهاد داد که اتحادیه اروپا منحل شود.
ماسک با «کمیسر» خواندن رهبران اتحادیه اروپا، اعلام کرد که این بلوک دیگر یک دموکراسی نیست.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا نیز روز دوشنبه همان سخنان را تکرار کرد و گفت که جریمه کمیسیون «بد» بوده و اروپا «در مسیر بدی قرار دارد».
یک دیپلمات اروپایی به یورونیوز میگوید که اظهارات مطرح شده از سوی ایالات متحده بیشتر شبیه دخالت در سیاست داخلی است تا موضوع امنیت ملی.
دیپلمات دیگری نیز استدلال میکند که از جریمه ۱۲۰ میلیون یورویی علیه ماسک (که بسیار کمتر از میانگین مجازاتهای اعمال شده علیه شرکتهای بزرگ فناوری به دلیل نقض قوانین مشابه است) سوءاستفاده سیاسی میشود. به عنوان مقایسه، کمیسیون در اوایل سال جاری شرکت گوگل را به دلیل نقض قوانین ضد انحصار اتحادیه اروپا ۲.۹۵ میلیارد یورو جریمه کرد.
این دیپلمات میگوید مسئله جریمه نیست، بلکه ماجرای پشت آن است.
اتحادیه اروپا روی لبه تیغ حرکت میکند. از یک سو، لزوم درگیر نگه داشتن ایالات متحده در این برهه حساس برای این اتحادیه و با توجه به آینده اوکراین مطرح است و از سوی دیگر، حق حاکمیت اتحادیه اروپا برای تعیین قوانین و اجرای سیاستهای خود.
بازسازی دوباره اروپا
دو طرف دیدگاههای متفاوتی نسبت به جهان دارند. در حالی که اتحادیه اروپا خود را قهرمان چندجانبهگرایی، تجارت مبتنی بر قوانین و قوانین بینالمللی میداند، ترامپ همیشه بر شعار «اول آمریکا» پافشاری کرده است.
ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری خود، این دستور کار را یک گام جلوتر برد و به دنبال تغییر شکل روابط جهانی از طریق تعرفهها، روابط دوجانبه به جای چندجانبه و بازگشت به سیاست قدرتهای بزرگ است.
ایالات متحده استدلال میکند که اگرچه اروپا از نظر استراتژیک برای منافع واشنگتن مهم و یک متحد طبیعی است، اما ایالات متحده تنها در صورتی میتواند با آن روابط خوبی داشته باشد که سیستم اتحادیه اروپا تغییر کند، مقررات فراملی را کنار بگذارد و به هویت اصلی خود بازگردد و «اروپا باید اروپا بماند».
ایالات متحده در استراتژی امنیت ملی خود اعلام کرد که با «احزاب میهنپرست» اروپا روابط برقرار خواهد کرد. این استراتژی توضیح نداد که این احزاب کدامند، اما تا حد زیادی قابل درک است که این استراتژی به احزاب محافظهکاری اشاره دارد که بروکسل با آنها موافق نیست.
برای ترامپ افرادی همچون ویکتور اوربان، نخستوزیر مجارستان یک متحد واقعی هستند. جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا نیز که معتقد است وحدت غرب باید حفظ شود، متحد اوست. اما تفاوتهای ظریفی بین این دو رهبر وجود دارد: در حالی که شخصیت اوربان بر مقاومت مستقیم در برابر بروکسل بنا شده، ملونی رویکردی دوگانه را دنبال کرده و با نهادهای اتحادیه اروپا همکاری نزدیکی داشته است و در عین حال وجهه گفتگوی خود را در داخل و خارج از کشور حفظ کرده است.
«امور داخلی اروپا در اتحادیه اروپا باقی میماند»
آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپا که رهبری گروه ۲۷ نفره رهبران را بر عهده دارد، با شدیدترین لحنی که تاکنون هیچ مقام رسمی اتحادیه اروپا ابراز نکرده، استراتژی امنیت ملی آمریکا را رد کرد و گفت که متحدان در فرآیندهای دموکراتیک داخلی یکدیگر دخالت نمیکنند.
فردریش مرتس، صدراعظم آلمان نیز گفت که دموکراسی در اروپا نیازی به نجات ندارد و مسائل داخلی باید توسط اروپاییها حل و فصل شود. او همچنین گفت که برخی از نکات مطرح شده توسط ایالات متحده در این سند «غیرقابل قبول» است.
کایا کالاس، رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا و نخست وزیر پیشین استونی، به یورونیوز گفت که مسائل داخلی اروپا توسط اروپاییها حل و فصل میشود و فقط موضوعاتی مانند «تهدیدات روسیه و ایران مستلزم همکاری بین طرف آتلانتیک است»
جوزپ بورل، سلف او که به خاطر زبان رک و صریحش شناخته میشود، پا را فراتر گذاشت و گفت که ایالات متحده خواستار فروپاشی اتحادیه اروپا به عنوان یک اتحادیه است؛ کشورها را به موجودیتهای واحد تقسیم میکند و احزاب ایدئولوژیک همسو را ترویج میدهد.
او گفت که دولت ترامپ میخواهد شاهد یک «اروپای سفید تقسیمشده به ملتها» باشد که نیازمند ایالات متحده است. بورل در اظهارنظرهایی که روز سهشنبه در رسانههای اجتماعی منتشر شد، گفت که رهبران اروپایی اکنون باید با تأکید بر حاکمیت اروپا واکنش نشان دهند و «از تظاهر به اینکه رئیس جمهور ترامپ دشمن ما نیست، دست بردارند».
منافع رقابتی، رویکردهای متفاوت
اما آنچه به پیچیدگیهای ماجرا میافزاید، ناهماهنگی و اختلاف نظرهایی است که در این بلوک در حال ظهور است. در حالی که اکثر مردم از لحن دولت ترامپ آزرده خاطر هستند، هنوز هیچ نشانهای از یک پاسخ واحد وجود ندارد. اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، نه به سند امنیت ملی ایالات متحده و نه به جریمه ماسک نپرداخته است.
در واقع، کمیسیون اروپا در بیشتر موارد، برای تثبیت روابط با واشنگتن در برههای پیچیده از روابط بینالملل، تصمیم به کاهش تنشها گرفته است.
این طرز فکر، همراه با نگرانیها درباره تأثیر اقتصادی تشدید تنشهای دیپلماتیک، باعث شد که هم کمیسیون و هم کشورهای عضو در تابستان یک توافق تجاری نامتوازن را بپذیرند که در آن تعرفههای ایالات متحده بر صادرات اتحادیه اروپا سه برابر و به ۱۵ درصد افزایش یافت، در حالی که عوارض گمرکی بر اکثر کالاهای صنعتی ایالات متحده کاهش یافت.
منتقدان آن را تحقیرآمیز خواندند، در حالی که نهادهای بینالمللی مانند صندوق بینالمللی پول، از اتحادیه اروپا به خاطر انتخاب مسئولانهاش تقدیر کردند.
در آن زمان، مقامات کمیسیون استدلال کردند که با توجه به اینکه موضوع اوکراین به شدت مهم است، این توافق صرفاً بهایی است که باید برای حفظ تعامل با واشنگتن پرداخت شود. با این حال، این به معنای اعطای سهم بیشتری به اروپا در میز مذاکرات ترامپ با مسکو و کییف نبوده است. ایالات متحده همچنین چندین بار تلویحا گفته است که اروپا انتظارات «غیرواقعبینانهای» در مورد جنگ دارد.
راست افراطی اروپا نیز حمله علنی به بروکسل با اتکا به باورهای خود و شباهتهای آن به دیدگاه حاکم بر دولت ترامپ را تشدید کرده است. آنها نیز خواهان رویکردی سختگیرانهتر در قبال مهاجرت هستند و بازگشت ترامپ را ستودند.
آندریوس کوبیلیوس، کمیسر دفاع نیز در گفتگو با یورونیوز تایید کرد که اروپا باید مسیر خود را تعیین و در آن حرکت کند، نه اینکه صرفا به رویدادها واکنش نشان دهد.
وی افزود: «ما باید هم در قابلیتهای دفاعی و هم در جایگاه ژئوپلیتیکی خود مستقلتر باشیم. شاید باید بر نوعی تردیدهای ذهنی غلبه کنیم که معمولاً به این معنی است که منتظر میمانیم تا برنامهها از واشنگتن بیایند.»