تیم بررسی صحت خبر یورونیوز، یورووریفای، جدول زمانی‌ای از اظهارات متناقض را تهیه کرده که پس از ادعاهایی مبنی بر هدف قرار گرفتن پرواز اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، با اختلالات روسیه در سامانه ناوبری منتشر شد.
آگهی
گزارش‌هایی که در آن ادعا شده هواپیمای فن در لاین در مسیر سفر از ورشو به شهر پلوودیو در بلغارستان در روز ۳۱ اوت هدف احتمالی اختلال جیپیاس روسیه قرار گرفته، حدس و گمان‌های زیادی را برانگیخته است.
توجه‌ها پس از آن افزایش یافت که منابع رسمی بارها اظهارات خود را تغییر دادند و به نظر می‌رسید از ادعاهای اولیه مبنی بر اینکه این اختلال ناشی از دخالت احتمالی روسیه بوده است، عقب‌نشینی کرده‌اند.
جدول زمانی
روزنامه فایننشال تایمز در روز اول سپتامبر این خبر را منتشر کرد و گزارش داد که هواپیمای فن در لاین، یک هواپیمای چارتر متعلق به شرکت لوکزامبورگی «لوکس‌آوییشن»، به مدت یک ساعت در فرودگاه پلوودیو چرخید و با استفاده از نقشه‌های کاغذی فرود آمد. به‌گفته این روزنامه، این اختلال در ناوبری هواپیما ممکن است ناشی از اختلال جیپیاس روسیه بوده باشد.
به فیس‌بوک یورونیوز فارسی بپیوندید
در همان روز، کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد که از مقامات بلغارستان اطلاعاتی دریافت کرده که نشان می‌دهد اختلال ادعایی «به دلیل دخالت آشکار روسیه» بوده است.
چند ساعت بعد، سایت مشهور ردیابی پرواز «فلایت‌رادار ۲۴» بیانیه‌ای منتشر کرد و اعلام کرد که ممکن است هیچ اختلال جیپیاس در منطقه اطراف پلوودیو در زمان فرود هواپیما رخ نداده باشد.
داده‌های ارائه‌شده توسط فلایت‌رادار ۲۴ همچنین نشان داد که پرواز ۹ دقیقه بیشتر از زمان برنامه‌ریزی‌شده طول کشیده است و این با ادعای اولیه فایننشال تایمز که می‌گوید هواپیما یک ساعت در حال چرخش در فرودگاه بوده، تناقض دارد.
مقامات بلغارستان بیانیه‌ای منتشر کردند که بر اساس آن از سامانه ناوبری رادیویی زمینی به نام آی‌ال‌اس استفاده شده است و بنابراین ادعای فایننشال تایمز مبنی بر استفاده از «نقشه‌های کاغذی» برای فرود مورد تردید قرار گرفت.
با باز شدن جزئیات ماجرا، یک فایل صوتی منتشر شد که در آن خلبان هواپیما به کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی بلغارستان از بروز «مشکلات جیپیاس» گزارش داده بود که به نظر می‌رسید تاییدی بر نوعی اختلال در سامانه ناوبری هواپیما باشد.
اما چند روز بعد، در روز ۴ سپتامبر، گروزدان کاراجوف، معاون نخست‌وزیر و وزیر حمل‌ونقل، در مصاحبه‌ای با شبکه بلغاری بی‌تی‌وی اعلام کرد که دولت هیچ اطلاعاتی در این زمینه به کمیسیون اروپا ارائه نکرده است. این اظهارنظر با ادعای کمیسیون اروپا که گفته بود مقامات بلغارستان اختلال را ناشی از جنگ هیبریدی کرملین می‌دانستند، در تضاد بود.
به گفته معاون نخست‌وزیر، مقامات هوانوردی بلغارستان گزارشی از مکالمه بین خلبان هواپیما و برج کنترل به آژانس ایمنی هوانوردی اروپا (EASA) تحویل دادند، اما این مکالمه با وجود آن که به «مشکلات جزئی جیپیاس» اشاره داشت، موضوع دخالت روسیه را ذکر نکرده بود.
کاراجوف افزود: «EASA همچنان باید کامپیوترهای داخل هواپیما را بررسی کند تا ببیند این کامپیوترها چه چیزی ثبت کرده‌اند.»
در همان روز، نخست‌وزیر بلغارستان، روزن ژلیازکوف، در سخنرانی خود در پارلمان گفت که هیچ مدرکی دال بر «دستکاری عمدی یا اختلال طولانی‌مدت» سیگنال جیپیاس در اطراف فرودگاه پلوودیو وجود ندارد.
ژلیازکوف بعدا به نوعی ادعاهای قبلی خود را پس گرفت و اظهار داشت که اگرچه «ابزارهای زمینی» اختلالی را شناسایی نکرده‌اند، این موضوع امکان تجربه اختلال توسط «دستگاه‌های داخلی هواپیما» را رد نمی‌کند.
وی سپس دستور داد مقامات هوانوردی تحقیقاتی درباره اتفاق رخ‌داده انجام دهند. این در حالی است که مقامات بلغارستان ابتدا اعلام کرده بودند که چنین تحقیقی صورت نخواهد گرفت.
دیدگاه‌های متناقض تحلیلگران
یورونیوز با چند تحلیلگر مشورت کرد؛ برخی از آنها احتمال وجود اختلال عمدی (جمزینگ) یا فرستادن عمدی سیگنال اشتباه (اسپوفینگ) را محتمل دانستند، اما برخی دیگر به طور قاطع تاکید کردند که هیچ مدرکی دال بر اختلال جیپیاس در منطقه پلوودیو در آن روز وجود ندارد.
ایان پتچنیک، مدیر ارتباطات فلایت‌رادار ۲۴ به یورونیوز گفت که «ترانسپوندر هواپیما از زمان برخاستن تا فرود کیفیت سیگنال جیپیاس خوبی گزارش کرده است»، که بر اساس تحلیل آنها از شاخص کیفیت داده‌های ناوبری یا ان‌آی‌سی بوده است.
با این حال، پتچنیک افزود که اختلال «ممکن است در داخل هواپیما بوده باشد یا از منبع دیگری».
اما محمود السنهوری از دانشگاه واسا در فنلاند به یورونیوز گفت که اسپوفرها تکنیک‌های پیشرفته‌ای طراحی کرده‌اند که به آنها اجازه می‌دهد سطح سیگنال را به‌صورت خوب به هواپیما منتقل کنند، در حالی که در واقع چنین نیست.
السنهوری توضیح داد: «اگر سطح سیگنال خوب باشد و خلبان به صورت دوار حرکت کند، این نشانه‌ای بسیار قوی از وقوع حادثه اسپوفینگ است.»
با وجود تردیدهای فراوان درباره این حادثه، از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، مسکو اختلالات جیپیاس را بر هواپیماها و کشتی‌ها افزایش داده است، عمدتا در منطقه دریای بالتیک.
یک سخنگوی کمیسیون اروپا روز پنجشنبه گفت: «ما کاملا آگاه هستیم که این حادثه متاسفانه محدود به رئیس کمیسیون نیست، یعنی این اتفاق به‌طور منظم برای بسیاری از هواپیماها، به ویژه در نزدیکی مرز شرقی ما، رخ می‌دهد» و افزود: «اقدام هماهنگ اتحادیه اروپا برای مقابله با این تهدید لازم است.»