کارشناسان پیش‌نویس COP30 را به‌شدت مورد انتقاد قرار دادند چون به‌کلی به سوخت‌های فسیلی اشاره نشده و آن را «شرم‌آورانه ضعیف» خواندند.
با وجود افزایش حمایت‌ها، احتمال تدوین نقشه راه برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی همچنان مبهم است.
امروز (۲۱ نوامبر) متن پیش‌نویس تازه‌ای از نتیجه مذاکرات کوپ۳۰ منتشر شد اما همه اشاره‌ها به سوخت‌های فسیلی از آن حذف شده است.
این پیشنهاد با انتقادهای تند از سوی طیفی از کارشناسان و سازمان‌های محیط‌زیستی روبه‌رو شده است. آنان می‌گویند این متن «انگار یک صفحه سفید است» و کار چندانی برای جلوگیری از عبور دمای جهانی از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نمی‌کند.
نقشه راه برای پایان دادن به سوخت‌های فسیلی
گرچه خروج از تولید سوخت فسیلی در آغاز در دستورکار رسمی کوپ۳۰ نبود، اما شتاب سیاسی حول این موضوع آن را به محور بحث‌های داغ بدل کرده است.
آنچه از کشورها خواسته می‌شود در واقع حتی نقشه راهِ حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی هم نیست، بلکه بیشتر «نقشه راهی برای تدوین نقشه راه» است. در این چارچوب هر کشور اهداف خود را تعیین می‌کند بی‌آنکه اجرای تدابیر مشخصی الزامی شود.
پس از کوپ۲۸ در دبی که در آن نزدیک به ۲۰۰ کشور توافق کردند برای دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ به شکلی «عادلانه، منظم و برابر» ازسوخت‌های فسیلیدر نظام‌های انرژی فاصله بگیرند، در این موضوع پسرفت رخ داده است.
اوایل همین هفته (۱۸ نوامبر) وزیران بیش از ۲۰ کشور در یک نشست خبری خواستار آن شدند که توافق نهایی صراحتا تعهد به تدوین نقشه راه برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی را در بر بگیرد.
از آن زمان بیش از ۸۰ کشور از جمله بریتانیا، آلمان و هلند همچنین کشورهایی در حال توسعه مانند کلمبیا و کنیا از نقشه راه حمایت کرده‌اند.
در ۱۹ نوامبر لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، بر این موضوع تاکید کرد و گفت جهان باید انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهد.
او افزود: «باید از حالا به این فکر کنیم که چگونه بدون سوخت‌های فسیلی زندگی کنیم.»
گزارش‌های فراوان حاکی است که رئیس‌جمهور اگر در روز آخر مذاکرات توافقی حاصل نشود، طرح حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی را به نشست گروه ۲۰ خواهد برد. همچنین وقوع آتش‌سوزی در یکی از محل‌های برگزاری کوپ۳۰ دیروز (۲۰ نوامبر) برخی نشست‌های کلیدی را به تعویق انداخت.
با برنامه‌ریزی برای پایان نشست در ساعت ۶ عصر امروز به وقت محلی و در نبود نشانه‌ای از توافق نهایی، به نظر می‌رسد کوپ۳۰ تمدید شود.
متن پیش‌نویس کوپ۳۰؛ دقیقا چه می‌گوید؟
در اجلاس آب‌وهوایی سازمان ملل، پیش‌نویس توافق‌ها معمولا پیش از نهایی شدن بارها بازنگری می‌شوند چون برای تصویب، باید همه نزدیک به ۲۰۰ کشور حاضر در مذاکرات با آن موافقت کنند.
در نسخه قبلی پیش‌نویس، سه مسیر ممکن برای دستیابی به توافقی درباره حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی گنجانده شده بود. این‌ها پس از مخالفت کشورهای نفت‌خیز کنار گذاشته شده‌اند.
پیشنهاد جدید ریاست خواستار اذعان به نیاز به «پاسخی موثر و رو به جلو به تهدید فوری تغییرات اقلیمی» است.
در آن بر پیوند درونی میان تلاش برای محدود کردن افزایش دمای جهانی به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد تاکید می‌شود و مسیری به سوی «انتشار اندک گازهای گلخانه‌ای و توسعه تاب‌آور در برابر اقلیم» ترسیم می‌شود اما این موارد به سوخت‌های فسیلی پیوند نمی‌خورد.
پیش‌نویس همچنین به موانعی که کشورهای در حال توسعه در گذار به سیاست‌های سازگار با اقلیم پاک‌تر با آن روبه‌رو هستند اذعان می‌کند. از جمله محدودیت‌های مالی و فنی و همچنین ظرفیت نهادی محدود.
در پیش‌نویس همچنین به درخواست‌هایی برای سه‌برابر کردن منابع مالی در دسترس برای کمک به سازگاری کشورها با تغییرات اقلیمی تا سال ۲۰۳۰ نسبت به سطوح ۲۰۲۵ اشاره شده است.
متنی به‌طرز شرم‌آوری ضعیف
گزارش‌ها حاکی است کشورهایی غنی از سوخت فسیلی مانند عربستان سعودی بزرگ‌ترین مانع بر سر تدوین نقشه راهِ حذف تدریجی بوده‌اند.
این متن «ضعیف» تا همین حالا باعث شده ده‌ها کشور نامه‌ای پیش‌گیرانه امضا کنند که می‌گوید نپرداختن به اهمیت گذار از سوخت‌های فسیلی غیرقابل قبول است.
برونوون تاکر از Oil Change International استدلال می‌کند که با وجود شمار زیاد کشورهای حامی، طرف‌های ثروتمند «هنوز از ارائه تامین مالی عمومی بدون بدهی با شروط منصفانه» که برای گذار از سوخت‌های فسیلی کلیدی است امتناع می‌کنند.
سخنگوی این سازمان می‌گوید: «ما به اینجا آمده‌ایم تا یک بسته کوپ۳۰ برای عدالت و برابری را تضمین کنیم.»
او می‌افزاید: «ریاست متنی به‌طرز شرم‌آوری ضعیف ارائه کرده که به سوخت‌های فسیلی اشاره‌ای ندارد، در قبال تعهدات مالی کشورهای ثروتمند پاسخگویی ایجاد نمی‌کند و فقط وعده‌های مبهم درباره سازگاری می‌دهد.»
بروس داگلاس، مدیرعامل ائتلاف جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر (GRA)، می‌گوید: اگر کشورها در کوپ۳۰ بر سر نقشه راهِ گذار از سوخت‌های فسیلی به توافق نرسند «گلِ خالی را از دست می‌دهند».
او می‌گوید: «ما پژواک خواسته‌های بیش از ۸۰ کشوری هستیم که بیانیه بلم را امضا کرده‌اند. جهان به فوریت به نقشه راهی عملگرایانه نیاز دارد که گذار را سریع، عادلانه و مبتنی بر مدیریت تضمین کند.»
او می‌افزاید: «حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی از منظر اقتصادی همین حالا هم منطقی است و بخش خصوصی پیشتاز آن است. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر با نسبت دو به یک از سوخت‌های فسیلی پیشی گرفته است.»
او تاکید می‌کند: «اکنون لازم است دولت‌ها سیاست و تامین مالی را همسو کنند، اهداف تجدیدپذیر را در برنامه‌های ملی بگنجانند و بخش خصوصی را برای سرمایه‌گذاری و تضمین رشد پاک به میدان بیاورند.»