با توجه به اظهارات اخیر وزیر اقتصاد ایران درباره پیشرفت‌های قابل توجه در مسیر تعامل با گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و دعوت این نهاد بین‌المللی از ایران برای ادامه مذاکرات، این سوال مطرح می‌شود که کشورها چگونه و تحت چه شرایطی موفق به خروج از فهرست سیاه و خاکستری FATF می‌شوند؟
آگهی
گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در آخرین بیانیه خود در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، بار دیگر وضعیت ایران را مورد ارزیابی قرار داد و تاکید کرد که ایران همراه با کره شمالی و میانمار همچنان در فهرست سیاه این نهاد حضور خواهد داشت.
این نهاد بین‌المللی از ایران خواست تا در اجرای تعهدات خود، به ویژه تصویب لوایح مرتبط با کنوانسیون‌های پالرمو و تأمین مالی تروریسم، شتاب بیشتری به خرج دهد.
مجمع تشخیص مصلحت نظامِ ایران در نشست روز ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ «به صورت مشروط» با الحاق ایران به کنوانسیون پالرمو موافقت کرد. دولت ایران نیز این قانون را در روز ۳۱ اردیبهشت برای اجرا ابلاغ کرد.
پالرمو یا «کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی» یک سند بین‌المللی است که هدف آن مقابله با جرایم سازمان‌یافته مانند قاچاق انسان، فساد مالی و جرایم مالی پیچیده است. این لایحه از کشورها می‌خواهد برای شناسایی، پیگرد و مجازات گروه‌های مجرمانه همکاری کنند.
اما بررسی لایحه مقابله با تامین مالی تروریسم همچنان در دستور کار مجمع تشخیص نظام قرار دارد.
اما برای خروج یک کشور از فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (افایتیاف)، روندی چندمرحله‌ای و زمان‌بر در پیش است. نخست، کشور باید اصلاحات ساختاری گسترده‌ای در قوانین و مقررات داخلی خود ایجاد کند تا با استانداردهای افایتیاف همخوانی پیدا کند.
سپس گزارش‌های دوره‌ای افایتیاف درباره پیشرفت عملی کشور بررسی می‌شود و در صورت تایید، کشور به فهرست خاکستری منتقل خواهد شد. البته همزمان، افایتیاف تیم بازرسی و ارزیابی به کشورها اعزام می‌کند و بازرسی‌های میدانی لازم را انجام می‌دهد. در نهایت، با استمرار اجرای کامل تعهدات، کشور می‌تواند به طور کامل از فهرست خاکستری خارج و در وضعیت عادی قرار گیرد.
گروه ویژه اقدام مالی نیز خروج این کشور از فهرست سیاه و خاکستری را به بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی اعلام می‌کند. البته برای اجتناب از ورود دوباره کشور به فهرست خاکستری و سیاه، همکاری با افایتیاف و حفظ استانداردهای پولی و مالی ابلاغی ادامه می‌یابد.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
تجربه خروج کشورها از فهرست‌های خاکستری افایتیاف
کشورهای متعددی طی سال‌های گذشته مسیر خروج ۲ تا ۴ ساله از فهرست‌های سیاه و خاکستری افایتیاف را طی کرده‌اند. به عنوان مثال:
پاکستان
پاکستان در سال ۲۰۱۸ وارد فهرست خاکستری شدو با توجه به مسائل پیچیده داخلی و منطقه‌ای، روند اصلاحات آن طولانی‌تر بود. این کشور با تلاش مداوم، اصلاح قوانین، افزایش همکاری‌های بین‌المللی و پیگیری برنامه‌های عملیاتی، توانست در اکتبر۲۰۲۲ به طور رسمی از فهرست خاکستری افایتیاف خارج شود.
ترکیه
ترکیه در اکتبر ۲۰۲۱ به دلیل عدم توانایی‌اش در اثبات جلوگیری از تامین مالی تروریسم و گردش پول سیاه در فهرست خاکستری افایتیاف قرار گرفت. با اجرای اصلاحات در حوزه مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم، به ویژه افزایش شفافیت در بخش‌های مالی و بانکی، ترکیه توانست در ۲۸ ژوئن سال ۲۰۲۴ از فهرست خاکستری افایتیاف خارج شود.
امارات عربی متحده
امارات در مارس سال ۲۰۲۲ به دلیل نگرانی‌های افایتیاف درباره نقص در نظام‌های مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم، در فهرست خاکستری قرار گرفت. این به معنی وجود برخی کاستی‌ها در قوانین و اجرای مقررات مالی کشور بود که نگرانی‌هایی برای جریان‌های مالی مشکوک ایجاد کرده بود.
امارات سپس اصلاحات گسترده‌ای انجام داد، از جمله بهبود قوانین مبارزه با پول‌شویی، افزایش نظارت بر تراکنش‌های مالی، و همکاری بیشتر با نهادهای بین‌المللی. این اقدامات باعث شد روند پیشرفت قابل توجهی در سیستم مالی و بانکی کشور ایجاد شود.
گروه ویژه اقدام مالی (FATF) با ارزیابی پیشرفت‌های امارات، در فوریه ۲۰۲۴ این کشور را از فهرست خاکستری خارج کرد و آن را به وضعیت عادی بازگرداند.
فیلیپین
فیلیپین نیز پس از این که در ژوئن ۲۰۲۱ وارد فهرست خاکستری گروه ویژه اقدام مالی شد، در فوریه ۲۰۲۵ موفق به خروج از آن شد. خروج این کشور از فهرست خاکستری نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر آن در راستای تقویت سیستم‌های ضد پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم است.