مصطفی دانشگر، تحلیلگر مسائل سیاسی ایران در گفت‌وگو با یورونیوز : «این میانجی‌گری که اذنش و اجازۀ نامه‌نگاری به آقای پزشکیان توسط آقای خامنه‌ای داده شد، یک نوع رفع تکلیف و خلاص شدن از زیر بار فشارهای دولت و شخص آقای پزشکیان برای گشودن باب مذاکره با آمریکا بوده است.»
موضوع میانجی‌گری عربستان برای آغاز مجدد مذاکرات بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحدۀ آمریکا، مهم‌ترین خبر مربوط به سیاست خارجی ایران طی روزهای اخیر بوده است. مصطفی کواکبیان نمایندۀ پیشین مجلس ایران روز یکشنبه گفت که مسعود پزشکیان پیش از سفر محمد بن سلمان به واشنگتن با اجازۀ رهبر جمهوری اسلامی نامه‌ای به بن سلمان داده؛ حاوی این پیام که ایران حاضر است با آمریکا مذاکره کند، اما نه مذاکره‌ای از سر تسلیم.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی روز گذشته شایعات درباره ارسال باواسطه پیغام از طرف ایران به آمریکا را «دروغ محض» خواند اما به نظر می‌رسد که این سخن رهبر ایران، بیشتر با توجه به «مصالح سیاسی داخلی» مطرح شده است؛ چراکه در طول هفتۀ جاری، اعضای دولت پزشکیان ادعای مصطفی کواکبیان را تکذیب نکردند و روزنامۀ الاخبار لبنان هم نوشت که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اختیار مدیریت گفت‌وگو برای میانجی‌گری میان ایران و ایالات متحده را دریافت کرده است.
فارغ از اینکه میانجی‌گری احتمالی عربستان بین ایران و آمریکا، به درخواست مقامات ایرانی بوده یا نه، سؤال اصلی این است که آیا عربستان سعودی می‌تواند زمینه‌ساز توافق جمهوری اسلامی با دولت ترامپ شود؟
مصطفی دانشگر، تحلیلگر مسائل سیاسی ایران، در پاسخ به این سؤال به یورونیوز گفت: «اینکه آیا میانجی‌گری عربستان سعودی بین ایران و ایالات متحده موثر خواهد افتاد، من تصور می‌کنم این میانجی‌گری در وهلۀ اول، که اذنش و اجازۀ نامه‌نگاری به آقای پزشکیان توسط آقای خامنه‌ای داده شد، یک نوع رفع تکلیف و خلاص شدن از زیر بار فشارهای دولت و شخص آقای پزشکیان برای گشودن باب مذاکره با آمریکا بوده است. یعنی آقای خامنه‌ای با علم به اینکه ایالات متحده حاضر به "مذاکرۀ غیرمستقیمِ محدود به برنامۀ هسته‌ای" نخواهد شد، به آقای پزشکیان اجازه داده است که عربستان سعودی را واسطه قرار بدهد تا آمریکا مجاب شود به انجام چنین مذاکره‌ای. و من فکر نمی‌کنم که آمریکا الان حاضر به چنین مذاکره‌ای باشد.»
آقای دانشگر انتظارات عربستان از مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا را از دیگر موانع توافق و حتی آغاز مذاکرات ایران و آمریکا دانست و در ادامۀ سخنانش افزود: «خود عربستان سعودی هم به اهرم فشار تبدیل می‌شود چون عربستان سعودی هم ذی‌نفع است در اینکه این مذاکرات جامع باشد. عربستان سعودی نمی‌خواهد مذاکرات فقط محدود به برنامۀ هسته‌ای باشد. در لبنان مسئلۀ حزب‌الله برای عربستان سعودی بسیار حساس است، مسئلۀ حوثی‌های یمن هم برای عربستان بسیار مهم و کلیدی است. یک بستۀ جامع مذاکراتی، تأمین‌کنندۀ خواسته‌های عربستان هم می‌تواند باشد. بنابراین به نظر من، آوردن جمهوری اسلامی به پای میز مذاکرات جامع، اولویت عربستان سعودی هم است؛ چیزی که آقای خامنه‌ای حاضر نیست زیر بار آن برود. این یک نکتۀ کلیدی و اساسی است در مورد اینکه آیا میانجی‌گری عربستان کارگر خواهد افتاد یا خیر.»
این تحلیلگر سیاسی مقیم آمریکا، مواضع دولت ترامپ را هم مانع دیگری برای مثمر ثمر واقع شدن میانجی‌گری عربستان دانست و گفت: «ما در مواضع آمریکایی‌ها هم نشانه‌ای از انعطاف نمی‌بینیم. آن‌ها همچنان بر برچیدن برنامۀ هسته‌ای ایران و بر مسئلۀ تهدید موجودیتی برای اسرائیل تاکید می‌کنند. سخنان آقای ترامپ در کنست، در جریان طرح صلح غزه، این نکته را بوضوح نشان داد. بنابراین من تصور نمی‌کنم تا وقتی که آمریکایی‌ها در این موضع هستند و آقای خامنه‌ای چنان خط قرمزهایی دارد و عربستان سعودی هم ذی‌نفع است از یک مذاکرات جامع نه مذاکرات محدودی مثل برجام، میانجی‌گری عربستان به سرانجامی برسد.»
خامنه‌ای و توصیف عربستان به عنوان «بدترین کشور منطقه»
میانجی‌گری عربستان برای آغاز مذاکرات ایران و آمریکا در حالی صورت می‌گیرد که علی خامنه‌ای در سخنرانی نوروزی‌اش در آغاز سال ۱۳۹۸ دربارۀ کشور و دولت عربستان سعودی گفته بود: «کشوری در این منطقه و شاید در همه جای دنیا، به بدیِ دولت سعودی من سراغ ندارم؛ دولت سعودی، هم مستبد است، هم دیکتاتور است، هم ظالم است، هم وابسته است، هم فاسد است. برای این دولتِ این جوری، امکانات هسته‌ای فراهم می‌کنند؛ اعلان کردند که نیروگاه هسته‌ای برایش می‌سازند، اعلان کردند که مراکز تولید موشک برایش درست می‌کنند ... حالا البته دارند اعلان می‌کنند، اگر هم بسازند، بنده شخصاً ناراحت نمی‌شوم؛ چون می‌دانم که این‌ها ان‌شاءالله در دوران نه چندان دوری، به دست مجاهدان اسلامی خواهد افتاد.»
از توصیف عربستان به عنوان بدترین کشور منطقه و وعدۀ فروپاشی نظام سیاسی این کشور در آیندۀ «نه چندان دور» تا پذیرش میانجی‌گری عربستان بین جمهوری اسلامی و آمریکا، فارغ از اینکه این میانجی‌گری به خواست چه کسی صورت گرفته، راه بلندی است که رهبر جمهوی اسلامی در شش سال گذشته و بویژه در دو سال اخیر، یعنی پس از عملیات ۷ اکتبر به‌ناچار طی کرده است.
اما سؤال این است که این تناقض‌ها و چرخش‌ها در سخنان علی خامنه‌ای، آیا به موقعیت او نزد طرفدارانش در ایران لطمه‌ای می‌زند یا اینکه آن‌ها در هر صورت به او وفادار باقی می‌مانند.
مصطفی دانشگر در پاسخ می‌گوید: «به نظر من در پایگاه اجتماعی حداقلی جمهوری اسلامی، که به نظرم بسیار هم ریزش کرده، طرفداران آقای خامنه‌ای به چند دسته تقسیم می‌شوند. بخش منفعت‌طلب این طرفداران، اساسا رشتۀ پیوندش با آقای خامنه‌ای منافعش است و سعی می‌کند سخنان آقای خامنه‌ای را توجیه کند. تئوری مصلحت نظام نیز هر اقدام و هر عقب‌نشینی را توجیه می‌کند. اما بخش دیگری از هواداران جمهوری اسلامی، یعنی آن هستۀ سخت وفاداران، ولایتمدارند به‌اصطلاح. هر آنچه این خسرو می‌کند، برای اینان شیرین است. این‌ها به‌اصطلاح شیعیان تنوری هستند. یعنی شیعیانی هستند که (بر اساس آن روایت معروف) اگر ولیّ امر به آن‌ها بگوید خودشان را در میانۀ آتش تنور هم بیفکنند، می‌افکنند. این کار را می‌کنند. بنابراین این افراد برای خودشان این طور توجیه می‌کنند که حتما "آقا" مصلحتی را می‌داند که ما واقف به آن مصلحت نیستیم و ما تابع و پیرو و فرمانبردار ذات ملوکانه یا ذات مقدس ولیّ امر (یا نایب امام معصوم) هستیم.»
آقای دانشگر البته مکرر شدن شکست‌های تاکتیکی رهبر جمهوری اسلامی را عاملی برای افزایش ریزش طرفدارانش دانست و در ادامۀ سخنانش به یورونیوز گفت: «این‌جا نکته‌ای وجود دارد و آن اینکه، ناکامی‌های پیاپی، مثلا اینکه شما عربستان را واسطه کنید که کاری انجام دهد ولی او نتواند کاری بکند و شکست‌هایی اتفاق بیفتد (بخصوص اینکه اسرائیل هم یک عامل تهدیدکننده است که باعث خواهد شد این مذاکرات به نتیجه نرسد)، تردیدزا است. یعنی شکست این تاکتیک‌های مختلف می‌تواند حتی آن وفادارانِ غیرمنفعت‌طلب و ولایتمدار را دچار تردید کند که آیا تاریخ انقضای این ولیّ امر فرا نرسیده و آیا نباید در پی کس دیگری باشیم که مدیریت بهتر و تدبیر بیشتری به کار ببندد؟ در این صورت باید گفت بله، اگر این تاکتیک‌ها و سایر تاکتیک‌ها به شکست بینجامد، احتمال ریزش‌‌ها حتی در سطح هستۀ سخت وفاداران و نیز در بین منفعت‌طلبانی که منافع خود را در خطر می‌بینند، بیشتر خواهد شد.»