به گزارش سی‌ان‌ان به نقل از منابع اطلاعاتی اروپایی، پس از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در اواخر ماه سپتامبر، محموله‌هایی شامل دو هزار تن «پرکلرات سدیم»، ماده اصلی تولید سوخت جامد موشک‌های بالستیک میان‌برد ایران از چین به بندر عباس رسیده است.
به گفته این منابع، این محمولهها از ۲۹ سپتامبر وارد ایران شده‌اند و شامل «پرکلرات سدیم» است که ایران پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل در ماه ژوئن از تامین‌کنندگان چینی خریداری کرده است و به نظر می‌رسد که این خریدها بخشی از تلاش ایران برای بازسازی ذخایر موشکی است. به گزارش سی‌ان‌ان، چند کشتی باری و نهاد چینی دخیل در این روند تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند.
این محمولهها در حالی به ایران ارسال شده‌اند که در پی فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی فرانسه، بریتانیا و آلمان، تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران که در سال ۲۰۱۵ و با توافق برجام لغو شده بودند، از روز ۲۷ سپتامبر بار دیگر اعمال شدند.
بنابر این تحریم‌ها، ایران نباید هیچ فعالیتی مرتبط با موشک‌های بالستیک قادر به حمل کلاهک هسته‌ای انجام دهد و کشورهای عضو سازمان ملل نیز باید از تامین مواد و اقلامی برای ایران که می‌تواند به توسعه سامانه‌های پرتاب سلاح هسته‌ای کمک کند، جلوگیری کنند. به گفته کارشناسان این سامانه‌ها شامل موشک‌های بالستیک نیز می‌شوند. کشورها همچنین موظف‌اند از ارائه هرگونه کمک به ایران در زمینه تولید سلاح خودداری کنند.
با این حال، چین و روسیه ضمن مخالفت با اعمال مجدد این تحریم‌ها گفتند که این اقدام تلاش‌ها برای «حل‌وفصل دیپلماتیک مساله هسته‌ای ایران» را تضعیف می‌کند.
اگرچه ماده ارسال‌شده به ایران یعنی «پرکلرات سدیم» در اسناد سازمان مشخصا در زمره اقلام ممنوعه برای صادرات به ایران نیست، اما این ماده در واقع پیش‌ساز مستقیم «پرکلرات آمونیوم» است. «پرکلرات آمونیوم» اکسید‌کننده‌ای است که در تولید سوخت جامد موشک‌های بالستیک به کار برده می‌شود و در فهرست تحریم‌های سازمان ملل ذکر شده است.
با این حال، به گفته متخصصان، با توجه به عدم صراحت تحریم‌ها در منع این ماده شیمیایی، چین احتمالا می‌تواند استدلال کند که با ارسال آن به ایران تحریم‌های سازمان ملل را نقض نکرده است.
رهگیری کشتی‌های باری حامل «پرکلرات سدیم» به مقصد ایران
سی‌ان‌ان با استفاده از داده‌های رهگیری کشتی‌ها و شبکه‌های اجتماعی خدمه، به بررسی سفرهای چند کشتی باری پرداخت که به گفته منابع اطلاعاتی حامل محموله‌های اخیر«پرکلرات سدیم» از بنادر چین به ایران بودند.
بنابر بررسی سی‌ان‌ان، به نظر می‌رسد بسیاری از این کشتی‌ها از پایان آوریل چندین بار بین چین و ایران رفت‌وآمد کرده‌اند.
به گفته منابع اطلاعاتی، خدمه آنها ظاهرا در استخدام «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» هستند و فعالیت آنها در شبکه‌های اجتماعی رد پای توقف‌هایشان در مسیر چین به ایران را نشان می‌دهد.
یکی از این کشتی‌ها «ام‌ی بشت» (MV Basht) است. این کشتی که پیش‌تر تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفته روز ۱۵ سپتامبر بندر «جوهای» چین را ترک کرد و ۲۹ سپتامبر به بندرعباس رسید و سپس به چین بازگشت.
کشتی «برزین» نیز با مسیری مشابه، دوم اکتبر از «گاولان» حرکت کرد و ۱۶ اکتبر به بندرعباس رسید و ۲۱ اکتبر دوباره راهی چین شد.
کشتی «الیانا» ۱۸ سپتامبر بندر «چانگ‌جیانگ‌کو» را ترک کرد و ۱۲ اکتبر به بندرعباس رسید. در نهایت «ام‌وی آرتاوند» از بندر «لیوهنگ» چین راه افتاد و در حالی در ۱۲ اکتبر به بندرعباس رسید که به گفته مقامات اطلاعاتی غربی سامانه رهگیری AIS خود را خاموش کرده بود تا عمدا حرکت‌هایش را پنهان کند.
مشخص نیست که آیا دولت چین از این محمولهها آگاه بوده یا نه. سخنگوی وزارت خارجه چین در پاسخ به سوال گفت که اگرچه مشخصا اطلاعاتی درباره کشتی‌های مطرح‌شده در گزارش سی‌ان‌ان در اختیار ندارد، اما چین «همواره کنترل صادرات اقلام با دو کاربرد را مطابق با تعهدات بین‌المللی و قوانین و مقررات داخلی خود اجرا کرده است.»
او افزود: «می‌خواهیم تاکید کنیم که چین متعهد به حل مسالمت‌آمیز مساله هسته‌ای ایران از طریق راهکارهای سیاسی و دیپلماتیک است و با تحریم و فشار مخالف است.»
او همچنین گفت که پکن بازگشت تحریم‌ها تحت مکانیسم ماشه را «غیرسازنده» و «عقبگردی جدی» در تلاش‌ها برای «حل مساله هسته‌ای ایران» می‌داند.
شتاب در بازسازی توان موشکی
اگرچه حتی پیش از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائيل گزارش‌هایی از ارسال چنین محموله‌هایی منتشر شده بود، اما به گزارش سی‌ان‌ان، افزایش این محمولهها پس از حملات اسرائيل نشان‌دهنده تمایل ایران برای تسلیح مجدد است.
جفری لوئیس، مدیر «پروژه عدم‌اشاعه در شرق آسیا» در «موسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری» گفت: «ایران اکنون به پرکلرات سدیم بسیار بیشتری نیاز دارد تا موشک‌هایی را که در جنگ مصرف شده جایگزین کند و تولید را افزایش دهد. انتظار دارم ایران در تلاش برای بازسازی توان تسلیحاتی محموله‌های بزرگی دریافت کند. همچنین انتظار دارم اسرائیل و آمریکا نیز برای جایگزینی رهگیرها و مهمات مصرف‌شده شتاب کنند.»
او همچنین گفت که بهترین توصیف برای وضعیت کنونی «وقفه‌ای در خصومت‌ها» است. یعنی زمانی که هر دو طرف در پی تجدید قوا هستند.
آقای لوئیس افزود: «دو هزار تن پرکلرات سدیم تنها برای حدود ۵۰۰ موشک کافی است. رقم بزرگی است، اما ایران پیش از جنگ برنامه داشت ماهانه حدود ۲۰۰ موشک تولید کند و اکنون باید همه موشک‌هایی را که یا اسرائیل نابود کرده یا خود به کار برده، جایگزین کند.»
به گزارش سی‌ان‌ان، محموله‌های اخیر در بازه زمانی کوتاهی، مقادیر بسیار بیشتری از این ماده را به ایران رسانده است. ۱۰ تا ۱۲ محموله نخست که منابع اطلاعاتی اروپایی رصد کرده‌اند، ۲۹ سپتامبر یعنی دو روز پس از بازگشت تحریم‌ها در پی فعال‌سازی مکانیسم ماشه سایر محمولهها همگی پس از اعمال دوباره تحریم‌ها چین را ترک کرده‌اند.
تونگ ژائو، پژوهشگر ارشد برنامه سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت که موضع چین درباره وضعیت حقوقی اعمال مجدد تحریم‌ها ممکن است با نحوه نگاه مقامات این کشور به چنین ارسال‌هایی مرتبط باشد.
آقای ژائو گفت: «پیش از هر چیز، چین به همراه روسیه و ایران در نامه‌ای مشترک به سازمان ملل در ۱۸ اکتبر، قانونی بودن مکانیسم ماشه را رد کرده است، که نشان می‌دهد پکن احتمالا خود را ملزم به رعایت تدابیر اعمال‌شده نمی‌داند.»
در صورتی که مکانیسم ماشه فعال نمی‌شد، پایان رسمی دوره ۱۰ ساله برجام در ۱۸ اکتبر فرا می‌رسید و امکان بازگرداندن تحریم‌ها و محدودیت‌های پیشین سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای ایران از بین می‌رفت و شورای امنیت عملا پرونده ایران را می‌بست.
چین و روسیه در ماه سپتامبر برای تمدید شش ماهه این مهلت تلاش کردند و گفتند که برای حل دیپلماتیک پرونده هسته‌ای ایران به زمان بیشتری نیاز است. با این حال شورای امنیت یک روز پیش از لازم‌الاجرا شدن مکانیسم ماشه و اعمال مجدد تحریم‌ها قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه را رد کرد.
آقای ژائو با اشاره به این نکته که صادرات «پرکلرات سدیم» به طور صریح تحت رژیم تحریمی ممنوع نشده است. گفت که آنچه در قطعنامه‌های سازمان ملل که مجددا علیه ایران اعمال شده ممنوع است، تامین «اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری» برای تهران است که می‌تواند به توسعه یک سامانه پرتاب سلاح هسته‌ای کمک کند.
او افزود: «بنابراین، هرچند نام «پرکلرات سدیم» نیامده، اما این ماده باید ذیل کنترل‌های جامع‌تر بر مواد مورد استفاده در تولید موشک‌های با سوخت جامد قرار گیرد.»
آقای ژائو همچنین یادآور شد که صراحت نداشتن ممنوعیت ممکن است به چین و دیگر کشورها مجال تفسیر بیشتری بدهد.
این پژوهشگر گفت: «پکن ممکن است آگاه باشد که چنین صادراتی به طور غیرمستقیم از برنامه موشکی ایران پشتیبانی می‌کند، اما این را مساله‌ای اصولی بداند که بر حق حاکمیتی چین برای اتخاذ مستقل تصمیم‌های کنترل صادرات درباره اقلامی که به طور صریح از سوی سازمان ملل ممنوع نشده‌اند، تاکید می‌کند.»