بنابر گزارش تحقیقی و مفصل رویترز، یک شرکت بیمه نیوزیلندی با ارائه خدمات بیمه به نفتکشهای ناوگان سایه ایران و روسیه شرایط فعالیت آن‌ها را فراهم کرده و جریان درآمدهای نفتی این تهران و مسکو را به‌رغم تحریم‌های گسترده غرب حفظ کرده است.
رویترز در این گزارش با بررسی هزاران پرونده کشتیرانی و بیمه، صدها سند معاملات نفتی و تحریم‌ها و گفتگو با بیش از ۲۰ فرد مطلع اعلام کرد که شرکت بیمه «مریتایم میوچوال» (Maritime Mutual) مستقر در نیوزیلند با فراهم کردن پوشش بیمه برای کشتی‌هایی از سوی ایران و روسیه برای دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌شوند، امکان کسب درآمد ده‌ها میلیارد دلاری فروش نفت را برای آن‌ها فراهم کرده است.
بنابر این گزارش، پاول رنکین، شهروند ۷۵ ساله بریتانیایی به همراه خانواده‌اش شرکت Maritime Mutual را اداره می‌کنند. این شرکت طی دو دهه گذشته شناورهای مختلفی را از یدک‌کش‌ها گرفته تا کشتی‌های مسافربری و باربری بیمه کرده است.
بنابر بررسی‌های رویترز، این شرکت مستقر در اوکلند (Auckland)، بزرگترین شهر نیوزیلند در مقطعی تقریبا یک‌ششم نفتکشهای متعلق به ناوگان سایه ایران و روسیه را که از سوی دولت‌های غربی از جمله آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا تحریم شده بودند، بیمه کرده بود.
دیوید تننباوم (David Tannenbaum)، مدیر شرکت مشاوره تحریم Blackstone Compliance Services و کارشناس تحریم پیشین وزارت خزانه‌داری آمریکا با اشاره به یافته‌های رویترز گفت: «این آمار این شرکت را به یکی از قدرتمند‌ترین بازیگران در این صنعت تبدیل می‌کند. این ارقام از آمار مربوط به بسیاری از بازیگران عمده ناوگان سایه که زیر نظر داریم هم بزرگتر است.»
به گفته یک منبع آگاه، نیوزیلند به همراه استرالیا، بریتانیا و آمریکا تحقیقاتی را درباره احتمال نقض تحریم‌ها و قصور در انجام وظایف برای جلوگیری از پول‌شویی و تامین مالی تروریسم توسط Maritime Mutual آغاز کرده است.
ارائه خدماتی نظیر بیمه به کشتی‌های درج‌شده در فهرست‌های سیاه غرب، نقض تحریم محسوب می‌شود. بسیاری از دولت‌های غربی همچنین، حتی اگر خود کشتی تحریم نشده باشد، ارائه هر نوع خدمتی را که امکان حمل و فروش هرگونه فرآورده‌های نفتی ممنوعه روسیه و ایران را فراهم کند، ممنوع کرده‌اند.
با این حال، این شرکت طی بیانیه‌ای ضمن رد «قاطعانه» هرگونه اقدام در نقض تحریم‌ها، اعلام کرد که درباره نقض تحریم‌ها به سیاست «عدم تحمل» پایبند است و تحت «استانداردهای سختگیرانه انطباق که برای تضمین پایبندی کامل به کلیه قوانین و مقررات مربوطه طراحی شده‌اند» فعالیت می‌کند.
کشتی‌ها بدون بیمه از کار می‌افتند
به گزارش رویترز، خدمت اصلی ارائه شده از سوی شرکت Maritime Mutual، بیمه موسوم به «حمایت و غرامت» (P&I) است. این بیمه نه بدنه شناور را پوشش می‌دهد و نه محموله را، بلکه کشتی و مالک آن را در برابر عواقب خسارات ناخواسته به اشخاص، اموال یا محیط زیست بیمه می‌کند.
اگرچه هزینه این بیمه برای نفتکشهای کوچک ده‌ها هزار دلار در سال است، اما به گفته منابع مطلع، این هزینه‌ها برای شناورهای بزرگ و قدیمی، بسته به عواملی چون سن، اندازه و مالک کشتی می‌تواند از سالانه ۲۰۰ هزار دلار هم فراتر رود.
آقای تننباوم بیمه «حمایت و غرامت» را برای فعالیت نفتکشهای ناوگان سایه حیاتی دانست و گفت: «بدون آن از کار می‌افتند. حتی بنادر ایران و روسیه هم اجازه نمی‌دهند شناور بدون بیمه وارد آب‌هایشان شود.»
رویترز با استفاده از منابع گوناگون از جمله ایمیل‌های هک‌شده تجار نفتی ایران که شامل مشخصات مشتریانشان بود، داده‌های بندری و گمرکی روسیه، پایگاه‌های داده کشتیرانی و اسناد شرکتی و صنعتی موفق به گردآوری فهرستی شامل ۲۳۱ نفتکش شد که از سال ۲۰۱۸ تا کنون تحت پوشش بیمه شرکت Maritime Mutual قرار گرفته‌اند.
رویترز این فهرست را با «مرکز پژوهش درباره انرژی و هوای پاک» (CREA) هلسینکی فنلاند، اندیشکده‌ای که به رصد بخش انرژی می‌پردازد، به اشتراک گذاشت.
بنابر بررسی این اندیشکده، از میان ۲۳۱ شناور، ۱۳۰ کشتی پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه تهران در سال ۲۰۱۸ و اعمال تحریم‌های غرب بر مسکو در دسامبر سال ۲۰۲۲، حامل محصولات انرژی ایران و روسیه بوده‌اند.
این اندیشکده با بهره‌گیری از پایگاه‌های داده مرتبط با معاملات نفتی و بررسی سوابق قیمت نفت، اعلام کرد که شناورهای تحت بیمه Maritime Mutual از زمان اعمال تحریم‌ها دست‌کم ۱۸.۲ میلیارد دلار نفت و محصولات انرژی ایران و ۱۶.۷ میلیارد دلار فرآورده‌های انرژی روسیه را حمل کرده‌اند.
بنابر یافته‌های این اندیشکده، به طور معمول در یک روز دست‌کم ۳۰ نفتکش تحت بیمه این شرکت در حال انتقال محصولات انرژی ایران و روسیه هستند. برای مثال، این میزان در اول آوریل سال ۲۰۲۴، ۴۱ نفتکش بوده است.
این شرکت بیمه طی بیانیه‌ای گفت که برای اطمینان از انطباق شناورهای حامل نفت روسیه با تحریم‌های غرب، از آن‌ها «اظهارنامه انطباق» دریافت می‌کند.
در بیانیه Maritime Mutual آمده است: «به هیچ عنوان کشتی را که فعالیت آن با رژیم‌های تحریمی انطباق نداشته باشد و یا به هر نحوی Maritime Mutual را در معرض خطر تحریم قرار دهد، از جمله شناورهای ذکر شده در گزارش رویترز و یا شناورهای حامل نفت ایران، بیمه نمی‌کنیم.»
این شرکت در ۱۵ اکتبر به رویترز گفت از این پس در تمامی پیش‌نویس‌های بیمه خود «بند ویژه تحریم» می‌گنجاند که مشتریان موظف‌اند تضمین کنند شناورها «در انطباق کامل با رژیم‌های تحریمی قابل اجرا» فعالیت می‌کنند.
به گزارش سازمان غیرانتفاعی Global Fishing Watch که به رصد فعالیت‌های کشتی‌ها می‌پردازد، شناورهای تحت پوشش Maritime Mutual که حامل نفت ایران و روسیه هستند، مکررا تلاش کرده‌اند که حرکت خود را پنهان کنند.
به گفته این سازمان، از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ کشتی‌های بیمه‌شده توسط Maritime Mutual در ۲۷۴ مورد «سامانه شناسایی خودکار» (AIS) خود را خاموش یا با ارسال داده‌های جعلی دستکاری کرده‌اند.
بنابر قوانین سازمان بین‌المللی دریانوردی سازمان ملل متحد (IMO)، استفاده از AIS برای کشتی‌های بزرگ در سفرهای بین‌المللی الزامی است.
جلب نظر ایران
پاول رنکین که از پیشکسوتان صنعت بیمه دریایی است، دفتر مرکزی شرکت Maritime Mutual را در سال ۲۰۰۴ در اوکلند تاسیس کرد. بنابر یک سند دیپلماتیک افشاشده آمریکا، ژاپن یک سال بعد این شرکت را به بیمه کردن کشتی‌های کره شمالی متهم کرد.
بنابر سند دیگری که توسط ویکی‌لیکس افشا شده است، آقای رنکین در سال ۲۰۰۶ به مقامات نیوزیلندی گفته بود که دیگر کشتی‌های کره شمالی را بیمه نمی‌کند.
به گفته افراد آگاه به فعالیت‌های شرکت Maritime Mutual، بیشتر فعالیت‌های اولیه این شرکت به بیمه‌کردن کشتی‌های قدیمی‌تر و ناوگن‌های کوچک‌تر با حق بیمه کمتر از شرکت‌های بزرگ که به عنوان «کلوب» شناخته می‌شوند، اختصاص داشت.
به گفته هشت منبع آگاه، تمرکز این شرکت از آن زمان تغییر کرده و بخش بزرگی از فعالیت خود را به ناوگان سایه اختصاص داده است.
به گفته سه منبع آگاه، بخش عمده فعالیت این شرکت در ارتباط با ناوگان سایه از طریق دو شرکت وابسته آن به نامهای MME Services و Maritime Reinsurance که مستقر در دبی هستند، انجام می‌شود.
به گزارش رویترز، شرکت Maritime Mutual در سال ۲۰۱۶، دو سال پیش از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های ایران، از سوی برخی از مشتریانش به عنوان «کلوب نیوزیلند» شناخته می‌شد و از همان زمان در پی جذب کسب‌و‌کار‌های ایرانی بود.
در یک ارائه منتشر شده در شرکت کشتیرانی ایرانی «شیراز مارین»، دفتر مرکزی این شرکت بیمه در نیوزیلند عنوان شده و درباره دهه‌ها تجربه آن توضیح داده شده است.
همچنین بنابر نامهای که با سربرگ Maritime Mutual در وبسایت «شیراز مارین» منتشر شده، شرکت نیوزیلندی به شرکت ایرانی اختیار داده است تا «ضمن ارتقای منافع این شرکت در جمهوری اسلامی ایران، مشتریان جدیدی را برای بیمه معرفی کند.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۸ پس از خروج از برجام تحریم‌های آمریکا علیه نفت ایران را مجددا اعمال کرد. به گزارش رویترز، از آن پس، همزمان با تلاش کشورهای غربی برای مهار صادرات نفت ایران و سپس روسیه، درآمد Maritime Mutual با جهش روبرو شد.
به‌استناد اسناد شرکتی نیوزیلند، در ۱۱ سال منتهی به ۲۰۱۸ فروش بیمه‌ای این شرکت به‌طور میانگین سالانه ۹.۵ درصد رشد کرد و به ۱۴.۲ میلیون دلار رسید. اما از ۲۰۱۹، پس از اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران، درآمد شرکت به‌طور میانگین سالانه ۴۱ درصد رشد کرد، به طوری که در سال ۲۰۲۴ به ۱۰۸.۵ میلیون دلار رسید.
اوج رشد درآمد در ۲۰۲۳ یعنی نخستین سال کامل پس از اعمال تحریم‌های روسیه بود. بنابر برآوردهای «اداره اطلاعات انرژی امریکا»، صادرات نفت ایران در همان سال به ۴۲ میلیارد دلار رسید که نزدیک به سطح پیش از تحریم‌ها بود.
شرکت «شیراز مارین» در روز ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۳ در اینستاگرام اعلام کرد که «نماینده رسمی کلوب بیمه حمایت و غرامت نیوزیلند (MMI)» است.
شرکت Maritime Mutual در پاسخ به پرسش‌های رویترز به‌شدت انکار کرد که فعالانه به‌دنبال کسب‌وکار ناوگان سایه بوده است. این شرکت گفت عامل مهم رشد درآمد از ۲۰۱۹، افزایش قابل توجه تعداد کشتی‌های بزرگ تحت پوشش، پس از رفع محدودیت‌های بیمه‌گران اتکایی (بیمه مجدد) بر اندازه کشتی‌های قابل بیمه بوده است.
رویترز موردی نیافت که نشان دهد Maritime Mutual برای هیچ کشتی تحریم‌شده‌ای یا مالک آن، یا برای هیچ کشتی حامل فرآورده‌های انرژی روسیه یا ایران، خسارتی پرداخت کرده است.
پلیس دفاتر شرکت را بازرسی کرد
به گزارش رویترز به نقل از یک منبع آگاه، پلیس نیوزیلند در روز ۱۶ اکتبر دفاتر شرکت Maritime Mutual را بازرسی کرد.
به گفته این منبع، ماموران گروه جرایم مالی در جریان بازرسی از دفاتر Maritime Mutual در اوکلند و کرایست‌چرچ و همچنین یک واحد مسکونی در اوکلند، اسناد و مدارکی را ضبط کردند. او افزود پلیس از سه نفر بازپرسی کرده اما تا کنون اتهام کیفری‌ای مطرح نشده است.
این شرکت در روز ۲۱ اکتبر بیانیه‌ای اعلام کرد هیات مدیره یک روز پیش تصمیم گرفته است برای هیچ شناوری که از سوی ارائه‌دهندگان اطلاعات کشتیرانی Windward و Lloyd’s List به‌عنوان عضو «ناوگان سایه» شناسایی شده و نیز برای هیچ شناوری که نفت یا فرآورده‌های پالایشی روسیه را حمل می‌کند، پوشش بیمه فراهم نکند.
در این بیانیه آمده است که تمامی فعالیت‌های این شرکت منطبق با تحریم‌ها بوده و این تصمیم به‌دلیل زمان نامتناسب مدیریتی و انطباقی مرتبط با نفتکش‌ها اتخاذ شده است.