پهپادها نقش فزاینده‌ای در تغییر چهره جنگ‌های مدرن داشته و نه تنها صنایع دفاعی که حتی ماهیت جنگ در قرن بیست و یکم را هم تغییر داده‌اند.
آگهی
نشریه ال‌پائیس اسپانیا (El País) در گزارشی تحلیلی به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: فن‌آوری و پیشرفت‌هایی که به لطف هواپیماهای بدون سرنشین ایجاد شده، موجب این شده است که نه تنها قدرت‌های منطقه‌ای که حتی ابرقدرت‌ها هم به اهمیت توجه و توسعه این صنایع پی ببرند.
در همین راستا پیت هگست، وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا می‌گوید: «این بزرگ‌ترین نوآوری نظامی در یک نسل است». او اعتراف کرده که پهپادها به‌سرعت به ابزاری تعیین‌کننده در میدان نبرد تبدیل شده‌اند؛ ابزاری که ابتدا اوکراین از آن برای مقابله با تهاجم روسیه استفاده کرد و حالا روسیه آن را برای حمله متقابل و حتی آزار هوایی برخی اعضای ناتو، از جمله لهستان، به کار گرفته است.
در این رقابت، مسئله فقط برتری نظامی نیست، بلکه میلیاردها دلار سرمایه و منافع اقتصادی نیز در میان است. ده‌ها شرکت نوپای فناوری در تلاش‌اند تا سهمی از این بازار عظیم به‌دست آورند. با گسترش استفاده از هوش مصنوعی در سیستم‌های پروازی، پهپادها ارزان‌تر، هوشمندتر و کارآمدتر شده‌اند و شرکت‌های کوچک اکنون با غول‌های صنعت تسلیحات رقابت می‌کنند.
ورود بازیگران جدید به میدان رقابت
این موج نوآوری باعث شده شرکت آمریکایی «اندوریل» (Anduril) که در سال ۲۰۱۷ تأسیس شد، در آخرین مرحله جذب سرمایه به ارزشی بیش از ۳۰ میلیارد دلار برسد. اروپا نیز اکنون سه شرکت میلیاردی در این عرصه دارد: دو شرکت آلمانی کوآنتوم سیستمز (Quantum Systems) و هلسینگ (Helsing) و شرکت پرتغالی تک‌اور (Tekever).
در مقابل، شرکت‌های دفاعی سنتی سعی دارند با ایجاد تردید نسبت به ارزش این فناوری، از رشد سریع رقبای جدید جلوگیری کنند. آن‌ها مدعی‌اند هواپیماهای بدون سرنشین کند و کم‌ارتفاع‌اند و دوام کمی دارند. بااین‌حال، همان‌طور که گیلیان تت (Gillian Tett)، تحلیلگر بریتانیایی در فایننشال تایمز نوشت: «جنگ پهپادی همه‌چیز را تغییر داده است؛ جایی که هواپیماهای بدون سرنشین ارزان می‌توانند جنگنده‌ها و ناوهای میلیون‌دلاری را نابود کنند، قواعد قدرت و اقتصاد جنگ بازنویسی می‌شود.»
اروپا در پی ساخت دیوار ضدپهپاد
افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک به‌ویژه در اوکراین، به سود تولیدکنندگان هواپیماهای بدون سرنشین تمام شده است. اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در ۲۹ سپتامبر از اختصاص ۲ میلیارد یورو برای تجهیز ارتش اوکراین به پهپادهای نظامی خبر داد. از زمان تهاجم روسیه در فوریه ۲۰۲۲، اوکراین توانسته با استفاده از این هواپیماهای بدون سرنشین بخشی از نابرابری نظامی خود را جبران کند.
به گفته مانوئل رودریگز سرسو، مدیر تسلیحات و مهمات در شرکت دفاعی اسپانیایی ایندرا (Indra)، «اوکراین در سال ۲۰۲۴ دو میلیون هواپیمای بدون سرنشین تولید کرده و انتظار می‌رود این رقم در ۲۰۲۵ دو برابر شود؛ همه این تحولات از دل نیازهای جنگ زاده شده است.»
روسیه نیز در واکنش به فشار تحریم‌ها و کمبود منابع، به تولید یا خرید پهپادهای ارزان‌قیمت از کشورهایی چون چین و ایران روی آورده است. برخی از این هواپیماهای بدون سرنشین نه‌تنها علیه اوکراین بلکه برای پرواز بر فراز مرزهای اتحادیه اروپا و تهدید زیرساخت‌های حیاتی، مانند کابل‌های زیردریایی، به کار می‌روند.
به همین دلیل، اتحادیه اروپا ایجاد یک «دیوار ضدپهپاد» در مرزهای شرقی خود را در اولویت قرار داده و برای اجرای آن ۶ میلیارد یورو بودجه اختصاص داده است. اوکراین نیز در اجرای این پروژه همکاری می‌کند و تجربه میدانی خود در استفاده از انواع پهپادها را در اختیار اروپا قرار داده است.
رشد تاریخی بودجه دفاعی اروپا
بودجه دفاعی کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ برای دهمین سال پیاپی افزایش یافت و به ۳۴۳ میلیارد یورو رسید. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ این رقم به ۳۸۱ میلیارد یورو برسد. ارزش بازار شرکت‌های فعال در حوزه دفاعی بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ تقریباً دو برابر شده است.
در نمایشگاه بین‌المللی دفاعی مادرید (Feindef)، رشد چشمگیری در تعداد شرکت‌های تولیدکننده هواپیمای بدون سرنشین دیده می‌شد. بااین‌حال، برخی مدیران صنعت دفاعی مانند آرمین پاپرگر، مدیرعامل شرکت آلمانی راین‌متال (Rheinmetall)، نسبت به «حباب پهپادی» هشدار داده‌اند. او معتقد است پیشرفت سریع سامانه‌های ضدهوایی می‌تواند ارزش نظامی این ابزارها را کاهش دهد، هرچند خود او هم‌زمان در حال فروش سامانه ضدپهپاد اسکای‌نکس (Skynex) ساخت شرکتش است که در اوکراین با موفقیت آزمایش شده است.
تغییر قواعد بازی در صنعت دفاع
به گفته میگل تهیرو، مدیر نوآوری شرکت اسپانیایی تی‌آرسی (TRC)، «هیچ‌کس هنوز دقیق نمی‌داند دیوار ضدپهپاد باید چه شکلی داشته باشد. مقابله با هواپیماهای بدون سرنشین کوچک و ارزان که می‌توانند با چندصد یورو ساخته شوند، چالشی کاملاً متفاوت از مقابله با پهپادهای بزرگ نظامی است.»
او می‌گوید هر بار فعال‌سازی سامانه دفاعی «گنبد آهنین» اسرائیل حدود ۱ میلیارد یورو هزینه دارد، در حالی که حمله با پهپادهایی که تنها ۵۰ هزار یورو ارزش دارند، می‌تواند همان سامانه‌ها را از کار بیندازد.
مانوئل مارتین، مدیر بخش دفاع شرکت اسپانیایی آرکومیا (Arquimea)، نیز می‌گوید: «در سه سال گذشته تقاضا صد برابر شده است. قبلاً سفارش ساخت یک پهپاد در سال می‌گرفتیم، حالا باید هزار هواپیمای بدون سرنشین را در شش ماه تحویل دهیم.» به گفته او، این تغییر باعث دو برابر شدن ظرفیت تولید و افزایش اتوماسیون در کارخانه‌های دفاعی شده است.
ائتلاف‌های جدید در صنعت دفاعی اروپا
شرکت ایندرا اخیراً شرکت اسپانیایی ائرتک (Aertec) را که تولیدکننده باسابقه پهپاد است خریداری کرده و آن را در بخش تسلیحات خود ادغام کرده است. رودریگز سرسو، مدیر این بخش، معتقد است که جنگ اوکراین باعث جهش عظیم در نوآوری شده، اما تغییرات بنیادین در صنایع دفاعی باید با احتیاط و در چارچوب‌های پایدار انجام شود.
به گفته او، «هواپیماهای بدون سرنشین آمده‌اند که بمانند، حتی اگر در آینده شکل استفاده از آن‌ها تغییر کند. تجربه اوکراین نشان داده چگونه می‌توان سامانه‌های هدایت مستقل و مقاوم در برابر اختلالات ماهواره‌ای ایجاد کرد.»
چالش اروپا در بازدارندگی نظامی
در پایان، ویکتور ماریو بادوس، سرتیپ ارتش و رئیس مؤسسه مطالعات راهبردی اسپانیا، در نشست انجمن کسب‌وکار خانوادگی مادرید گفت: «توان نظامی قابل بداهه‌سازی نیست. اروپا فاقد عناصر کلیدی چون فرماندهی، کنترل، جنگ الکترونیک، پهپاد و ماهواره است. ما بهای صلح طولانی را می‌پردازیم. اروپا نتوانست پوتین را بازدارد و این نتیجه شکست بازدارندگی است.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
به گفته او، وضعیت سیاسی شکننده در اروپا و تردید در تصمیم‌گیری‌های دفاعی، به مسکو این پیام را داده که قاره سبز هنوز برای عصر جدید جنگ پهپادی آماده نیست.