نگاهی به چالش‌ها و پیامدهای برکسیت در پنجمین سالگرد همه‌پرسی آن
نظرها
از زمان تصمیم بهت‌آور بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا پنج سال گذشته اما بحث‌های سیاسی مربوط به برکسیت هنوز در بروکسل با جدیت ادامه دارد.
یورونیوز به مناسبت پنجمین سالگرد همه‌پرسی برکیست با «بریجید لافان»، عضو موسسهٔ دانشگاهی اروپا و «نیل فرگوسن»، تاریخ‌دان گفتگویی را دربارهٔ تأثیرات سیاسی و تاریخی این رویداد ترتیب داده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
یورونیوز: نخست بگویید که آیا به‌نظر شما برکسیت تصمیمی سازنده و تاریخ‌ساز خواهد شد؟ ملزومات چنین امری چیست؟ فکر می‌کنید این تصمیم در ۲۰ تا ۳۰ سال آينده نقطه عطفی برای بریتانیا و اروپا خواهد بود؟
بریجید لافان: «نتایج همه‌پرسی برکسیت در زمان خودش بهت‌آور بود. بیم آن می‌رفت که وقایعی به‌شکل سلسله‌وار اتفاق بیفتد. این نگرانی وجود داشت که برکسیت آغاز یک جدایی باشد یا آن‌که خروج بریتانیا سبب‌ساز جدایی در روح اروپای واحد شود. اما این اتفاق نیفتاد. در واقع اروپا در حل مسئلهٔ برکسیت بسیار متحد و منسجم باقی مانده و مصمم است کارش را ادامه بدهد. بنابراین از نظر اروپایی‌ها برکسیت به‌ضررشان بوده است. برای اروپا بسیار بهتر می‌بود که بریتانیا جزو این اتحادیه باقی بماند. اما با توجه به تصمیم بریتانیا که به‌جای خود محترم است، به نظر من برکسیت در مسیر درازمدت اتحادیه اروپا تأثیر چندانی ندارد. در واقع کار را برای مخالفان اتحادیه اروپا دشوارتر کرده و برای نمونه حتی مارین لوپن در فرانسه و سالوینی در ایتالیا خواستار جدایی کشورشان از اروپا نیستند. اما فکر می‌کنم برکسیت در درازمدت به زیان اروپاست و برای آن زیانی ژئوپولیتیک در بر دارد، به این معنا که اتحادیه اروپا باید همسایه‌ای سرکش را تحمل کند. اما این‌که برکسیت در عمل ترمزی برای پروژه اروپای واحد یا تصمیمات ۲۷ عضو فعلی یا اعضای بعدی آن باشد، مسئلهٔ دیگری است.»
یورونیوز: آیا فکر می‌کنید اتحادیهٔ اروپا، اسکاتلندِ مستقل را آسان به عضویت می‌پذیرد؟
لافان: «این مسئله مثل همیشه پیچیده است. اما فکر می‌کنم اسکاتلندی‌ها ملزوماتش را دارند. اروپاخواه هستند و به‌نظرم نسبتا آسان عضو اتحادیه خواهند شد.»
یورونیوز: اما برای نمونه، اگر همه‌پرسی اخیر در اسپانیا معتبر بود، دولت اسپانیا لزوما با نتیجه‌اش مخالفت نمی‌کرد ...
لافان: «فکر نمی‌کنم موضع دولت اسپانیا به این مورد ربطی داشته باشد چون تنها راه ورود اسکاتلند به اتحادیه اروپا آن است که اسکاتلند یک کشور مستقل باشد و این شباهتی به وضعیت کاتالونیا ندارد که مادرید مصمم است به آن استقلال ندهد. بنابراین راهی نیست که اسپانیا بتواند قانونا عضویت اسکاتلند را وتو کند.»
یورونیوز: آقای فرگوسن نخست بگویید آیا برکسیت رویدادی تاریخی انگاشته می‌شود؟
فرگوسن: «بله، البته که اینطور است. به‌هرحال، برای سیاست بریتانیا، روگرداندن از پروژهٔ اروپای واحد پس از پنجاه سال تغییر عظیمی است. اما به نظر من عمدهٔ اهمیت برکسیت در این واقعیت نهفته است که خروج بریتانیا یکی از موانع عمدهٔ یکپارچگی بیشترِ اتحادیه اروپا را برطرف می‌کند، چون بریتانیا بیش از تمامی کشورهای عضو دربرابر یکپارچه‌سازی نظام مالیاتی و تغییرات عمده برای رسیدن به اروپای فدرال مقاومت می‌کرد.»
یورونیوز: اما معنای این جدایی برای بریتانیا چه خواهد بود؟
فرگوسن: «این از آن پرسش‌هایی است که من در سال ۲۰۱۶ مطرح می‌کردم، چون کسی نمی‌تواند بگوید که مثلا، قرارداد تجارت آزاد با استرالیا می‌تواند جایگزین عضویت کامل بریتانیا در بازار واحد و اتحادیهٔ گمرگی اروپا باشد. فکر می‌کنم مسئلهٔ کلیدی همان چیزی بود که دومنیک کامینگز در آستانهٔ سقوط سیاسی‌اش مطرح کرد؛ یعنی آیا بریتانیا می‌تواند از این که گذاشته اتحادیه اروپا خودش اقتصاد دولتی‌‌اش را نوسازی کند بهره‌ای ببرد؟ یکی از نکات مهم در بحث داخلی برکسیت آن بود که بسیاری توجه نداشتند که خیلی از کاغذبازی‌های خسته‌کننده در بریتانیا، بریتانیایی بود نه اروپایی. من در سال ۲۰۱۶ وقتی علیه برکسیت بحث می‌کردم مثال طلاق را می‌زدم و می‌گفتم در طلاق اغلب دو طرف فکر می‌کنند که جداشدن مشکلاتشان را حل می‌کند. اما بعد متوجه می‌شوند که بسیاری از مشکلاتی که فکر می‌کردند مربوط به ازدواج است مشکلات شخصی خودشان است. و فکر می‌کنم بسیاری از مشکلات بریتانیایی‌ها به‌خصوص ناکارآمدی‌های نظام اداری (دولت)، که دومنیک کامینگز هم سالها از آن می‌نالید، سرجایشان هستند و با برکسیت حل نشده‌اند.»
یورونیوز: والبته هنوز مانده تا ثابت شود که برکسیت تهدیدی برای ثبات و امنیت ایرلند شمالی نیست. و جنجال برسر پروتکل ایرلند همچنان به درازا کشیده. افراد مختلفی جزئیات این مسئله را بررسی و روشن کرده‌اند و با این‌حال دولت بریتانیا هنوز از اجرای این پروتکل سر باز می‌زند. فکر می‌کنید بریتانیا و اتحادیه اروپا برای خروج از این بن‌بست چه باید بکنند؟
فرگوسن: «یافتن راه‌حلی سریع برای این مسئله بسیاری سخت است. همیشه مسئلهٔ بسیار چالش‌برانگیزی بوده و راه‌حلی نداشته که همهٔ طرف‌ها را راضی کند. فکر می‌کنم پیام جو بایدن در این زمینه بسیار روشن و گویا بود. او گفت ایالات متحده به‌هیچ‌وجه از بدقولی احتمالی بریتانیا دربارهٔ پروتکل ایرلند شمالی خشنود نخواهد شد. بنابراین به نظر من این مسئله را می‌توان مانند رابطهٔ سوییس و اتحادیه اروپا درنظر گرفت. و فکر می‌کنم این مثال، در این زمینه از تمامی مقایسه‌های پنج سال گذشته گویاتر است.»
یورونیوز: بله، اما فکر می‌کنم تهدید بازگشت خشونت‌ها در ایرلند شمالی بسیار محتمل و جدی است.
فرگوسن: «بوریس جانسون هم یکی از همان سیاستمداران بریتانیایی است که کل عمرشان را در انگلستان گذرانده‌اند و مسئلهٔ ایرلند شمالی را به‌روشنی درک نمی‌کنند. و گاه کار به جایی می‌رسد که اینها به سختی درس می‌گیرند و آنچه اکنون شاهدش هستیم همین است. از نظر بوریس جانسون برکسیت هدیه‌ای تمام‌نشدنی است. چون باعث شده او به کرسی فعلی برسد، او در سال ۲۰۱۶ هم این ریسک را کرد و از دولت دوید کامرون جدا شد و این کار به نفعش تمام شد. او هم متوجه شد که هر موضعی که در شمال انگلستان جواب بدهد باعث تقویت موضع برتر او می‌شود. تا جایی‌که به این موضوع مربوط می‌شود برای بوریس مهم نیست که در ایرلند شمالی جنجال برپا شود، چون به‌لحاظ سیاسی اهمیت چندانی برایش ندارد. و این همانطور که گفتید خطرناک است. و ممکن است به شروع دوبارهٔ همان مسائل دردناکی بینجامد که همگی به یاد داریم»