نتایج نظرسنجیهای انتخاباتی در ایران نشان میدهد که بهبود شرایط اقتصادی کشور مهمترین مطالبه مردم از رئیس جمهوری و دولت آینده است. اما این که تحقق این مطالبه تا چه حد ممکن است و برای آن چه راهکارهای عملی وجود دارد، موضوع گفتگوی یورونیوز با محسن جلالپور، رئیس پیشین اتاق بازرگانی است.
آگهینتایج نظرسنجیهای انتخاباتی در ایران نشان میدهد که بهبود شرایط اقتصادی کشور مهمترین مطالبه مردم از رئیس جمهوری و دولت آینده است. اما این که تحقق این مطالبه تا چه حد ممکن است و برای آن چه راهکارهای عملی وجود دارد، موضوع گفتگوی یورونیوز با محسن جلالپور است.
محسن جلالپور از تجار باسابقه بخش خصوصی ایران است. او در میانه دهه ۹۰ خورشیدی و همزمان با حصول توافق برجام، رئیس اتاق بازرگانی ایران بود. آقای جلالپور با اشاره به تاکید نامزدهای اصولگرا و اصلاحطلب بر لزوم برقراری روابط تجاری پررونق با کشورهای خارجی برای ایجاد امکان بهبود شرایط اقتصادی کشور و افزایش رفاه عمومی میگوید:«اگر توسعه این روابط همچنان در فضای تحریمها و ضدیت با غرب باشد شبیه فعالیت در یک فضای گلخانهای خواهد بود که منجر به بروز آثار مثبت آن در روند رشد اقتصادی و توسعه پایدار کشور نخواهد شد.»
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران سپس به نقش انتشار فایل صوتی محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در روشن شدن شرایط پیشِروی تجارت خارجی ایران اشاره میکند و با یادآوری موضعگیری رهبر ایران در قبال آن اظهار میدارد:«این که سیاست خارجی جمهوری اسلامی توسط وزارت خارجه و دولت تعیین نمیشود و دولتها در این زمینه تنها مجری سیاستهایی هستند که در سطوح عالیتر تصمیمگیری و تصمیمسازی نظام اتخاذ میشود، نشان داد که نباید انتظار داشت که رئیس جمهوری آینده با هر گرایش سیاسی که داشته باشد، بتواند گشایش جدی در مناسبات تجاری ایران و غرب و از جمله اتحادیه اروپا ایجاد کند.»
او سپس با اشاره به تاریخچه فراز و نشیب روابط تجاری ایران و اتحادیه در چهار دهه گذشته میگوید:«حتی اگر بر فرض محال تصور کنیم که دولت آینده در اختیار اصلاح طلبان قرار داشته باشد. فارغ از ماحصلی که انتشار فایل صوتی آقای ظریف در روشن شدن شرایط داشت، بررسی روند روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا در چهار دهه گذشته نشان میدهد که چندین بار فرصت بهبود این روابط حاصل شده ولی هر بار به دلیلی این فرصت از دست رفته است.»
آقای جلالپور این فرصت سوزیها را رخدادی اتفاقی نمیداند و توضیح میدهد:«آخرین بار پس از توافق برجام بود که من در آن دوران رئیس اتاق بازرگانی ایران بودم. هیاتهای زیادی به ایران آمدند و تجار بخش خصوصی ایران هم بیشترین سفرهای خود را به کشورهای عضو اتحادیه اروپا انجام دادند. اما منکوب کردن برجام در داخل کشور نشان داد که توسعه روابط تجاری با غرب و از جمله اتحادیه اروپا اولویت نظام نیست.»
اما این تاجر بخش خصوصی با یادآوری نتایج نظرسنجیهای انجام شده، پیشبینی میکند که رئیس جمهوری بعدی ایران به احتمال زیاد فردی اصولگرا خواهد بود. آقای جلالپور سپس با مرور مواضع اقتصادی نامزدهای اصولگرا خاطر تصریح میکند:«جملگی آنها به دنبال توسعه تجارت با همسایگان، همپیمانان منطقهای و چین و روسیه هستند لذا به نظر میرسد که روابط تجاری ایران و غرب و از جمله با اتحادیه اروپا حداقل در چهار سال آینده شاهد رونق جدی نباشد.»
به اعتقاد رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران این که کشورهای همسایه میتوانند تجارت خارجی ایران را از رکود فعلی نجات دهند، امری نسبی است. او با اشاره به فرصت وجود ۱۵ کشور همسایه و دسترسی ایران به مسیرهای آبی شمالی و جنوبی، رونق تجارت با این کشورها را یک گام رو به جلو میداند ولی در عین حال متذکر میشود که طی سالهای گذشته ایران با وجود هزینهکرد سنگین در کشورهایی نظیر عراق و افغانستان و حتی یمن و سوریه نتوانسته از آن بهرهبرداری اقتصادی چندانی بکند. او در بیان دلیل این رخداد میگوید:«چون که نگاه سیاستگذاران کشور اقتصادی نیست و با وجود این که برخی از فرماندهان ارشد نظامی و دیپلماتهای ایرانی حاضر در این کشورها از لزوم بهرهبرداری اقتصادی از این هزینهها سخن گفته و میگویند ولی در واقع هدف این هزینهها امنیتی و نظامی بوده است.»
آقای جلالپور سپس تاکید میکند:«توسعه روابط تجاری با همسایگان به عنوان راهبردی که موجب بهبود شرایط اقتصادی کشور شود نیازمند تغییر چارچوب فکری حاکم بر سیاستگذاری کشور به پارادیمی توسعهگرا و مبتنی بر تامین منافع اقتصادی در مناسبات بینالمللی است.»
این تاجر بخش خصوصی ایران ضمن یادآوری این نکته که تفکیک روابط سیاسی کشورها از روابط اقتصادی امکانپذیر نیست، رویکرد توسعهگرای مدنظر خود در مناسبات بینالمللی را این گونه توضیح میدهد:«در چارچوب رویکرد توسعهگرا در روابط با سایر کشورها باید یک همهجانبهنگری با لحاظ تمامی ابعاد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی حاکم باشد که متاسفانه تاکنون این گونه نبوده و بیشتر نگاه امنیتی و نظامی بر مناسبات بینالمللی ایران حاکم بوده است.»
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران همچنین به نقش موانعی همچون قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی(افایتیاف) و تحریمهای اقتصادی آمریکا در توسعه روابط تجاری ایران اشاره میکند و میگوید:«با وجود مطرح شدن برخی تعارفها از طرف سیاستمداران برخی کشورها از جمله اروپاییها برای توسعه روابط تجاری با ایران، در عمل تحقق این امر ناممکن شده است.»
او ضمن تاکید بر در هم تنیدگی روابط سیاسی و اقتصادی بین اکثر کشورهای جهان تعریف میکند:«در جریان سفری که هیات تجاری و اقتصادی ایران پس از برجام به پنج کشور اروپایی داشت، در سوئد مذاکرات بسیار جدی با رئیس کل بانک مرکزی این کشور انجام شد. ایشان پس از پایان نشست رسمی گفت که شما اصلا نمیتوانید ارتباطات بانکی خود با اتحادیه اروپا را بدون حل مسائلتان با آمریکا برقرار کنید چون که روابط فیمابین بانکها و نیز تبادلات آنها با طرفهای آمریکایی چنان در هم تنیده است که امکان دور زدن آن وجود ندارد.»
آقای جلالپور میافزاید:«حتی اگر خروج آمریکا از برجام هم رخ نداده بود، مادامی که روح برجام که همان شکلگیری مناسبات اقتصادی با آمریکا بود، احیا نمیشد، توسعه روابط تجاری با اتحادیه اروپا هم رخ نمیداد. همچنین تاکید بر تقویت نگاه به شرق و روابط تجاری با چین و روسیه نیز بدون خروج ایران از فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی(افایتیاف) راه به جایی نخواهد برد.»
او برای اثبات ادعای خود خاطرهای دیگر از سفرهای تجاری خود تعریف میکند:«ما در سال ۱۳۹۷ و پس از خروج آمریکا از برجام در حال پیشبرد پروژه سرمایهگذاری در صنعت مس قزاقستان بودیم که سرعت خوبی هم به خود گرفته بود. اما سفر ما به قزاقستان برای امضای نهایی قرارداد، مصادف شد با تاکید مقامهای ایران بر عدم پذیرش الحاق به کنوانسیونهای مورد تاکید گروه ویژه اقدام مالی شامل مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم؛ بلافاصله پس از انتشار این خبر، قرار ملاقات ما به عنوان بخش خصوصی و نه دولتی ایران با رئیس کل بانک مرکزی قزاقستان به عنوان یک کشور بلوک شرق برای حصول توافق در مورد نحوه انجام مبادلات بانکی آن پروژه لغو شد و ناچار شدیم دست خالی به ایران بازگردیم.»
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران سپس به نقش موانع ساختاری ایران نیز میپردازد و میگوید:«اقتصاد ما هم باید رقابتی، تولید و مولد شود ولی در حاضر رانتی و توزیعی است و چنان دولتی و بسته باقی مانده که سازوکارها و قوانین آن فسادآور شده است.» او با ابراز تاسف از این که نامزدهای ریاست جمهوری ایران تا کنون برنامه دقیقی برای این اصلاح ساختار ارائه نکردهاند، میافزاید:«به نظر میرسد که این معضلات همچنان طی سالهای آینده نیز اثرات منفی خود را در ابعاد مختلفی همچون کاهش سرمایهگذاری، نوسانهای بازار ارز و افت بهرهوری و رقابت پذیری تولید بر جای بگذارد.»
به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
آگهیآقای جلالپور تاثیر منفی این فضای حکام بر اقتصاد ایران را کم از مناسبات بینالمللی این کشور نمیداند و تصریح میکند:«فضای رانتی حاکم بر اقتصاد ایران چنان سنگین شده که بخش خصوصی سالم را از بین برده است و کسب و کارهای باقیمانده در این بخش نیز از رانت بهره برده و میبرند چون که بدون آن عملا توان رقابت به ویژه با شرکتهای دولتی برخوردار ولی فاقد بهرهوری را نخواهند داشت.»
او اقتصاد ایران را به مزرعهای دارای آب، خاک و هوای آلوده تشبیه میکند که راهاندازی هر کسب و کار خصوصی به مثابه بذری که در مزرعه آلوده کاشته شود امکان رشد را ندارد.
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران اذعان میکند که تغییر وزیر، وکیل و رئیس جمهوری بسیار تجربه شده ولی نتیجه لازم را در بر نداشته است چون مشکل اصلی این است که نگاه درستی بر حکمرانی کشور وجود نداشته است. او ابراز امیدواری میکند که با اجماعی که در میان بزرگان کشور در این خصوص در حال شکلگیری است، نگاهی منطقی و علمی بر حکمرانی کشور حاکم شود و توضیح میدهد:«حاکم شدن این نگاه نه تنها روابط بینالمللی کشور را در سایه عزت، اقتدار و استقلال از تنگناهای موجود میرهاند بلکه موجب اتخاذ راهبرد علمی در حوزه اقتصاد، توسعه رقابت و کاهش مداخله دولت نیز میشود؛ در چنین فضایی است که بخش خصوصی میتواند توسعه پیدا کند و اقتصاد شاهد رونق و اشتغال پایدار خواهد بود.»