بلوک سیاه چند دهه است که در اروپا و آمریکا فعالیت دارد اما جلیقهزردها یک جنبش اجتماعی نوین است که در نوامبر ۲۰۱۸ در فرانسه پدید آمد.
دهها فرد آنارشیست که اغلب ماسک بر صورت و لباس سیاه بر تن داشتند روز چهارشنبه در پاریس با آتش زدن سطلهای زباله و اموال عمومی و با پرتاب سنگ و بطری تظاهرات روز جهانی کارگر را تحتالشعاع قرار دادند.
این افراد که خود را «بلک بلاک» یا «بلوک سیاه» مینامند، در صف کنشگران صنفی و راهپیمایان جنبش جلیقهزردها که به سیاستهای دولت امانوئل ماکرون اعتراض دارند، نفوذ میکنند.
اما بلوک سیاه چیست آیا اصولا پیوندی میان آنها با جنبش جلیقهزردها وجود دارد؟ یورونیوز توضیح میدهد.
تعریف و منشأ بلوک سیاه
برایان مولر و هوگو ملشیور که هر دو تاریخدان هستند در این زمینه میگویند: «بلوک سیاه گونهای کنش دستهجمعی گروهی از افراد انقلابی و مبارز است که سیاه میپوشند و در اعتراض خیابانی شرکت میکنند.»
به گفته محققان، این شیوه اعتراض نخستین بار در سالهای دهه ۱۹۸۰ میلادی و پیش از سقوط دیوار برلین در آلمان غربی مشاهده شد و آن زمانی بود که گروهی از حاشیهنشینان با افکار عمدتا ضدسرمایهداری با پلیس درگیر شدند. نظیر این حرکت در سال ۱۹۹۹ نیز در سیاتل آمریکا به دست صدها تن از معترضان به مذاکرات سازمان تجارت جهانی تکرار شد.
بیشتر بخوانید:
اعضای بلوک سیاه معمولا به آنارشیستها نزدیک هستند و خشونت را ابزاری مشروع برای کنش سیاسی میشمارند. یکی از اعضای جوان بلوک سیاه به نام ژولین در مصاحبه با شبکه تلویزیونی السای فرانسه میگوید: «خشونت سبب میشود تا حرف شما شنیده شود. اگر ۱۰ هزار نفر به آرامی راهپیمایی کنند رسانهها به زحمت و خیلی مختصر خبر آن را منعکس میکنند. از جلیقهزردها هم از آن جهت در همه دنیا صحبت میشود که به خشونت متوسل شدهاند.»
میان بلوک سیاه و جلیقهزردها هماهنگی وجود ندارد
بلوک سیاه چند دهه است که در اروپا و آمریکا فعالیت دارد اما جلیقهزردها یک جنبش اجتماعی نوین است که در نوامبر ۲۰۱۸ در فرانسه پدید آمد.
به دلیل آن که اعضای این جنبش با پوشیدن جلیقههای زرد شبرنگ اعتراض خود را آغاز کردند، این حرکت جنبش «جلیقهزردها» نام گرفت. بر اساس قانون فرانسه، داشتن این جلیقههای ایمنی به رنگ زرد فسفری در خودرو اجباری است. معترضان ابتدا افزایش قیمت سوخت در کشور را محور اعتراض خود قرار داده بودند اما رفته رفته این حرکت را به طغیان علیه دولت بدل کرده و هر شنبه آن را به صورت سراسری در کل کشور پی گرفتند.
گیوم فارد، کارشناس مسائل امنیتی و استاد دانشگاه علوم سیاسی فرانسه معتقد است که هیچ گونه هماهنگی میان جلیقهزردها و بلوک سیاه وجود ندارد. او در مصاحبه با یورونیوز میگوید: «جلیقهزردها نام یک جنبش اجتماعی است در حالی که بلوک سیاه نام یک روش اعتراض یا یک تاکتیک عملیاتی خشن برای تملک قدرت در خیابان است.»
این استاد دانشگاه همچنین تأکید کرد که خواستههای اولیه جلیقهزردها یعنی حذف مالیات بر سوخت، بسیار دور از مبارزات ضدسرمایهداری بلوک سیاه بوده است.
تغییر شعارهای جلیقهزردها
فارد میگوید شعارهای جلیقهزردها از ابتدای سال ۲۰۱۹ از سیاستهای مالیاتی فراتر رفت و بر محکومیت نابرابری و نیز خشونت پلیس متمرکز گشت. این دو مورد از شعارهای محوری بلوک سیاه هم هست.
مطالعه اعتراضهای اخیر نشان میدهد که حضور بلوک سیاه در راهپیمایی جلیقهزردها در شهرهای جنوب غربی فرانسه مانند بوردو و تولوز پررنگتر است.
جلیقهزردها اغلب مایلند راهپیمایی آرام برگزار کنند، اما ظاهرا رویکرد ضدسرمایهداری بلوک سیاه نیز طرفداران بسیاری دارد. اما معترضان بلوک سیاه از بستر راهپیمایی جلیقهزردها برای نشان دادن اعتراض خود و ایجاد هرج و مرج استفاده میکنند.
«زردهای افراطی» و تقلید از تاکتیک بلوک سیاه
آقای فارد به یورونیوز میگوید که تازهترین پدیده اعتراضی حرکت برخی جلیقهزردهاست که تلاش میکنند رفتار بلوک سیاه را تقلید کنند تا پلیس را به برخورد خشن با معترضان تحریک کرده و در نهایت مقدمه سرنگونی دولت یا به قول خودشان «سیستم» را آماده سازند. دولت فرانسه این گروه را «زردهای افراطی» یا «فرا زردها» مینامد.
گیوم فارد میگوید این گروه از جلیقهزردها تلاش کردهاند تا با بلوک سیاه ارتباط بگیرند اما این تلاشها همیشه موفق نبوده است زیرا در واقعیت، این گروهها تشکیلاتی و سازمند نیستند.
بلوک سیاه و «خرابکاران»
تخریب اموال خصوصی و عمومی در خیابان شانزهلیزه و نیز آسیب رساندن به «طاق نصرت» در پاریس به بلوک سیاه نسبت داده میشود. اما واقعیت پیچیدهتر از این است.
نام خرابکاران یا اغتشاشگران در واقع شامل تمام کسانی است که در جریان راهپیمایی مرتکب فعل تخریب میشوند. فارد در این زمینه میگوید: «اعضای بلوک سیاه خرابکارند، اما همه خرابکارها از بلوک سیاه نیستند.»
بیشتر بخوانید:
بسیاری از خرابکاران در واقع بزهکاران جزء هستند که تنها برای غارت مغازهها به خیابان میآیند. اما اعضای بلوک سیاه هرگز مغازهها را غارت نمیکنند زیرا اولا آنها با جامعه مصرفی مخالفند، در ثانی با دزدیدن اموال احتمال دستگیری خود به دست پلیس را افزایش میدهند.
خرابکاران همچنین ممکن است از تندروهای دست راستی باشند. به گفته فارد، تخریب طاق نصرت پاریس در واقع کار گروههای راست افراطی بوده و این نکته از علامتهای چلیپای سلتی نقش شده روی این اثر باستانی پیداست.
«تور خشونت» دور اروپا
مشخصه دیگر معترضان بلوک سیاه وجه بینالمللی فعالیت آنهاست.
پیش از تظاهرات روز کارگر در روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت، مقامهای فرانسوی گفته بودند انتظار میرود حدود دو هزار معترض بلوک سیاه از فرانسه و دیگر کشورهای اروپا در راهپیمایی این روز شرکت کنند. این تعداد معترض بلوک سیاه در راهپیمایی آن روز دیده نشد، اما شماری از اتباع آلمانی و اسپانیایی در جریان درگیری با پلیس دستگیر شدند.
آقای فارد با یادآوری این که همین افراد در جریان اعتراض به نشست گروه ۸ در جنوا در سال ۲۰۱۱ نیز دستگیر شده بودند میگوید که آنها «تور خشونت دور اروپا» راه انداختهاند. به گفته این پژوهشگر آنها در گذشته معمولا رویدادهای مهم و بزرگ جهانی را هدف قرار میدادند اما اکنون در راهپیماییهای معمولی نیز حضور مییابند. او میافزاید تقویت همکاری میان سرویسهای اطلاعاتی کشورها و اتحادیه اروپا برای مبارزه با این پدیده جهانی ضرورت دارد.