دولت چین دستیابی به رهبری جهانی در فناوری‌های پیشرفته را در صدر اولویت‌های خود قرار داده است.
وایشناوی سرینیواساگوپالان، متخصص هندی حوزه فناوری اطلاعات با مهارت بالا که هم در هند و هم در ایالات متحده کار کرده، مدتی است به‌دنبال کار در چین است. برنامه جدید ویزای K پکن که نیروهای حوزه علم و فناوری را هدف گرفته، می‌تواند این رویا را به واقعیت تبدیل کند.
ویزای K که ماه گذشته از سوی پکن معرفی شد، بخشی از تلاش‌های فزاینده چین برای جبران فاصله با آمریکا در رقابت بر سر استعدادهای جهانی و فناوری‌های پیشرفته است. این اقدام همزمان شده است باابهام‌ها درباره برنامه H-1B آمریکاتحت سیاست‌های سختگیرانه مهاجرتی که توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، اجرا شده است.
«ویزای K چین معادل H-1B در آمریکا است». سرینیواساگوپالان پس از آنکه پدرش چند سال پیش در یک دانشگاه چینی کار کرد، به محیط کاری و فرهنگ چین علاقه‌مند شده است. او می‌گوید: «برای امثال من گزینه خوبی برای کار در خارج از کشور است».
ویزای K مکمل طرح‌های ویزای موجود چین از جمله ویزای R برای متخصصان خارجی است، اما با شروط آسان‌تر؛ برای نمونه، متقاضی لازم نیست پیش از درخواست، پیشنهاد شغلی داشته باشد.
سیاست‌های سختگیرانه‌تر آمریکا نسبت به دانشجویان و پژوهشگران خارجی در دوره ترامپ، از جمله افزایش هزینه ویزای H-1B برای کارگران ماهر خارجی به ۱۰۰ هزار دلار (حدود ۸۶ هزار و ۶۰۰ یورو) برای متقاضیان جدید، باعث شده برخی متخصصان و دانشجویان به گزینه‌های دیگری بیندیشند.
بیکاش کلی داس، دانشجوی هندی کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل در دانشگاه سیچوان چین در این باره می‌گوید: «دانشجویانی که در آمریکا تحصیل می‌کنند امید به دریافت ویزای [H-1B] داشتند، اما فعلا این موضوع با مشکل روبه‌رو است».
چین می‌خواهد متخصصان خارجی فناوری بیشتری جذب کند
چین از فرصت طلایی بهره می‌برد. حزب کمونیستِ حاکم، پیشتازی جهانی در فناوری‌های پیشرفته را در اولویت قرار داده و یارانه‌های کلان دولتی برای حمایت از تحقیق و توسعه در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی (AI)، نیمه‌رساناها و رباتیک پرداخت می‌کند.
باربارا کله‌من، معاون مدیر و رئیس بخش آسیا در شرکت اطلاعات امنیتی دراگونفلای گفت :«پکن، سخت‌تر شدن سیاست‌های مهاجرتی در آمریکا را فرصتی می‌بیند تا خود را در سطح جهانی به‌عنوان میزبانِ بازِ استعدادهای خارجی و سرمایه‌گذاری‌ها معرفی کند».
بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان چینی همچنان بالاست و رقابت برای مشاغل علمی و فنی شدید است. با این حال، شکاف مهارتی‌ای وجود دارد که رهبران چین مشتاق پر کردن آن هستند.
چین دهه‌هاست که استعدادهای برتر خود را به کشورهای توسعه‌یافته از دست می‌دهد؛ بسیاری پس از پایان تحصیل در آمریکا و اروپا همان‌جا ماندند و کار کردند.
این فرار مغزها هنوز به‌طور کامل معکوس نشده است.
به‌گفته آلفرد وو، دانشیار در دانشگاه ملی سنگاپور، بسیاری از والدین چینی هنوز آموزش غربی را پیشرفته می‌دانند و مشتاق‌اند فرزندانشان را به خارج بفرستند.
با این حال، در سال‌های اخیر شمار رو به رشدی از متخصصان، از جمله کارشناسان هوش مصنوعی، دانشمندان و مهندسان، از آمریکا به چین مهاجرت کرده‌اند؛ از جمله برخی چینی‌آمریکایی‌ها.
فی سو، معمار تراشه در اینتل، و مینگ ژو، مهندس ارشد در شرکت نرم‌افزاریِ مستقر در آمریکا، آلتایر، از جمله کسانی بودند که امسال در چین به تدریس روی آوردند.
ادوارد هو، مدیر امور مهاجرت در شرکت مشاوره نیولند چِیس مستقر در شانگهای، گفت بسیاری از کارکنان ماهر در هند و جنوب‌شرقی آسیا پیشاپیش به ویزای K ابراز علاقه کرده‌اند.
سوالاتی درباره افزایش رقابت از سوی کارکنان خارجی
با نرخ بیکاریِ نزدیک به ۱۸ درصد در میان چینی‌های ۱۶ تا ۲۴ ساله (به‌جز دانشجویان)، کارزار جذب هرچه بیشتر متخصصان خارجی محل پرسش شده است.
ژو شینیینگ، دانشجوی ۲۴ ساله دوره تحصیلات تکمیلی در رشته علوم رفتاری در دانشگاه ژجیانگ در شرق چین: «بازار کار فعلی همین حالا هم زیر فشار رقابت شدید است».
ژو گفت در حالی که متخصصان خارجی می‌توانند «فناوری‌های جدید» و دیدگاه‌های بین‌المللی متفاوتی به همراه بیاورند، «برخی از جوانان چینِ جویای کار ممکن است به‌دلیل معرفی سیاست ویزای K احساس فشار کنند».
کایل هوانگ، مهندس نرم‌افزار ۲۶ ساله ساکن شهر جنوبی گوانگژو، گفت همتایانش در حوزه‌های علم و فناوری نگران‌اند که طرح جدید ویزا «ممکن است فرصت‌های شغلی داخلی را تهدید کند».
یادداشتی که اخیرا در رسانه‌ای تحت حمایت دولت به نام شانگهای آبزرور منتشر شد، این نگرانی‌ها را کم‌اهمیت دانست و گفت جذب چنین متخصصان خارجی به سود اقتصاد خواهد بود. به گفته این رسانه، همزمان با پیشرفت چین در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی و نیمه‌رساناهای پیشرفته، میان جویندگان کارِ واجد شرایط و تقاضا برای نیروی کار ماهر «شکاف و عدم‌تطابق» وجود دارد.
این رسانه نوشت: «هرچه محیط جهانی پیچیده‌تر شود، چین بیشتر آغوش خود را می‌گشاید».
مایکل فلر، استراتژیست ارشد در شرکت مشاوره ژئوپولیتیکال استراتژی گفت: «پکن باید توضیح دهد که چگونه جذب گزینشیِ استعدادهای خارجی می‌تواند شغل‌های داخلی ایجاد کند، نه اینکه آن‌ها را از بین ببرد».
نقاط ضعف چین حتی با وجود ویزاهای جدید
متخصصان جذب نیرو و مهاجرت می‌گویند کارگران خارجی در چین با موانع متعددی روبه‌رو هستند. یکی مانعِ زبان است. سانسور اینترنتیِ حزب کمونیست حاکم، معروف به «دیوار بزرگ»، یکی دیگر از کاستی‌هاست.
در کشوری با حدود ۱.۴ میلیارد نفر جمعیت، تعداد کارگران خارجیِ مقیم چین تا سال ۲۰۲۳ تنها حدود ۷۱۱ هزار نفر برآورد می‌شد.
به‌گفته دیوید اِستپات، مدیر شعبه سنگاپور در شرکت مشاوره دِزان شیرا و همکاران، آمریکا همچنان در تحقیق پیشتاز است و از مزیتِ کاربرد گسترده زبان انگلیسی بهره می‌برد؛ همچنین برای بسیاری هنوز مسیر نسبتاً روشن‌تری برای اقامت وجود دارد.
نیکیل سوامیناتان، دارنده ویزای H-1B اهل هند که پس از پایان تحصیلات تکمیلی خود در آمریکا برای یک سازمان غیرانتفاعی آمریکایی کار می‌کند، به ویزای K چین علاقه‌مند است اما بدبین مانده.
او گفت: «در نظرش می‌گرفتم؛ چین جای بسیار خوبی برای کار در حوزه فناوری است، اگر رابطه دشوار میان هند و چین نبود».
اگر حق انتخاب داشته باشند، بسیاری از جویندگان کار هنوز احتمالاً به‌دنبال موقعیت‌هایی در شرکت‌های پیشروی جهانی خارج از چین خواهند رفت.
فلر در ژئوپولیتیکال استراتژی گفت: «آمریکا احتمالاً بیش از آنکه ریسک از دست دادن متقاضیان بالقوه H-1B به چین را داشته باشد، آن‌ها را به دیگر اقتصادهای غربی، از جمله بریتانیا و اتحادیه اروپا، از دست می‌دهد».
او ادامه داد: «آمریکا شاید در حال خودزنی باشد، اما از جایگاهی به‌مراتب رقابتی‌تر از نظر جذابیت برای استعدادها این کار را می‌کند». «برای جذب بهترین‌ها، چین باید بسیار بیش از فراهم کردن مسیرهای آسانِ ویزا کار انجام دهد».