این رویکرد نو به اعتبارهای کربن میتواند اعتیاد آسیا به زغالسنگ را درمان کند اما بسیاری از منتقدان شکاکاند و کارایی آن را زیر سوال میبرند.
فیلیپین در حال آزمایش نوع تازهای از اعتبار کربن است که با ایجاد صندوقهایی برای تبدیل نیروگاههای زغالسوز به تاسیسات انرژی تجدیدپذیر، شرکتها را به کاهش انتشارهای گرمکننده اقلیم تشویق میکند.
این اعتبارها که «اعتبارهای گذار» نام دارند، قرار است با ارزشگذاریِ انتشارهایی که جلوگیری از آنها در آینده از سوزاندن سوختهای فسیلی پیشگیری میکند، هزینه کنار گذاشتن زغال را تامین کنند. این صندوقها سپس برای جایگزینی تجهیزات سوخت فسیلی با تجهیزات انرژی پاک هزینه میکنند.
حامیان میگویند اعتبارهای گذار میتواند سیلی از سرمایهگذاری را برای منطقه پرمصرف آسیا-اقیانوسیه آزاد کند و گذار جنوبشرق آسیا به انرژی تجدیدپذیر را سرعت بخشد. اما برخی کارشناسان که نسبت به مشکلات دیرینه بازار کربن بدگماناند، آن را بنبست میدانند.
اعتبارهای گذار رویکردی تازه
یک اعتبار کربن نمایانگرِ یک تن دیاکسید کربنِ حذفشده یا واردنشده به جو است. کشورها و شرکتهایی که میکوشند با مقررات انتشار تطبیق دهند، به اهداف کاهش آلودگی برسند یا اثرات زیستمحیطی را جبران کنند، این اعتبارها را در بازارهای کربن میخرند و میفروشند.
اعتبارهای گذار متفاوتاند چون برای انتشارهای آیندهِ ناشی از سوزاندن سوختهای فسیلی که به تغییرات اقلیمی دامن میزند و از آن جلوگیری میشود، ارزش تعیین میکنند.
اما مسائل مربوط به یکپارچگی، پروژههای اعتبار کربن را در سراسر جهان گرفتار کرده است.
پروژههایی که برای حفاظت از جنگلهای جذبکننده کربن طراحی شدهاند، به سبزشویی، محاسبات غلط و ایجاد نشت کربن متهم شدهاند؛ نشت کربن اصطلاحی است برای زمانی که شرکتها به کشورهایی با مقررات سستترِ انتشار نقل مکان میکنند. گفته شده این پروژهها در تحقق منافع وعدهدادهشده برای جوامع محلی ناکام ماندهاند و با اتهامهای نقض حقوق بشر در کامبوج و افزایش جنگلزدایی در پرو، در کنار مشکلات دیگر، پیوند خوردهاند.
رامنات آیر از مؤسسه آمریکایی تحلیل اقتصاد و مالی انرژی میگوید این اعتبارها مانند هر ایده جدیدِ آزموننشده، مزایا و معایبی دارند. او برآورد میکند هر اعتبار گذار میتواند ۹ تا ۴۵ یورو ارزش داشته باشد.
آیر میگوید: «مثل هر معاملهای چالشها و کاستیهایی وجود خواهد داشت.» او اضافه میکند: «اما اینطور نیست که یک بوفه از راهحلهای تغییرات اقلیمی برای انتخاب در اختیار داشته باشیم.»
جنوبشرق آسیا بر زغالسنگ تکیه دارد
جهان احتمالا از هدف جهانیِ محدود کردن افزایش دمای زمین به بیش از ۱.۵ درجه سانتیگراد عبور از هدف خواهد کرد.
در نوامبر، سازمان ملل در مذاکرات سالانه آبوهوا موسوم به COP30 نتوانست نقشه راه بینالمللیِ کنارگذاری سوختهای فسیلی را به نتیجه برساند.
انتشارها در حال افزایش است چون برای پاسخ به رشد تقاضای انرژی در اقتصادهای نوظهورِ منطقه آسیا-اقیانوسیه از زغالسنگ استفاده میشود و آلودگی هوا تشدید میشود.
بهگفته آژانس بینالمللی انرژی، جنوبشرق آسیا پس از هند و چین سومین منطقه بزرگِ مصرفکننده زغالسنگ در جهان است و این نهاد پیشبینی میکند تقاضا برای برقِ منطقه تا ۲۰۵۰ دو برابر شود.
دنی کالنوارد از مرکز سیاستگذاری انرژی کلینمنِ دانشگاه پنسیلوانیا میگوید: «تردیدی نیست که تلاشها برای حمایت از کنارگذاری نیروگاههای زغالسوز ارزشمند، مهم و بهشدت ضروری است.» او میافزاید: «اما تلاش برای سنجش دقیق منافع یک مداخله، مانند اعتبارهای گذار، موضوعی بسیار پیچیده است.»
پروژه آزمایشی فیلیپین محل اختلاف نظرهاست
آزمایش اعتبارهای گذار در نیروگاه ۲۷۰ مگاواتی شرکت South Luzon Thermal Energy Corp. در شهر کالاکا در جنوب مانیل در جریان است.
این سایت حدود یک دهه پیش توسط شرکت ACEN، بازوی انرژیِ هلدینگ عظیم فیلیپینی Ayala Corp. ساخته شد.
نیروگاههای زغالسنگ معمولا میتوانند تا ۵۰ سال کار کنند. میانگین عمر سایتهای زغالسنگ در جنوبشرق آسیا کمتر از ۱۵ سال است، مانند سایت کالاکا. با این حال، ACEN تعهد داده تاسیسات South Luzon را تا ۲۰۴۰ از رده خارج کند.
اعتبارهای گذار ممکن است این روند را تسریع کنند.
ایرنه مارانان در ACEN میگوید: «اگر کار کند، برای مالکان داراییهای زغالسنگ و گذار انرژیشان یک راهنما خواهد بود.» او میگوید: «با این ابتکار باورمندان از ناباوران بیشتر خواهند بود.»
بنیاد راکفلر مفهوم اعتبارهای گذار را طراحی کرده تا بازنشستگی زودهنگام نیروگاههای زغالسنگ را تامین مالی کند؛ با پرداخت برای جایگزینی تجهیزات سوخت فسیلی با تجهیزات انرژی تجدیدپذیر که در همان سایتها برای ادامه تولید برق به کار میرود.
مارانان میگوید: «خاموش کردن یک نیروگاه زغالسنگ بدون جایگزین، بیمسئولیتی است.» او اضافه میکند: «کشور همچنان به تامین انرژی خود نیاز دارد. تقاضا در حال رشد است و متوقف نمیشود.»
جوزف کرتین، معاون گذار انرژی در بنیاد راکفلر، میگوید یک نهاد مستقل و غیرانتفاعیِ حکمرانیِ بازار کربن در حال بررسی روش اعتبارهای گذار است؛ روشی که پیشتر از سوی غولهای کسبوکار مانند شرکت ژاپنی Mitsubishi Corp. حمایت شده است.
او میگوید در منطقه آسیا-اقیانوسیه حدود ۶۰ نیروگاه زغالسنگ با قابلیت استفاده از اعتبارهای گذار وجود دارد که میتواند تا ۲۰۳۰ در مجموع ۹۴ میلیارد یورو سرمایه عمومی و خصوصی جذب کند و پروژه کالاکا لازم است تا نشان دهد این ایده جواب میدهد.
کرتین میگوید: «میخواهیم دهها پروژه انجام دهیم تا اثر واقعی بگذاریم.» او اضافه میکند: «اما برای کسب اعتبار، باید یک پروژه انجام دهیم و از آن برای یادگیری و ارتقا استفاده کنیم.»
مشکلات اعتبارهای کربن
بدبینی نسبت به اعتبارهای گذار از اعتبار خدشهدارِ بازار کربن ریشه میگیرد.
اِل بارتولومه از جنبش عدالت اقلیمی فیلیپین در میان دهها کنشگری بود که در تظاهراتِ COP30 در برزیل به چیزی که او آن را «کازینوی کربن» نامید، اعتراض کردند.
بارتولومه میگوید با توجه به مسائل یکپارچگی در پروژههای گذشته، اعتبارهای گذار احتمالا به همان دام میافتند و به جوامع محلی سودی نمیرسانند، بهویژه اگر برای کسانی که از نیروگاه زغالسنگ کالاکا آسیب دیدهاند جبرانی در نظر گرفته نشود.
پاتریک مککالی، تحلیلگر گذار انرژی در ریکلیم فایننس، در گزارشی اخیر نوشت که اعتبارهای گذار احتمالا شکستهای بازار کربن را تکرار خواهند کرد و تاکید کرد این اعتبارها «بنبست» هستند چون صنعت هنوز به وعدههای نادرست، محاسبات نادقیق کربن و دیگر مسائل رسیدگی نکرده است.
مککالی میگوید تمرکز و منابع مالیِ جنوبشرق آسیا باید اولویت را به «بسیج کامل و فشار همهجانبه» برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر بدهد.
مککالی میگوید: «این همان شراب قدیمی در بطری جدید است.» او اضافه میکند: «قرار است زمان، انرژی و پول زیادی را هدر بدهد.»