زنان محلی با جایگزین کردن لامپ‌های دودزا با انرژی خورشیدی، هم خانه‌ها را روشن می‌کنند و هم از جوامع خود محافظت می‌کنند.
با فرارسیدن تاریکی، دود هم از راه می‌رسید.
حمنا سیلیما نیانگه، مانند نیمی از ۲ میلیون نفرِ ساکنِ مجمع‌الجزایر نیمه‌خودمختار زنگبار در تانزانیا، خانه‌ای متصل به شبکه برق نداشت. او پس از غروب به چراغ‌های نفتیِ دودزا پناه می‌برد که تنها نور برای درس خواندنِ هشت فرزندش را فراهم می‌کرد.
نیانگه در باره آن روزها می‌گوید: «نور خیلی ضعیف بود و دود چراغ چشم‌هایم را اذیت می‌کرد.»
تا اینکه روزی یکی از همسایه‌ها، تاتو عماری حمد، پنل‌های خورشیدی و چراغ‌هایی نصب کرد که با بهره‌گیری از آفتابِ پُرقدرتِ ساحل اقیانوس هند خانه‌اش را روشن کرد.
و اوضاع فرق کرد. نیانگه به خاطرمی‌آورد که برای نخستین بار نور کافی را تجربه کرده بود.
آموزش زنان برای تبدیل شدن به تکنسین‌های انرژی خورشیدی
حمد یکی از ده‌ها «مادر خورشیدی» است که در زنگبار توسط کالج بین‌المللی بری‌فوت، یک نهاد غیرانتفاعی جهانی، آموزش دیده‌اند؛ برنامه‌ای که به جوامع روستایی نور می‌رساند و برای زنان محلی شغل ایجاد می‌کند. تا کنون در زنگبار، این برنامه ۱۸۴۵ خانه را روشن کرده است.
این برنامه زنان میانسال را، که اغلب تحصیلات رسمی اندکی دارند یا اصلا ندارند، از روستاهای بدون برق انتخاب می‌کند و طی شش ماه آنان را برای تبدیل شدن به تکنسین‌های انرژی خورشیدی آموزش می‌دهد. این یکی از معدود برنامه‌ها در آفریقاست؛ از جمله Solar Sister.
این زنان با دست‌کم ۵۰ مجموعه کیت پنل خورشیدی خانگی و نیز مهارت‌ها و ابزارهای لازم برای نصب و نگهداری و راه‌اندازی به جوامع خود بازمی‌گردند.
کالج بین‌المللی بری‌فوت بر زنان میانسال تمرکز می‌کند، زیرا آنان معمولا پیوندهای محکم‌تری با جامعه خود دارند و در همان حال کمتر درگیر مراقبت فشرده از کودکان هستند.
«می‌خواهیم زنانی را آموزش دهیم که به عاملان تغییر تبدیل شوند»، برندا جیوفری، مدیر کالج بین‌المللی بری‌فوت در زنگبار گفت.
پردیس زنگبار وارد دهمین سال آموزش زنان محلی شده است. پیش از آن، زنان را برای آموزش به هند می‌فرستاد؛ جایی که کالج بین‌المللی بری‌فوت بنیان‌گذاری شد.
یکی از آنان خضیجه غریب عیسی بود؛ بیوه‌ای بیکار که اکنون مربی ارشد است. او می‌گوید: «کار پیدا کردم. جایی برای زندگی پیدا کردم. پیش‌تر چنین جایی نداشتم»، .
اهمیت سلامت
بهبود سلامت در قلب مأموریت این برنامه قرار دارد.
در کنار دوره شاخصِ انرژی خورشیدی، کالج بین‌المللی بری‌فوت برنامه‌هایی برای زنان در حوزه‌های خیاطی، زنبورداری و کشاورزی پایدار ارائه می‌کند. هر زنی که برنامه‌ای را به پایان می‌رساند، در مبانی عمومی سلامت نیز آموزش می‌بیند و انتظار می‌رود این دانش را به روستاهای خود منتقل کند.
«مامان‌های خورشیدی» به شیوه‌ای دیگر نیز به سلامت کمک می‌کنند: با جایگزین کردن منابع نوریِ زیان‌آور مانند نفت سفید.
«استفاده از نفت سفید مشکلات زیادی دارد»، جیکوب دیانگا، کارمند مراقبت‌های بهداشتی در یک درمانگاه محلی که با کارِ این گروه آشناست، گفت. این سوخت می‌تواند چشم‌ها را تحریک کند و استنشاق دودِ آن به مرور به ریه‌ها آسیب بزند. در خانه‌ها و مغازه‌های تنگ نیز خطر آتش‌سوزی دارد و حتی ممکن است کودکانی را که آن را با نوشیدنی اشتباه می‌گیرند مسموم کند.
دیانگا گفت: «انرژی پاک بسیار مهم است و به حفاظت از سلامت ما کمک می‌کند.»
چالش‌ها همچنان باقی است
کالج بین‌المللی بری‌فوت فعالیت‌های خود را در سراسر آفریقا گسترش داده و پردیس‌های دیگری در ماداگاسکار و سنگال دارد. در سال‌های اخیر زنانی از مالاوی و سومالی‌لند به زنگبار آورده شده‌اند و امسال نیز تعدادی از جمهوری آفریقای مرکزی جذب می‌شوند.
تامین مالی همچنان چالش‌برانگیز است، زیرا اهداکنندگان بزرگ، به‌ویژه در ایالات متحده و اروپا، کمک‌های خارجی را کاهش داده‌اند و پروژه‌ها برای منابع مالی باقی‌مانده با رقابت بیشتری روبه‌رو هستند.
کالج بین‌المللی بری‌فوت با کمک‌های عمومی و خصوصی و درآمد حاصل از بنگاه‌های اجتماعی‌اش اداره می‌شود.
چالش دیگر مقاومت در جوامع محلی است؛ جایی که برای برخی پذیرش زنانِ تکنسین در نقشی جنسیتیِ کاملا نو دشوار است.
هرچند برنامه آموزش خورشیدی با تأیید رهبران روستا که نامزدها را معرفی می‌کنند جذب نیرو می‌کند، برخی شوهران مانع از شرکت همسرانشان در آموزش شده‌اند.
جیوفری : «در اغلب جوامع آفریقایی، زن را کسی می‌پندارند که فقط باید در خانه باشد».
اما «مامان‌های خورشیدی» می‌گویند نتیجه‌ها اغلب خود گویاست.
«مردم می‌گفتند این کار برای مردهاست. شگفت‌زده می‌شدند و به من می‌خندیدند»، عیسی گفت. «اما حالا می‌بینند کارم چقدر مهم است. به الگویی تبدیل شده‌ام.»