جشنواره وودو در بنین؛ پلی به گذشته و کشف هویت اجدادی

آگهی

رقصندگانی که با حرکات سریع و خارق‌العده خود قوانین جاذبه را به چالش می‌کشند، همراه با ضرب آهنگ طبل‌ها در جشنواره وودو ۲۰۲۵ در اوئیدا، شهری در بنین آئین‌های مختلف این دین را در معرض دید باورمندان و گردشگران قرار می‌دهند.  

این رویداد سالانه که یکی از قدیمی‌ترین ادیان جهان را گرامی می‌دارد، هزاران بازدیدکننده از سراسر جهان را به خود جذب می‌کند.

این فستیوال شامل مراسم سنتی، رقص‌ها و آیین‌هایی است که بینش‌های عمیقی از باورها و رسوم معنوی منطقه غرب آفریقا ارائه می‌دهد.

برای گردشگرانی چون جیمی لاین، تحلیل‌گر داده از گوادلوپ، این جشنواره پلی معنادار به تاریخ اجدادی است.

جیمی که کنجکاوی‌اش درباره ریشه‌هایش در سال ۲۰۲۳ با سفر مادرش به بنین برانگیخته شده بود، اکنون ارتباط عمیق‌تری با میراث فرهنگی وودو، یا به تعبیر محلی «وودون» احساس می‌کند.

او می‌گوید: «چیزی که می‌خواهم مردم در مورد فرهنگ وودو درک کنند این است که این فرهنگی است که بر ارتباط با زمین و عناصر طبیعی استوار است. همه چیز در این فرهنگ توضیح خاص خودش را دارد، از باران و آفتاب گرفته تا سایر پدیده‌ها. این فرهنگی است که همه چیز را به هم پیوند می‌دهد و در یک کلیت به آنها معنا می‌بخشد.»

وودو که یکی از قدیمی‌ترین ادیان جهان به شمار می‌رود، ریشه در پادشاهی داهومی دارد که امروزه کشور «بنین» نامیده می‌شود و مبتنی است بر اعتقاد به روح در همه چیز، از سنگ‌ها و درختان گرفته تا حیوانات و مکان‌ها.

در بنین، وودون یک دین رسمی است که دست‌کم یک میلیون نفر در این کشور به آن باور دارند.

در حالی که برخی پژوهشگران معتقدند مفهوم وودو به عنوان یک دین رسمی قدیمی شده و جشنواره باید حذف شود، دیگران بر این باورند که این دین به اشتباه درک شده است.

این جشنواره هر ساله تعداد بیشتری از گردشگران را که به دنبال شناخت سنت‌های غرب آفریقا هستند، جذب می‌کند.

سوزان سلست دولونو بلویل، یکی از کاهنان وودو، می‌گوید: «این جشنواره راهی برای نشان دادن شکوه، زیبایی و ارزش وودو است، و مهم‌تر از آن، ارزش و روح مردم بنین.»

تاریخ تجارت برده و تاثیر آن بر دین وودو

تاجران اروپایی حدود ۱.۵ میلیون برده را از منطقه‌ی خلیج بنین، که شامل بنین امروزی، توگو و بخشی از نیجریه است، به زور خارج کردند.

شهر ساحلی اوئیدا یکی از فعال‌ترین بنادر تجارت برده در آفریقا در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ بود. در این بندر، نزدیک به یک میلیون مرد، زن و کودک دستگیر، زنجیر شده و به کشتی‌هایی منتقل شدند که عمدتا به مقصد ایالات متحده، برزیل و کارائیب حرکت می‌کردند.

زمانی که بردگان آفریقایی به غرب منتقل شدند، به زور به مسیحیت گرویدند. این اجبار بر این فرضیه استوار بود که بردگان مذهب شرک‌آمیز دارند که باید با مسیحیت جایگزین شود. با این حال، بسیاری از بردگان، به ویژه در مناطق خارج از آمریکا، به سنت‌های آفریقایی خود پای‌بند ماندند. نتیجه این تلاش برای کاتولیک کردن آن‌ها، ترکیب و آمیزش سنت‌های مذهبی آفریقایی با مسیحیت بود که به شکل‌گیری دینی جدید به نام «وودو» منجر شد. این دین که ابتدا در کارائیب و آمریکای لاتین رواج یافت، آمیزه‌ای از باورهای سنتی آفریقایی و آموزه‌های مسیحی بود و در گذر زمان به هویت فرهنگی و دینی خاص خود دست یافت.

با این حال، آنچه که گاهی تحت عنوان «وودو» یا «وودوو» به عنوان جادو شناخته می‌شود، تفاوت‌هایی اساسی با دین وودوو دارد. در حالی که وودوو به عنوان یک دین با ساختار خاص خود، بر اعتقاد به روح‌ها و ارواح طبیعت تأکید دارد، مفهوم جادوگری و سحر که به اشتباه با نام وودو شناخته می‌شود، بیشتر به استفاده از ارواح و نیروهای معنوی برای مقاصد خاص، از جمله پیش‌بینی، درمان یا آسیب رساندن به دیگران، اشاره دارد. این تمایز نشان می‌دهد که «وودوو» یک دین با آداب و آیین‌های معنوی است، در حالی که «وودو» به مفهومی جادویی و گاهی شیطانی تبدیل شده است که به ندرت با اصول دینی وودوو ارتباط دارد.

سوزان سلست دولونو بلویل می‌گوید: «از هائیتی گرفته تا مارتینیک، گوادلوپ، سنت لوسیا، کوبا و برزیل، وودو وجود دارد. البته با اسامی وپیشینه تاریخی مختلف.»

برای جیمی لاین، این تجربه شکاف‌های سرگذشت خانوادگی‌اش را پر کرده است.

او توضیح می‌دهد: «فکر می‌کنم با تمام چیزهایی که دیدیم، نمی‌توانم این حس را هیجان بنامم. این حس بیشتر نوعی تکامل است؛ روز به روز، دقیقه به دقیقه، حس دانستن بیشتر، یادگیری درباره گذشته، درباره اینکه چه کسی هستید و اجدادتان چه کسانی بودند. این هیجان نیست، این تکامل و حس کامل شدن است.»

وودون از زمان به رسمیت شناخته شدن به عنوان دین رسمی در بنین در ژانویه ۱۹۹۶، نقشی اساسی در هویت فرهنگی این کشور داشته است.