گزارش جدید بانک اروپایی بازسازی و توسعه می‌گوید پذیرش هوش مصنوعی به‌تنهایی برای جبران آسیب اقتصادی ناشی از سالمند شدن جمعیت‌ها کافی نیست.
اروپا پیرتر می‌شود و به‌گفته یک گزارش تازه اراده سیاسی برای مدیریت چنین تغییری با «خاکستری‌شدن سیاست» تهدید می‌شود.
پژوهشگران بانک اروپایی بازسازی و توسعه گفتند: «رهبران سالمند و همچنین رای‌دهندگان سالمند در حال محدود کردن فضای سیاسی برای تغییر هستند.» این گزارش توجه ویژه‌ای به اقتصادهای نوظهور در اروپا دارد که بانک اروپایی بازسازی و توسعه در آنها سرمایه‌گذاری می‌کند.
در این بخش از اروپا، کاهش جمعیت در سن کار می‌تواند میانگین رشد سالانه تولید ناخالص داخلی سرانه را بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۵۰ حدود ۰.۴ واحد درصد پایین بیاورد.
این گذار که حاصل کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی است فشار مالی فزاینده‌ای بر دولت‌ها وارد می‌کند.
بئاتا یاوورچیک، اقتصاددان ارشد بانک اروپایی بازسازی و توسعه، به یورونیوز گفت: «پیام اصلی گزارش این است که زمان اقدام همین حالاست، پیش از آن‌که روندهای جمعیتی گزینه‌ها را ببندند.»
او افزود: «سیاستمداران باید شجاع باشند، باید آماده باشند تا بده‌وبستان‌های دشوار را توضیح دهند و بتوانند در برابر فشارهای کوتاه‌مدت مقاومت کنند.»
هوش مصنوعی «راه‌حل جادویی» نیست
اقدام‌ها برای مقابله با پیامدهای اقتصادی سالمندی شامل سیاست‌های باروری، افزایش مهاجرت، تدابیری برای تقویت مشارکت نیروی کار و به‌کارگیری فناوری‌های نو است.
در مورد سیاست‌های باروری که زنان را به داشتن فرزندان بیشتر تشویق می‌کند، بانک اروپایی بازسازی و توسعه می‌گوید اثرات پایدار آن محدود است با وجود هزینه‌های سنگین برای دولت‌ها.
پژوهشگران گفتند: «تا سال ۲۰۱۹، اکثریت دولت‌ها در مناطق تحت پوشش بانک اروپایی بازسازی و توسعه سیاست‌هایی برای تشویق فرزندآوری اتخاذ کرده بودند، در حالی‌که این رقم در سال ۱۹۸۰ تنها ۵ درصد اقتصادها بود.»
«گرچه برخی بسته‌های حمایت سخاوتمندانه افزایش‌های کوتاه‌مدتی در تولدها ایجاد کرده‌اند، حفظ باروری بالاتر پس از پایان مشوق‌ها دشوار بوده است.»
در زمینه پذیرش فناوری‌های نو به‌ویژه هوش مصنوعی، بانک اروپایی بازسازی و توسعه نیز یادآور شد این ابزارها می‌توانند بهره‌وری را بالا ببرند اما پاسخِ همه مشکلات نیستند.
پژوهشگران گفتند: «پیشرفت‌های فناوری هوش مصنوعی احتمالا بهره‌وری کارکنان را در برخی مشاغل بالا می‌برد اما در مشاغل دیگر کارگران را کنار می‌زند.»
در اقتصادهای تحت پوشش بانک اروپایی بازسازی و توسعه در اتحادیه اروپا، شمار کمتری از کارکنان در مشاغلی هستند که بیشترین بهره را از رشد بهره‌وری مبتنی بر هوش مصنوعی می‌برند، در مقایسه با اروپای پیشرفته.
وقتی سیاست بر اقتصاد چیره می‌شود
به‌گفته بانک اروپایی بازسازی و توسعه، نیرومندترین ابزار برای مدیریت سالمندی جمعیت جذب افراد بیشتر به بازار کار است به‌ویژه شهروندان سالخورده.
طولانی‌تر کردن دوران کار به این معناست که افراد می‌توانند برای مدت بیشتری به اقتصاد کمک کنند، به‌ویژه در حرفه‌هایی با الزامات جسمی کمتر.
سن قانونی بازنشستگی در کشورهای تحت پوشش این بانک در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و از ۵۵ تا ۶۷ سال متغیر است هرچند میانگین سن موثر بازنشستگی کمتر است. این یعنی بالا بردن سقف‌های رسمی لزوما مردم را به کار کردن برای مدت طولانی‌تر تشویق نمی‌کند اگر همچنان امکان بازنشستگی زودتر وجود داشته باشد.
بانک اروپایی بازسازی و توسعه می‌گوید با وجود امید به اصلاحات بازنشستگی مانع بزرگ اراده سیاسی است.
طولانی‌تر کردن دوران کار موضوعی حساس از نظر سیاسی است و بسیاری از قانون‌گذاران که خود نیز پا به سن گذاشته‌اند تمایلی به طرح آن ندارند.
بئاتا یاوورچیک گفت: «وقتی رهبران سریع‌تر از جامعه پیر می‌شوند، بیشتر به نیازهای نسل خودشان پاسخ می‌دهند یعنی نسل مسن‌تر.»
او ادامه داد: «و البته همیشه نسل مسن‌تر بیش از جوانان رای می‌دهد.»
بر اساس یک نظرسنجی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی که امسال منتشر شده، شهروندان ۱۸ تا ۲۹ ساله ۲۱ واحد درصد کمتر از افراد ۵۰ ساله و بالاتر احتمال دارد در انتخابات ملی رای بدهند.
استدلال به نفع مهاجرت
به‌گفته بانک اروپایی بازسازی و توسعه، نمایندگی بیش‌ازحد نسل‌های مسن‌تر در سیاست معمولا به سیاست‌های مهاجرتی محدودکننده‌تر می‌انجامد.
هرچند مهاجران می‌توانند به نظام‌های رفاهی فشار وارد کنند، نقش آنها در بازار کار برای جوامع در حال سالمند شدن بسیار سودمند است به‌ویژه اگر جوان و ماهر باشند.
نرخ‌های مهاجرت خروجی در اقتصادهای تحت پوشش این بانک همواره بالاتر از میانگین جهانی بوده، در حالی‌که نرخ‌های مهاجرت ورودی پایین است. در سال ۲۰۲۰، ۶.۴ درصد ساکنان مناطق تحت پوشش بانک اروپایی بازسازی و توسعه متولد خارج بودند، در مقایسه با ۲۰ درصد در اقتصادهای پیشرفته جهان.
بانک اروپایی بازسازی و توسعه هشدار داد: «در حالی‌که شهروندان جوان نسبت به همتایان مسن‌ترشان از سیاست‌های مهاجرتی آزادانه‌تر حمایت می‌کنند، کمبود نمایندگی سیاسی باعث می‌شود صدای آنها به‌حاشیه برود.»
پژوهشگران نتیجه گرفتند: «برای اصلاح این پویایی، نه‌تنها به اصلاحات جسورانه نیاز است بلکه باید برای بسیج رای‌دهندگان جوان تلاش شود.»