ایران دو روز پیش از سقوط رئیسجمهوری سوریه در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۴، نظامیان و دیپلماتهای خود را از این کشور خارج کرده بود. طبق این گزارش ثابت میشود «ژست آرامش» عباس عراقچی و شاورماخوری در دمشق، تنها چند روز مانده به سقوط رژیم، برخلاف آنچه وزیر خارجه ایران وانمود میکرد، واقعی نبوده است.
منابع متعدد و همسو در گفتگو با فرانسپرس ضمن تایید این خبر اعلام کردند که یک فرمانده ایرانی پیش از سقوط بشار اسد در حضور افسران و سربازان سوری از خروج نیروهای سپاه از این کشور خبر داده و خواستار از بین بردن اطلاعات محرمانه و دادههای ثبت شده در رایانهها شده بود.
تهران سالها در سوریه مستشاران نظامی وابسته به سپاه پاسداران و همچنین نیروهای رزمی را مستقر کرده بود و گروههای مسلح تحت نفوذ خود از جمله حزبالله لبنان و واحدهایی از شبهنظامیان شیعه عراقی و افغان را در سوریه فرماندهی میکرد.
این نیروها در طول جنگ داخلی سوریه که سال ۲۰۱۱ با سرکوب خیزش دموکراسیخواهانه آغاز شد و با تصرف دمشق توسط ائتلافی از شورشیان و اسلامگرایان افراطی پایان یافت، از حکومت اسد حمایت میکردند.
بنا به این گزارش، یک افسر سابق سوری که در یکی از مقرهای فرماندهی سپاه در دمشق خدمت میکرد به فرانسپرس گفته است روز ۵ دسامبر تماسی از مافوق ایرانی خود دریافت کرده و از او خواسته شده بود که برای «یک موضوع مهم» به مرکز عملیات ایران در محله «مزه» در حومه پایتخت برود.
چند افسر سوری که زیر نظر سپاه فعالیت داشتند میگویند نفوذ ایران همزمان با تضعیف قدرت دولت سوریه افزایش یافته بود.
خروج سراسیمه
به گفته افسر سابق ارتش سوریه که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، یک مسئول ایرانی که خود را «حاج ابوابراهیم» معرفی کرده بود، آن روز در حضور حدود بیست افسر و سرباز سوری اعلام کرد: «از امروز دیگر هیچیک از نیروهای سپاه پاسداران ایران در سوریه نخواهند بود، ما در حال ترک کشور هستیم.»
این مقام ایرانی همچنین از نظامیان سوری خواست «اسناد محرمانه را بسوزانند و از بین ببرند و هارد دیسکها را نیز از کامپیوترها خارج کنند.»
او سپس خطاب به آنها گفته بود: «کار تمام است؛ از امروز به بعد ما دیگر مسئول شما نیستیم.»
افسر سابق میگوید از این خبر که در بحبوحه پیشروی سریع و برقآسای شورشیان اعلام شد، «بهت زده» شده بود. حمله و پیشروی شورشیان و شبه نظامیان اسلامگرای مخالف حکومت اسد ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴ از پایگاهشان در ادلب آغاز شده بود.
او در ادامه به خبرگزاری فرانسه گفت که همانند همرزمانش پیشاپیش یک ماه حقوق دریافت کرد و در خانه منتظر سقوط حکومت اسد در سپیده دم ۸ دسامبر ماند. سقوط پایتخت، ساعاتی پس از فرار بشار اسد، رئیسجمهوری سوریه به مسکو و بدون هرگونه درگیری رقم خورد.
دو کارمند سابق سوری کنسولگری ایران در دمشق که آنها نیز نخواستند نامشان فاش شود، این تخلیه سراسیمه را تایید کردند. به گفته این منابع، ساختمان کنسولگری عصر پنجشنبه ۵ دسامبر به طور کامل تخلیه شد و دیپلماتها از طریق مرز زمینی راهی بیروت شدند.
یکی از کارمندان سابق کنسولگری ایران افزود: «چندین کارمند سوری که تابعیت ایرانی داشتند نیز همراه با افسران ارشد سپاه خارج شدند.»
طبق گفته این دو شاهد، ایرانیها از کارمندان سوری خواستند در خانههایشان بمانند و سه ماه حقوق به آنها پرداخت شد. به گفته آنها، سفارت، کنسولگری و تمامی مواضع نظامی ایران در صبح روز ۶ دسامبر کاملاً تخلیه شده بود.
یک کارمند سابق گمرک در گذرگاه مرزی «جدیده یابوس» با لبنان که او نیز نخواست نامش فاش شود از ترافیک سنگین و راهبندان وحشتناک در مرز طی روزهای ۵ و ۶ دسامبر خبر داد.
تخلیه از طریق پایگاه روسیه
سرهنگ محمد دیبو، از اعضای ارتش جدید سوریه میگوید پس از تصرف حلب (شهر اصلی شمال سوریه) توسط شورشیان در ۲۹ نوامبر، «ایران دیگر در برابر حمله آنان مقاومت نکرد.»
او در یکی از پایگاههای نظامی جنوب حلب که پیشتر از جمله مقرهای اصلی ایران بود، به خبرگزاری فرانسه توضیح داد: «ایرانیها پس از فروپاشی سریع نیروهای اسد، مجبور شدند به شکلی ناگهانی عقبنشینی کنند.»
سرهنگ دیبو میافزاید: «وقتی وارد پایگاههایشان در حلب شدیم، گذرنامهها و مدارک شناسایی را پیدا کردیم که افسران ایرانی فرصت نکرده بودند با خود ببرند.»
به گفته خبرنگار خبرگزاری فرانسه، بر دیوار این پایگاه متروکه، شعارهای ایرانی به زبان فارسی و همچنین جملاتی در اشاره به حزبالله نوشته شده است.
به ادعای این سرهنگ که در حمله شورشیان شرکت داشت، پس از سقوط حلب «نزدیک به ۴ هزار نظامی ایرانی از طریق پایگاه روسی حمیمیم که به آن پناه برده بودند، تخلیه شدند» و عدهای دیگر نیز زمینی به سمت عراق یا لبنان گریختند.
طبق گفته افسر سابق سوری، در روز ۵ دسامبر یک مقام ارشد نظامی ایران معروف به «حاج جواد» از منطقه حماه (مرکز سوریه) به پایگاه حمیمیم منتقل شد و از آنجا با هواپیما به تهران پرواز کرد.
نیروهای تحت فرماندهی ایران عمدتاً در مواضع حساس دمشق و حومه آن، بهویژه در اطراف حرم شیعی «زینب» و فرودگاه متمرکز بودند.