محمد جواد ظریف مدعی شد لاوروف به دستور مسکو در مسیر شکل‌گیری برجام مانع‌تراشی کرده بود. همزمان، وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای با اشاره به پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، اعلام کرد که برجام به‌طور رسمی خاتمه یافته و همکاری‌های دو کشور از این پس در چارچوب توافق راهبردی جدید ادامه خواهد یافت.
وزیر امور خارجه پیشین ایران مدعی شده است که همتای روس او، سرگئی لاوروف، از سوی مسکو مامور شده بود تا مانع از به نتیجه رسیدن «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) در سال ۲۰۱۵ شود.
آقای ظریف سرگئی لاوروف، همتای روس خود در دوره وزارتش را متهم کرد که به‌طور فعال در مسیر برهم زدن توافق هسته‌ای برجام عمل کرده و سیاستی را دنبال کرده است که هدف آن جلوگیری از برقراری روابط مسالمت‌آمیز تهران با جهان بوده است.
اظهارات آقای ظریف، با ادعاهای پیشین آقای لاوروف مغایرت دارد. آقای لاوروف پیش‌تر مدعی شده بود که «مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها» یا همان اسنپ‌بک در دوران وزارت آقای ظریف و با توافق میان قدرت‌های غربی ایجاد شده است.
آقای ظریف توضیح داد که در جریان مذاکرات منتهی به توافق برجام، جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، پیشنهاد کرده بود قطعنامه‌های شورای امنیت هر شش ماه یک‌بار به‌صورت موقت تعلیق شوند. بر اساس این پیشنهاد، با درخواست دو عضو شورای امنیت می‌توانستند درخواست رای‌گیری برای پایان دادن به توافق را مطرح کنند. آقای ظریف گفت اگر چنین سازوکاری پذیرفته می‌شد، توافق برجام سال‌ها پیش از بین می‌رفت.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، آقای ظریف گفت: «به کری گفتم این چه پیشنهادی است که آورده‌ای؟ به عقل و شعور من توهین می‌کنی؟ گفت نه من به شعور تو توهین نمی‌کنم این را رفیقت لاوروف داده است.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
آقای ظریف همچنین ادعا کرد که در روز نهایی شدن توافق هسته‌ای برجام به آقای لاوروف دستور داده شده بود که اجازه ندهد این توافق به سرانجام برسد. او مدعی شد که مسکو دو «خط قرمز» دارد: نخست آن‌که «ایران نباید هیچ وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد»، و دوم این‌که « نباید با دنیا به درگیری برسد.»
ظریف گفت: «برای همین روسیه طرفدار توافق موقت ژنو بود چون استخوان لای زخم نگه می‌داشت و مانع درگیری هم می‌شد.»
اظهارات آقای ظریف پس از سخنان روز دوشنبه آقای لاوروف مطرح شد. آقای لاوروف گفته بود که اگرچه او و ظریف سال‌ها در زمینه توافق هسته‌ای برجام همکاری نزدیکی داشتند، اما تصمیم نهایی درباره «مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها» مستقیما میان محمد جواد ظریف و جان کری اتخاذ شد.
آقای لاوروف افزود که روسیه از نتیجه کار «شگفت‌زده» شده است و متن توافق‌شده را «دام حقوقی» توصیف کرد، اما گفت از آنجا که «شرکای ایرانی ما این فرمول‌بندی را پذیرفتند، ما دلیلی برای مخالفت نداشتیم.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
ایران و روسیه در سپتامبر تصمیم گرفتند همکاری‌های اقتصادی و نظامی‌شان را بیشتر کنند تا در برابر تحریم‌های سنگین غرب دوام بیاورند.
ایران و روسیه چند روز پیش از فعال شدن تحریم‌های بین‌المللی، قراردادی به ارزش ۲۵ میلیارد دلار برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در جنوب‌شرقی ایران امضا کردند.
پیش از بازگرداندن تحریم‌های خودکار در سپتامبر، چین و روسیه پیشنهاد مشترکی به سازمان ملل ارائه کردند تا از فعال شدن این مکانیسم جلوگیری شود، اما این پیشنهاد در نهایت رد شد.
بیانیه روسیه همزمان با انقضای برجام
وزارت امور خارجه روسیه روز جمعه در بیانیه‌ای با اشاره به پایان دوره ۱۰ ساله تعیین شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از روز شنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۴، تاکید کرد: در این مرحله ، تمامی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، از جمله محدودیت‌ها و سازوکارهای پیش‌بینی‌شده در آن، باید خاتمه یابد. همچنین، بند مربوط به «عدم اشاعه» باید از فهرست موضوعات تحت بررسی شورای امنیت حذف شود.
این بیانیه تصریح می‌کند که تداوم همکاری‌های روسیه و ایران در زمینه‌های گوناگون از این پس در چارچوب قوانین ملی روسیه و تعهدات بین‌المللی انجام خواهد شد و پایه محکم این همکاری نیز پیمان مشارکت جامع راهبردی میان فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران خواهد بود که در ژانویه ۲۰۲۵ در مسکو به امضای سران دو کشور رسید و از دوم اکتبر همان سال لازم‌الاجرا شد.
مسکو تاکید کرد که تلاش‌های تهاجمی امضاکنندگان اروپایی برجام برای احیای قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران، که به عنوان بخشی از اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بودند، ناکام ماند.
در این بیانیه آمده است که «برخلاف ادعاهای بی‌اساس و مداوم آن‌ها، روند بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران فاقد اعتبار حقوقی است، چرا که بریتانیا، آلمان و فرانسه مرتکب نقض‌های اساسی قطعنامه ۲۲۳۱ شده و الزامات آیین‌نامه‌ای مربوطه را که دقیقا به‌منظور جلوگیری از سوء‌استفاده طراحی شده بود، نادیده گرفته‌اند.»
وزارت امور خارجه روسیه تأکید کرد که «کشورهای اروپایی بدون هیچ ملاحظه‌ای از تمامی موانعی که مانع پیشبرد رویکرد تقابلی‌شان بود، عبور کردند. با این حال، بر اساس حقوق بین‌الملل، طرفی که خود به‌طور مستمر تعهداتش را نقض می‌کند، نمی‌تواند از سازوکارها و امتیازهای مندرج در توافق بهره‌مند شود.»
در این بیانیه تصریح شده است که «اقدامات فاقد وجاهت حقوقی و رویه‌ای کشورهای اروپایی با حمایت فرصت‌طلبانه ایالات متحده، که مدت‌ها پیش خروج خود از برجام را اعلام کرد، انجام شد.»
وزارت امور خارجه روسیه که پیش‌تر در دو بیانیه رسمی و همچنین نشست خبری سخنگوی این وزارتخانه موضع خود را درباره عدم صلاحیت دبیرخانه سازمان ملل در انتشار بیانیه بازگرداندن تحریم‌های ایران اعلام کرده است، خاطرنشان کرد: «دبیرخانه سازمان ملل متحد نمی‌تواند هیچ تعهد قانونی را بر کشورها تحمیل کند.»
وزارت امور خارجه روسیه تاکید کرد: «شورای امنیت سازمان ملل هیچ تصمیمی مبنی بر اجازه دادن به دبیرخانه سازمان ملل برای نتیجه‌گیری مستقل در مورد بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اتخاذ نکرده است؛ این موضوع در صلاحیت انحصاری شورای امنیت سازمان ملل است.»
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
کرملین تاکید کرد که «با پایان یافتن اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱، برجام نیز که به‌درستی از دستاوردهای مهم دیپلماسی بین‌المللی به‌شمار می‌رفت، رسما به تاریخ می‌پیوندد.»
این بیانیه اضافه می‌کند که «پس از پایان برجام، برخورد با برنامه هسته‌ای ایران باید همانند سایر کشورهای عضو NPT فاقد سلاح هسته‌ای باشد.»
۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ تاریخ رسمی پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ محسوب می‌شود و مسکو اشاره می‌کند که هیچ تصمیمی برای لغو این وضعیت اتخاذ نشده است.
وزارت امور خارجه روسیه همچنین اشاره می‌کند که «ابتکار مشترک روسیه و چین برای تمدید فنی شش‌ماهه برجام نیز از سوی کشورهای غربی با تکبر رد شد و آنان بار دیگر نشان دادند که به گفت‌وگو و توافق متعهد نیستند و بر روش‌های غیرحقوقی و فشار متکی‌اند. از این پس، نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران صرفا بر پایه معاهده NPT و توافق جامع پادمان میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام خواهد شد.»