حکومت ایران به اکانت‌های رسانه‌های اجتماعی افرادی که بازداشت می‌شوند دسترسی دارد؟

با گسترش اعتراضات در ایران، بیشتر توجهات بر تلاش‌های دولت ایران برای قطع اینترنت متمرکز شده است؛ اما در پشت صحنه، نگرانی‌هایی مطرح می‌شود مبنی بر این که جمهوری اسلامی از فناوری و دسترسی به برنامه‌های کاربردی تلفن همراه برای نظارت و سرکوب مخالفان به روش دیگری استفاده می‌کند. سی‌ان‌ان در گزارشی به امکان دسترسی دولت جمهوری اسلامی بر اکانت‌های شبکه‌های اجتماعی دستگیر شدگان و کشته‌شدگان اعتراضات پرداخته است.

فعالان حقوق بشر در داخل و خارج از ایران سال‌هاست که درباره توانایی جمهوری اسلامی برای دسترسی از راه دور و دستکاری تلفن‌های همراه معترضان هشدار می‌دهند. کارشناسان می‌گویند شرکت‌های فناوری ممکن است برای رسیدگی به چنین اتفاقاتی مجهز نباشند.

امیر رشیدی، مدیر حقوق دیجیتال و امنیت در سازمان حقوق بشر گروه «میان» در این باره به سی‌ان‌ان گفت: «جمهوری اسلامی به چیزهایی فراتر از تصور شما دسترسی دارد.»

دولت ایران ممکن است از تاکتیک‌های هک برای نظارت بر اکانت‌های تلگرام و اینستاگرام نیکا شاکرمی، معترض ۱۶ ساله‌ای که پس از تظاهرات ۲۹ شهریور در تهران جان باخت، استفاده کرده باشد. البته مقامات ایرانی همچنان هرگونه دخالت در کشته شدن او را رد کرده‌اند. اما در تحقیقات قبلی سی‌ان‌ان شواهدی پیدا شد که نشان می‌دهد که او در تظاهرات، کمی قبل از ناپدید شدن بازداشت بوده است.

به گزارش سی‌ان‌ان شرکت فناوری «متا»، در حال انجام تحقیقی داخلی در مورد فعالیت اکانت اینستاگرام نیکا پس از ناپدید شدن او است.

هک و سرکوب

پس از ناپدید شدن نیکا شاکرمی، خاله او و شماری از معترضان به سی‌ان‌ان گفتند که اکانت‌های اینستاگرام و تلگرام او غیرفعال شده است. یک هفته بعد، خانواده‌اش متوجه می‌شوند که او جان باخته است. اما ابهامات در مورد اینکه چه کسی اکانت‌های رسانه‌های اجتماعی نیکا را غیرفعال کرده، همچنان باقی است.

آنها به سی‌ان‌ان گفتند ۲۰ مهر، دو نفر از دوستان نیکا متوجه می‌شوند که اکانت تلگرام او آنلاین شده است. اکانت اینستاگرام نیکا هم در ۲۸ اکتبر(شش آبان)، بیش از یک ماه پس از ناپدید شدن و مرگش، برای مدت کوتاهی بازیابی شد. سی‌ان‌ان این موضوع را تایید کرده است.

بنابراین فعال‌سازی مجدد اکانت‌های نیکا این سوال را ایجاد می‌کند که آیا مقامات ایرانی مسئول دسترسی به پروفایل‌های رسانه‌های اجتماعی او هستند و خیر.

رشیدی در این باره گفت: «تلگرام در ایران همه چیز است. این برنامه قبل از مسدود شدن، بیش از یک برنامه پیام رسان بود. این اپلیکیشن توانست با افزودن یک گزینه پروکسی در برنامه، به حضورش در ایران ادامه دهد. اگر کاربران به دلیل سانسور به چیزی دسترسی نداشته باشند، همچنان به تلگرام دسترسی دارند. در نتیجه داده‌های کاربران زیادی در تلگرام وجود دارد و به همین دلیل هم دولت ایران علاقه‌مند به هک تلگرام است.»

به گفته کارشناسان، راه‌های مختلفی وجود دارد که دولت ایران می‌تواند به اکانت‌های یک شخص یا شبکه‌ای از مخاطبین آنها دسترسی پیدا کند. یکی از این راه‌ها ایجاد اکانت تلگرامی با استفاده از سیم‌کارت دستگیر شده‌ها است تا مشخص شود فرد دستگیر شده با چه کسانی در تماس است.

تحقیقات متا

به گزارش سی‌ان‌ان پس از ناپدید شدن نیکا، شرکت متا تحقیقاتی را در مورد اینکه آیا نیکا، خود اکانتش را غیرفعال کرده یا شخص دیگری مسئول آن بوده، آغاز کرد. به گفته یک منبع ناشناس در متا این تحقیقات ۹ روز از ۶ اکتبر تا ۱۴ اکتبر طول کشید.

یکی از سخنگویان متا به سی‌ان‌ان گفت: «در حالی که نمی‌توانیم جزییات خاصی را درباره اکانت نیکا شاکرمی به دلایل حفظ حریم خصوصی و امنیتی او به اشتراک بگذاریم، اما می‌توانیم تایید کنیم که متا، اکانت او را غیرفعال نکرده است.»

آنطور که سی‌ان‌ان در گزارشش نوشته، متا همچنین این موضوع را تایید کرده که اکانت نیکا در تاریخ ۲۷ اکتبر «در نتیجه یک خطا در فرایند داخلی، به مدت کوتاهی برای کمتر از ۲۴ ساعت مجددا فعال شده که آنها بار دیگر آن را غیرفعال کرده‌اند». متا همچنین گفته که این خطا را پس از تماس سی‌ان‌ان برای این تحقیق کشف کرده است. این شرکت بعد هم عنوان کرد که از طریق یکی از شرکای مورد اعتماد این شرکت متوجه شده‌اند که خانواده نیکا می‌خواهند اکانت اینستاگرام نیکا آفلاین باقی بماند.

با این حال سی ان ان به نقل از رسانه‌های دولتی ایران می‌گوید که مقامات به اکانت اینستاگرام و پیام‌های نیکا دسترسی داشته‌ و اعلام کرده‌اند که از قوه قضاییه برای این دسترسی هم مجوز دارند.

مهسا علیمردانی، پژوهشگر ارشد اینترنت همچنین نگرانی‌هایی را در مورد تلگرام مطرح کرد. او به سی ان ان گفت: «یک بار از تلگرام خواستیم که برخی از ویرایش‌هایی را که پس از مرگ او [نیکا] روی اکانت شخصی‌اش رخ داده بازگرداند... آنها تلاشی نکردند مشکل را برطرف کنند...»

رمی وان سخنگوی تلگرام در پاسخ به درخواست سی‌ان‌ان برای اظهارنظر گفت: «ما به طور معمول ده‌ها مورد مشابه را که توسط فعالان سازمان‌های مورد اعتماد به ما ارجاع می‌شود، پردازش و دسترسی به اکانت‌های در معرض خطر را غیرفعال می‌کنیم. در هر موردی که بررسی کرده‌ایم یا دستگاه ارتباطی توقیف شده بوده یا کاربر ناخواسته، با تنظیم نکردن رمز عبور تایید دو مرحله ای یا استفاده از یک برنامه مخرب جعل هویت تلگرام چنین دسترسی را امکان پذیر کرده بود.»

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید 

در حال حاضر گمانه‌زنی و تحقیق درباره فعال شدن دوباره اکانت نیکا شاکرمی و دسترسی جمهوری اسلامی به اکانت‌های رسانه‌های اجتماعی دستگیر شدگان و کشته‌شدگان برقرار است.