گفتگو با مشاور نهادهای اروپایی؛ سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران پس از نشست شورای حکام چه می‌شود؟
نظرها
دور تازه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از روز چهارشنبه (۱۶ نوامبر/۲۵ آبان) در وین آغاز به کار می‌کند. ایالات متحده و سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) با ارائه پیش نویس قطعنامه‌ای تازه به این شورا خواستار افزایش فشار بر جمهوری اسلامی ایران برای همکاری «الزامی و فوری» با آژانس به منظور ارائه توضیح شفاف و روشن درباره منشا آلودگی‌های اورانیومی در سه مکان اعلام نشده یعنی ورامین و تورقوزآباد در حومه تهران و مریوان در استان کردستان، شده‌اند.
تصویب این قطعنامه از سوی شورای حکام که متشکل از ۳۵ دولت عضو آژانس است و نقش هیات مدیره این نهاد بین‌المللی را ایفا می‌کند، سومین قطعنامه متوالی صادر شده توسط این شورا برای روشن شدن نتیجه نمونه‌برداری‌های محیطی سه سال پیش آژانس در ایران است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس نیز در تازه‌ترین اظهارنظر خود، اعلام کرد که گزارش تازه جمهوری اسلامی حاوی «هیچ چیز جدیدی» نبود؛ مساله‌ای که افزون بر ارائه شواهد تازه از غنی‌سازی فراتر از برجامِ جمهوری اسلامی، می‌تواند محور گزارش تازه او به شورای حکام آژانس باشد.
هر چند که جمهوری اسلامی با طرح این ادعا که گزارش آژانس در مورد مراکز مشکوک بر پایه اطلاعات «غیرواقعی» منتشر شده از سوی اسرائیل تهیه شده، آن را فاقد مبنا حقوقی و اعتبار کارشناسی می‌داند ولی این سوال مطرح است که صدور قطعنامه سوم از طرف شورای حکام چه تبعاتی می‌تواند برای پرونده فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و احیای برجام داشته باشد؟
این موضوع را در قالب گفتگویی با مجید گلپور، مدرس جامعه‌شناسی سیاسی و روابط بین‌الملل و مشاور نهادهای اروپایی در بروکسل در میان گذاشته‌ایم که می‌خوانید:
یورونیوز: چالش اصلی جمهوری اسلامی در نشست تازه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چیست؟
مجید گلپور: در واقع، شورای حکام به طور مستقیم از آقای گروسی به عنوان مدیرکل آژانس خواهد خواست تا از ایران بخواهد که به طور دقیق منشاء آثار اورانیوم غنی شده ثبت شده را در سه سایت گزارش نشده، روشن کند. به این معنا که اورانیومی که رد آن مشخص شده، در کجا غنی شده و آیا این غنی‌سازی مشکوک و اعلام نشده در خاک ایران انجام شده یا خیر؟
یورونیوز: پاسخ مثبت به این سوال چه تبعاتی برای جمهوری اسلامی خواهد داشت؟
مجید گلپور: در این صورت، تمام استدلال‌های جمهوری اسلامی را که وارد چارچوب قانونی برجام می‌شود، به هم خواهد ریخت. حتی این دفعه مماشات قبلی که در دوره حصول برجام رخ داد و پرونده فعالیت‌های سابق ایران بسته شد، رخ نخواهد داد چرا که روشن می‌شود که جمهوری اسلامی در دوره اجرای برجام به طور موازی برنامه هسته‌ای دیگری را به طور مخفیانه یا گزارش نشده و خارج از توافق هسته‌ای امضا شده با کشورهای عضو گروه ۱+۵، به پیش می‌برده است. لذا قوام حقوقی برجام که هنوز هم گروه‌هایی در درون جمهوری اسلامی به احیای آن دلبسته‌اند، به هم خواهد ریخت.
یورونیوز: مطابق اطلاعات شما، گزارش تازه آژانس که از سوی آقای گروسی ارائه خواهد شد، افزون بر نامعلوم بودن ردِ اورانیوم غنی شده در سایت‌های مشکوک، چه نکات مهم دیگری در مورد برنامه هسته‌ای ایران دارد؟
مجید گلپور: این گزارش نشان می‌دهد، ایران از سپتامبر تا اکتبر گذشته حدود ۶.۷ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در سطح ۶۰ درصد تولید کرده که ذخایر ایران را به ۶۲.۳ کیلوگرم می‌رساند که برای ساخت یک بمب اتمی کافیست. این گزارش به این معنا خواهد بود که جمهوری اسلامی در آستانه عبور از مرحله گریز هسته‌ای قرار دارد. همچنین آقای گروسی در گزارش خود تاکید کرده که افزون بر آن سه سایت مشکوک، آژانس به دلیل عدم همکاری ایران، عملا اشراف کافی بر روند غنی‌سازی انجام شده طی دو سال گذشته نداشته و چه بسا از مسیر واقعی آنها بی‌خبر باشد.
یورونیوز: قطعنامه جدید مورد درخواست ایالات متحده و سه کشور اروپایی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران، چه شکل، محتوا و چارچوبی دارد؟
مجید گلپور: این قطعنامه انتقادی است ولی در متن آن مشخص شده که اگر جمهوری اسلامی در سریع‌ترین زمان همکاری خود را با آژانس افزایش ندهد، با چه اقدام‌های تنبیهی مواجه خواهد شد. به عبارت دیگر، تصویب این قطعنامه جمهوری اسلامی را در آستانه بازگشت تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحده قرار خواهد داد. لذا اگر جمهوری اسلامی عقب‌نشینی نکند، رفع نگرانی‌های بین‌المللی تشدید شده در مورد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و عدم همکاری با آژانس پس از صدور این قطعنامه ضمانت اجرایی پیدا خواهد کرد. قطعنامه نشست جاری، نشان دهنده به آستانه رسیدن تحمل جامعه جهانی نسبت به حل مساله ناامنی هسته‌ای مرتبط با پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی است و شبیه قطعنامه‌های پیشین نیست که جمهوری اسلامی با بی‌توجهی به آنها فعالیت هسته‌ای خود را بیش از پیش افزایش داد و حتی همکاری خود را با آژانس کاهش داد.
یورونیوز: چین و روسیه چه نقشی می‌توانند در مقابل اقدام‌های کشورهای اروپایی در قبال پرونده ایران انجام دهند؟
مجید گلپور: به نظر من گزارش آقای گروسی چنان در مورد فعالیت‌های هسته‌ای فراتر از برجام و نیز منشا آلودگی‌های اورانیومی در سه مکان اعلام نشده چنان شفاف و گویاست که کار برای مخالفت‌های جدی روسیه و چین با تصویب قطعنامه پیشنهادی آمریکا و سه کشور اروپایی نه تنها دشوار خواهد بود بلکه به همراهی دیگر اعضای شورای حکام منجر نخواهد شد. گذشته از این در فرایند استفاده از مکانیسم ماشه نیز جایی برای حق وتوی یکی از طرف‌های برجام وجود ندارد. البته به نظر من، پس از مذاکراتی که چین با آمریکا و طرف‌های اروپایی در جریان نشست گروه ۲۰ در اندونزی داشته، بعید است که در مقابل این قطعنامه ابراز مخالفتی کند ولی قطعا روسیه همچون گذشته از آن انتقاد خواهد کرد.
یورونیوز: آیا کشورهای اروپایی طرف برجام در گام بعدی به سراغ استفاده از مکانیسم ماشه خواهند رفت؟
مجید گلپور: بله، اروپا در شرایط فعلی در حالت به اصطلاح دست روی ماشه قرار دارد. مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی طرف برجام این گونه فعال خواهد شد که آلمان یا بریتانیا اعلام خواهد کرد که با استناد به گزارش آژانس در مورد سطح غنی‌سازی فراتر از برجام و عدم شفافیت برنامه ایران، با ادامه تعلیق تحریم‌ها علیه ایران موافق نیست و این گونه پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد.
به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
یورونیوز: آیا می‌توان نتیجه گرفت که اتحادیه اروپا از برجام روگردان شده است؟
مجید گلپور: خیر. به عبارت دیگر چاره‌ای دیگری جز در پیش گرفتن مسیر دیگری برایش باقی نمانده است. اروپا به ویژه پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین که همزمان با پیچیده شدن مذاکرات با ایران، رخ داد، دچار این بیداری شده که اگر بخواهد در چارچوب قانون و دستاوردهای حقوق بشری و دموکراتیک پیش برود، ناگزیر به ایستادگی قاطعانه و مواجهه عملی است.