مهناز شیرالی: «حکومت ایران از مردم خود می‌ترسد ولی آنها دیگر دست به کشتار در سطح وسیع نمی‌زنند زیرا می‌دانند که در حال مذاکره با جامعه جهانی هستند و نمی‌توانند آزادانه مردم خود را بکشند.»
آگهیاز زمان اعلام خبر درگذشت مهسا امینی در روز جمعه، ایران صحنه تظاهرات و اعتراضات مردمی گسترده ای شده است. در سراسر کشور تظاهرات بعضا به رهبری زنان جوان در حال وقوع است. آنها خواهان برابری بیشتر و پایان دادن به فعالیت پلیس اخلاق و گشت ارشاد هستند. براساس آخرین گزارش های رسمی، تاکنون دستکم هشت نفر در جریان درگیری مردم با نیروهای امنیتی کشته شده اند. یورونیوز با مهناز شیرالی، جامعه‌شناس، متخصص در حوزه ایران و استاد دانشکده علوم سیاسی پاریس گفتگو کرده است.
یورونیوز: به نظر شما این اعتراضات که در حال حاضر در ایران شاهد آن هستیم چه ویژگی خاصی دارد؟
مهناز شیرالی: «در حال حاضر اندازه و بزرگی این تظاهرات به نظر من مهم است. همچنین اولین بار است که می‌بینیم تظاهرات تا این حد طول کشیده است. قبل از آن ایرانی‌ها یکی دو روز تظاهرات می کردند و بعد از آن رژیم وحشت زده شان می کرد و به خانه برمی گشتند. حالا می بینیم که پافشاری بیشتری وجود دارد و بدیهی است که جمهوری اسلامی بیش از پیش در پایه‌های خود بی ثبات می‌شود.»
یورونیوز: در مورد جایگاه زنان دراین تظاهرات مشاهده می شود که نسبت به جنبش، جلوتر حرکت می کنند؟
مهناز شیرالی: «انتظار این موضوع می‌رفت، زیرا زنان به مدت ۴۳ سال اولین هدف سرکوب رژیم و پلیس ترسناک اخلاق و گشت ارشاد بودند. با توجه به اینکه زنان رنج‌های بسیار زیادی را متحمل شده‌اند و هنوز هم رنج زیادی می‌کشند و سال‌ها از این بابت تحقیر شده‌اند، کاملاً منطقی است که آنها در صف اول مبارزه قرار بگیرند.»
یورونیوز: تاثیر پلیس گشت ارشاد بر زندگی زنان ایرانی چیست؟
مهناز شیرالی: «از فردای شروع جمهوری اسلامی، اولین اقدام روح الله خمینی برای تسلط بر جامعه، حجاب اجباری بود. سپس و پیش از حمله به سیستم قضایی کشور، دانشگاه‌ها را تعطیل کرد.
اما از همان نخستین اقدامات محدود کننده جمهوری اسلامی، این زنان بوده اند که در تیررس قرار داشتند. حجاب اجباری و پلیس اخلاقی و گشت ارشاد برای زنانی که از دستورات اسلامی سرپیچی کنند یا آندسته از زنانی که دوست داشتند لباس دلخواه خود را به تن کنند، ایجاد شد. از ابتدای شکل گیری رژیم جمهوری اسلامی هر روز صدها زن را بازداشت می کرده اند.
در واقع پلیس گشت ارشاد موفق شد فضای رعب و وحشت را بر فضای عمومی حاکم کند. در دهه ۱۹۸۰ زمانی که من هنوز در ایران زندگی می کردم، نمی توانید تصور کنید که چقدر از این پلیس‌های خشن و به خصوص بی ادب می ترسیدیم.
روش کار به این صورت بود که زنانی را که طبق قوانین اسلامی لباس مناسب به تن نداشتند، دستگیر و به دست عدالت بسپارند. آنها به ۴۰ یا ۳۰ ضربه شلاق در فضای عمومی محکوم می شدند. برخی را نیز به پرداخت جریمه‌های بسیار سنگین محکوم می‌کردند، به طوری که می توان گفت پلیس گشت ارشاد تبدیل به یک محل درآمد حسابی برای دولت ایران شد.»
یورونیوز: آیا به نظر شما امروز شاهد سختگیری رژیم ایران در موضوع حقوق زنان هستیم؟
مهناز شیرالی: «هرآنچه مجازات و اقدامات محدود کننده علیه زنان به‌حساب می‌آید تمامی اینها تغییری نکرده است. اما در مقابل، موضوعی که ما در آن پیشرفت داشتیم این بوده است که نسل‌های جوان در حال سرمایه‌گذاری در فضاهای عمومی هستند. ما با جوانان شجاع ایرانی سروکار داریم، زنانی که به طور دسته جمعی قانون را زیر پا می گذارند و هیچ پلیسی نمی تواند در برابر این تخلف مقاومت کند.
ممکن است بتوان کسی را مجبور کرد که سرش را پائین بیندازد، اما وقتی جامعه غلیان می‌کند سر به مخالفت با الزاماتی می‌گذارد که برایش تعیین شده و شما نمی توانید کاری انجام دهید.
در ایران، از زمان شکل‌گیری جمهوری اسلامی، ما هرگز در ملا عام و فضای عمومی آزادی نداشتیم، از سوی دیگر، ما افراد زیادی داریم که از این قوانین سرپیچی می کنند. مسئله‌ای که اهمیت زیادی دارد.»
یورونیوز: آمار رسمی از کشته شدن ۸ نفر (تا تنظیم این گزارش) خبر می‌دهد. چه تحلیلی از میزان شدت این سرکوب دارید؟
مهناز شیرالی: «پیام جمهوری اسلامی همیشه بسیار روشن بوده است. برای آنها اداره کردن یک جامعه، در حقیقت سرکوب کردن آن جامعه است. سرکوب قدرتی است که خود را از بالا تحمیل می کند و جامعه را خفه می کند. ۴۳ سال است که آنها به این شیوه کشور را اداره کرده‌اند و پاسخ چنین حکومتی با چنین قدرت سیاسی فقط استفاده از ترور و کشتارمردم است.
اما چیزی که من متوجه شدم این است که از سال ۲۰۱۹، حکومت ایران از مردم خود کمی می‌ترسد. آنها دیگر دست به کشتار در سطح وسیع نمی‌زنند زیرا می‌دانند که در حال مذاکره با جامعه جهانی هستند و نمی‌توانند آزادانه مردم خود را بکشند. همچنین ممکن است به این دلیل باشد که پوشش رسانه‌ای بسیار گسترده‌ای از رویدادهای ایران وجود دارد و روزنامه نگاران غربی در حال تماشای آنچه در آنجا اتفاق می‌افتد، هستند. ما در قرن بیست و یکم هستیم، شبکه‌های اجتماعی وجود دارند و وقتی کسی را می‌کُشیم، همه می‌بینند. من فکر می‌کنم که این امر باعث کندی اعمال رژیم می‌شود.»
یورونیوز: آیا فکر می‌کنید که این اعتراضات بیشتر از این افزایش یابد؟ وضعیت را در روزهای آینده چگونه می‌بینید؟
آگهیمهناز شیرالی: «من قصد ندارم آینده را پیش‌بینی کنم. ایران کشوری غیرقابل پیش بینی است. جامعه ایران بسیار متغیر است. تظاهرات می‌تواند از عصر امروز متوقف شود. در عین اینکه می‌تواند تا سرنگونی رژیم ادامه داشته باشد. همه چیز امکانش هست. اما همچنان باید مراقب پیش‌بینی‌های غیرواقعی باشیم.
ما واقعا نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی بییفتد و این جنبش و تظاهرات چگونه تغییرخواهد کرد. در هر جامعه‌ای مخصوصا جامعه ایران، پیش‌بینی اتفاقات بسیار دشوار است. با تمام آنچه که ایرانی‌ها تاکنون به ما نشان داده‌اند، توانایی‌شان در بازگشت به عقب و مهم‌تر از همه اینکه یک شبه تغییر موضع دهند و سکوت اختیار کنند، امکان پذیر است. بنابراین واقعا سعی دارم که آینده را پیش بینی نکنم.»