آیا با مرگ الیزابت دوم خورشید حاکمیت در بریتانیای کبیر غروب خواهد کرد؟
نظرها
الیزابت دوم، ملکه متوفی بریتانیا برای مدت ۷۰ سال نقشی محوری در سرپانگه‌داشتن اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع (همسود) ایفا کرد و مرگ او را باید بدون شک آغاز فصلی جدید در روابط ۵۴ کشورعضو دانست که دهه‌ها تحت رهبری او تداوم یافته بود. حالا با پادشاهی چارلزسوم آینده اتحاد این کشورها که روزی مستعمره بریتانیا بوده‌اند، درهاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. حدود ۲.۴ میلیارد نفر، یعنی حدود یک‌سوم جمعیت کل دنیا، در این ۵۴ کشور زندگی می‌کنند و الیزابت دوم را به‌عنوان ملکه خود «قبول» داشتند.
هند، پاکستان، بنگلادش، نیجریه از کشورهای پرجمیت مشترک‌المنافع در آسیا و آفریقا هستند که بالای ۹۰ درصد جمعیت این اتحادیه را تشکیل می‌دهد. وسعت این کشورها در مجموع حدود ۳۱ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع است؛ یعنی حدود یک‌پنجم کل زمین‌های دنیا. کانادا و استرالیا دو کشور بزرگ این گروه هستند.
رهبران کشورهای مشترک‌المنافع در زمره نخستین افرادی بودند که در جریان مرگ ملکه بریتانیا قرار گرفتند. البته با توجه به وضعیت جسمانی الیزابت دوم از مدت‌ها قبل این کشورها مهیای برگزاری مراسم سوگواری بودند. طبق برخی گزارش‌ها کانادا ازحدود ۲۰ سال پیش خود را آماده چنین روزی کرده بود. در کشورهای دیگر عضو نظیر استرالیا، نیوزیلند و جزایر سلیمان هم پرچم‌ها به حالت نیمه‌برافراشته درآمده و ملت آماده وداع با ملکه شده‌اند. این در حالیست که همزمان با آماده شدن بسیاری از کشورهای دنیا برای برگزاری مراسم وداع با او، سئوال‌هایی در مورد آینده «کامن‌ولث» مطرح شده است.
اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع (Commonwealth of Nations) از کشورهای مهم و ثروتمندی نظیر کانادا، استرالیا و نیوزیلند تشکیل شده که اکثرا در گذشته مستعمره بریتانیای کبیر بوده‌اند. معمولا هر دو سال یکبار نشستی به ریاست الیزابت دوم برگزار می‌شد و در طول این دهه‌ها، نقش ملکه در حراست از آرمان‌های این اتحادیه، نقشی کلیدی بود. در برخی از این کشورها ملکه بریتانیا شخص اول مملکت محسوب می‌شد و در واقع نوع شخصیت او موجب شده‌بود تا خللی در رهبری‌اش بوجود نیاید و همه برایش احترام قائل بودند اما سئوالی که از مدت‌ها پیش مطرح می‌شد معمولا این بود که آیا خورشید حاکمیت در بریتانیای کبیرغروب خواهد کرد.
پس از مرگ ملکه، چه کسی رهبر کشورهای مشترک‌المنافع خواهد شد؟
در سال ۲۰۱۸ بود که جرمی کوربین، سیاستمدار بریتانیایی شجاعت به‌خرج داد و گزینه انتخابی شدن رهبر کشورهای مشترک‌المنافع را مطرح کرد اما این پرسش به درازا نیانجامید و کشورهای عضو در نشست بعدی خود از رهبری چارلز، ولیعهد وقت بریتانیا حمایت کردند.
باب موریس، یکی از محققان ارشد یوسی‌ال با تاکید بر حساسیت چارلز به کشورهای مشترک‌المنافع به اینسایدر گفت: «شاهزاده پیشین ولز در مارس ۲۰۲۱ سخنرانی مفصلی در مراسم روز مشترک‌المنافع انجام داد و این اتحادیه را اساس و مبنای زندگی خود توصیف کرد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود اعضای این مجموعه با پادشاهی چارلز سوم بیشتر شاهد حضور رهبر اتحادیه در کشورهایشان باشند. از آخرین مرتبه‌ای که ملکه الیزابت به یکی از این کشورها سفر کرده بود ۷ سال می‌گذرد. چارلز سوم ۷۳ سال بیشتر ندارد و کهولت سن قاعدتا چالشی برای سفرهای بین‌المللی او نخواهد بود.»
چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی یکی از نگرانی‌های عمده بسیاری از اعضای کشورهای مشترک‌المنافع است و احتمال نزدیک شدن دوباره اعضا حول این محور که از دغدغه‌های شخصی چارلز سوم هم هست، وجود دارد.
چند کشور«کامن ولث» پادشاه بریتانیا را به‌عنوان رئیس دولت خود قبول دارند؟
در حال حاضر تنها ۱۴ کشور «کامن ولث» پادشاه بریتانیا را به‌عنوان رئیس دولت خود قبول دارند. کانادا، استرالیا و جامائیکا در زمره کشورهای مهم این مجموعه هستند. این در حالیست که حتی پیش از مرگ ملکه هم زمزمه‌هایی مبنی بر پایان رابطه این مستعمره‌های سابق با امپراطوری سابق بریتانیای کبیر شایع شده بود.
در نوامبر ۲۰۲۱ باربادوس، یکی از قدیمی‌ترین مستعمره های بریتانیا به جمهوری بدل شد و نخستین کشور طی ۳ دهه اخیر نام گرفت که خاندان سلطنتی بریتانیا را از راس حاکمیت خود کنار می‌گذارد. پیش از این و در سال ۱۹۹۲ هم جزیره موریس دست به اقدامی مشابه زده بود.
اکنون با درگذشت ملکه الیزابت این احتمال وجود دارد که اعضای دیگری، تصمیمات مشابهی اتخاذ کنند. استرالیا پیش از این و با برپایی همه‌پرسی تبدیل شدن به نظام جمهوری در سال ۱۹۹۹ گام در این راه نهاد. نتایج رفراندوم نسبتا نزدیک بود و حدود ۵۵ درصد از شهروندان این کشور به نظام جمهوری اقبال نشان دادند. با این حال تغییر نظام یک کشور بر خلاف آنچه در نگاه اول به‌نظر می‌رسد کار آسانی نیست و نیازمند تغییرات بنیادین و در راس آن تغییر قانون‌اساسی است. بعنوان مثال در کانادا تغییردادن قانون اساسی غیرممکن است مگر آنکه موافقت همه استان‌ها و نواحی در آن لحاظ شده باشد.
چه کشورهایی برای حذف حکمران بریتانیایی از حاکمیت سیاسی کشورهایشان خبر دادند؟
با این وجود اخیرا دست‌کم ۶ کشور از تغییردادن شخصیت اول مملکتشان خبر داده‌اند. در جریان سفر ۸ روزه ماه مارس شاهزاده ویلیام و کیت میدلتون به منطقه کارائیب بود که این تمایل در بین ملت های بلیز، جامائیکا و باهاماس پررنگ‌تر شد. ویلیام که بعد از پدرش چارلز وارث تاج‌و‌تخت سلطنتی خواهد بود مجبور شد بخشی از سفر خود را بدلیل اعتراض‌های مردم ناراضی از اعمال بریتانیا در دوران استعمار لغو کند. انتشار عکسی از ویلیام و کیت در حال خوش وبش با بچه‌های فوتبالیست جامائیکایی و دست دادن با آن ها از سوراخ فنس‌ها نیز بر موج مخالفت‌ها افزود. هر چند شاهزاده در ضیافت شام با فرماندار کل جامائیکا زبان به انتقاد از دوران برده داری گشود اما بازهم از نظر منتقدان کافی نبود. آن‌ها معتقد بودند که شاهزاده ویلیام در صحبت‌های خود مسئولیت و نقش خاندان سلطنتی در برده‌داری را نپذیرفته است.
در پایان این سفر بود که ۶ کشور حوزه کارائیب از جمله جامائیکا، بلیز و گرانادا از عزم خود برای حذف حکمران بریتانیایی از حاکمیت سیاسی کشورهایشان خبر دادند.
به هر حال چارلز سوم نمی‌تواند کشوری را مجبور به ماندن یا ترک اتحادیه کند. روزی پدر او، شاهزاده فیلیپ گفته بود: «اگر ما را نخواهید ما خیلی بی‌سر وصدا جمع‌می‌کنیم و می‌رویم.» واقعیت این است که کلیه این کشورها در عمل کشورهای مستقلی هستند و ماندن یا نماندنشان در اتحادیه مشترک‌المنافع تصمیمی است برعهده خودشان و صد البته مبتنی بر منافعشان.