غلامحسین دهقانی، سفیر ایران در بلژیک و اتحادیه اروپا در یادداشت خود که به مناسبت سالگرد اجرایی شدن برجام نوشته و آن در اختیار یورونیوز قرار داده، خواستار استفاده از فرصت بازگشت احتمالی آمریکا به برجام شد.
آگهیغلامحسین دهقانی، سفیر ایران در بلژیک و اتحادیه اروپا در یادداشت خود که به مناسبت سالگرد اجرایی شدن برجام نوشته و آن در اختیار یورونیوز قرار داده است، خواستار استفاده از فرصت بازگشت احتمالی آمریکا به برجام شد و همچنین از اتحـادیه اروپـا و ترویکای اروپـایی خواست که بخشی از این گفتمان امنیتزده درباره ایـران نباشند.
متن کامل یادداشت آقای دهقانی بدین شرح است:
در تمام دو سال گذشته دیپلماسی هستـهای ایـران سنجیده و به هدف جلوگیـری از هرگونه اقدام تحریکآمیـز که منجر به افزایش سطح تنشها در عرصه هستهای میشود بوده است. انتخاب واژه «بازگشتپذیر» برای توصیف ایران از گامهایی که برای کاستن از تعهداتش برمیدارد، کاملا هدفمنـد بوده است و اگر اروپـاییها مایلند که ایران به تعهدات خود بازگردد، میداننـد که انتظارات ایـران چیست؛ انتظارات ایـران چیزی نیست جز همان تعهدات اتحـادیه اروپا و سه کشور اروپایی عضو برجام که به صراحت در متن سند تصریح شده است.
ژستهای اخیـر اتحـادیه اروپـا و ترویکای اروپـایی مفید نیست زیرا ایـران را به عنـوان مقصـر اصلی این جدال هستـهای جا میزند در حالی که ایـران صرفا به دفاع از منافع طبیعی خود در موضوعی که به لحاظ امنیتی فوقالعاده حساس است، پرداخته است. این بیانیهها همچنین یک واقعیت بسیـار مهم را نادیـده میگیـرند -یا حداقـل آن را کماهمیت جلـوه میدهنـد- و آن نقش مخرب خـروج آمریکا در وضعیتی است که بعد ۸ مه ۲۰۱۸ ایجـاد شد.
تقابل واقعیات و لفاظیها
شاید برای کسی سوال پیش آیـد که چرا تصـورِ تهدید اشاعهای از برنـامه هستهای ایـران این همه مطرح می شود! برای پاسخ به این سوال باید زمینـه امنیتی اوایـل قرن بیست و یکم مد نظـر قرار گیرد، یعنی زمانی که برساختههای گفتمانی تهدیـد توسط دولت بوش پسر به شدت بر تحلیـلها و محاسباتِ مبتنی بر واقعیات سایه افکند. عـراق مثالی روشن از بیتوجهی به واقعیات است، عرصهای که در آن اصـرار کورکورانه بوش بر وجـود سلاحهای کشتـارجمعی در زرادخـانه صـدام با استناد به اطلاعاتِ دستچین شده ناقص و علیـرغم همه شواهد تاییـدشده خلافِ این ادعـا، در نهایت منجـر به حمله آمریکا به عراق شد که هنوز زخم آن در منطقه تازه است.
در سیاست خارجی واقعیت عجیب این است که گفتمان میتوان به واقعیات شکل دهد و اغلب برساختـههای گفتمانی نقشی بسیار موثرتر از واقعیات سخت ایفـا میکنند. دولت آمریکا در اوایل قرن بیست و یکم نه توجهی به تخصص آژانس داشت و نه هشدار سیاستمداران ارشد آمریکایی. در زمان عملیات موسوم به آزادی عراق، ادعـاهای بوش تاییـد نشده بودند و حتی تا امـروز نیز ردی از سلاحهای کشتـارجمعی در عـراق یافت نشده است. شاید ویلیـام برنز، که اخیـرا از سوی رئیسجمهـور منتخب به عنـوان گزینة ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا انتخاب شده است، دلایل خوبی برای حسرت خوردن از «عدم اتخاذ موضعی سختتر در برابر جنگ» داشت و داستان آمادهشدن آمریکا برای جنگ آمریکا و ناکامی در مخالفت موثر با آن را به عنوان «بزرگترین حسرت حرفهایش» توصیف کرده است.
در پرتـو این موضوع، میتوان چنین استدلال کرد که بحران هستهای ایران محصول مستقیم چنین گفتمان امنیتزدهای است که برنامه هستـهای ایـران را به عنوان یک تهدید اشاعهای به تصویر کشید. این چارچوب ذهنی هرآنچه را که به ایـران و سیاستهای عدماشاعهایش مربوط میشود، مسموم کرده است. از محافل سیاست خارجی گرفته تا دوایـر اطلاعاتی، از اتاقهای فکر تا مراکز آکادمیک، از مطبوعات تا رسانهها، مفهوم لفاظانه و برساخته «ایـران به عنوان یک تهدید اشاعهای» در همه مباحث ریشه دوانیـده است و مفروض آن شده است که هر آنچه ایـران انجـام میدهد، حتی در محـدوده موافقتنامه پـادمان و پـروتکل الحاقی، به طرز اجتنابناپذیـری به تلاش برای دستیـابی به سلاح هستهای گره خورده است. این مفهوم برساخته تبدیل به زخمی باز شده است که آمریکا و دیگران در منطقه به راحتی و هر زمان که لابیهایشان برای توسعه دستورکار منطقهای و تجاوز و جنگطلبی لازم بدانند، به آن نمک میپاشند.
بازگشت به واقعیت
به عنـوان سفیر، و تا جایی که محدودیتهای ناشی از همهگیـری کووید۱۹ اجازه داده است، تلاش کردهام بر جنبـههای واقعی و مبتنی بر واقعیتهای برنامه هستهای ایران برای دیپلماتهای اروپـایی تاکیـد کنم. آژانس در ایران حضور دارد و بازرسین آن ذیل پروتکل الحاقی به مکانهایی که ضرورت بازرسی ایجـاب میکند، دسترسی دارند. تمام فعالیتهای هستهای ایـران به آژانس اظهـار شده و در برابر چشمان بازرسان آژانس انجـام میشوند. علاوه بر ایـن، برخلاف آنچه آمریکا در ۸ مه ۲۰۱۸ انجـام داد، در دوسال گذشته نیز مانندقبل ایران مسیری شفاف، قابل راستـیآزمایی، و قابل پیشبینی در برنامه هستهای خود داشته است. بگذارید با هم رک و راست حرف بزنیم، درست است که ایـران ذیل برجام و به طور موقت پذیرفتـه است که اقدامات اعتمـادساز انجام دهد، اما این اقدامات ابدی نیست، و نباید وظیفة بیمزد و منت ایـران قلمداد شود!
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در پایان، از طرفهای اروپـایی برجـام دعوت میکنم نقشی سازنده ایفـا کنند و این حقیقت را تصدیق نماینـد که ایـران قربـانی سیاستهای دولت ترامپ در دو سال و نیم گذشته بوده است.
در وهله دوم، از اتحـادیه اروپـا و ترویکای اروپـایی میخواهم که بخشی از این گفتمان امنیتزده درباره ایـران نباشند و در سمت لفاظانه این تقابل بین واقعیت و لفاظی نایستند و افکار عمومی ایـران و تبعات آن را جدی بگیـرند. پیگیـری سیاست تحریم و اجبـار در گذشته به شکست انجامیـد و در آینده نیز محتوم به شکست است. در پایان، با روی کار آمدن دولت جدیـد در آمریکا و صحبتهایی که از گوشه و کنار واشنگتن در خصوص احتمال بازگشت دولت بایدن به برجـام شنیده میشود، بهتر است از فرصت ایجاد شده استفاده کرده و برای فراینـد سیاسی مانعتراشی نکنند.