چرا ترکیه به عفرین حمله کرد؟ حامیان و مخالفان تهاجم آنکارا به عمق خاک سوریه
نظرها
سرانجام پس از چند روز گلوله باران منطقۀ کردنشین عفرین سوریه که از نیمه شب پنج‌شنبه ۱۸ ژانویه (۲۸ دی) آغاز شده بود، نیروهای زمینی ترکیه از روز یکشنبه و تحت عنوان عملیات «شاخۀ زیتون» پیشروی‌های خود را در درون خاک همسایه و به سمت منطقه تحت کنترل کردها آغاز کردند.
شهر عفرین در شمال سوریه در استان حلب واقع است و از سال ۲۰۱۲ میلادی تحت کنترل یگان‌های مدافع خلق (YPG) است.
شبه نظامیان کرد «ی پ گ» که هدف حملات ترکیه قرار دارند، می‌گویند توانسته‌اند حملات نیروهای ترکیه را دفع و با حملات موشکی آنها مقابله کنند.
علاوه بر ارتش ترکیه، شورشیان ارتش آزاد سوریه (FSA) که طرفدار آنکارا هستند نیز در این عملیات شرکت دارند. آنها توانستند روز یکشنبه پس از دهها حمله هوایی که یک روز قبل از آن انجام شده بود، پیشروی‌های خود را در خاک سوریه آغاز کنند.
شمار نیروهای ترک شرکت کننده در این عملیات مشخص نیست اما حدود ۲۵ هزار نفر از نیروهای «ارتش آزاد سوریه» در حمایت از ترکیه در این حملات شرکت دارند.
تخمین زده می شود در شهر عفرین و مناطق اطراف آن، حدود پانزده هزار نیروی کرد آموزش دیده حضور داشته باشند.
بیشتر بخوانید: ترکیه عملیات نظامی «شاخه زیتون» را در شمال سوریه آغاز کرد
هدف از آغاز عملیات «شاخۀ زیتون»
هدف ترکیه از اجرای این عملیات، سرکوب شبه نظامیان کرد است. ترکیه این شبه نظامیان را «تروریست» می‌نامد.
نورالدین جانیکلی، وزیر دفاع ترکیه روز جمعه در رسانه‌های این کشور اعلام کرد که عملیاتِ از پیش طراحی شدۀ شاخۀ زیتون، به دنبال «نابودی نیروهای شبه نظامی یگان‌های مدافع خلق» است.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه نیز پیش‌تر هدف از آغاز این حمله را «پاک‌سازی تروریست‌ها» و ایمن سازی مرزهای جنوبی ترکیه اعلام کرده بود.
به گفتۀ بن‌علی ییلدریم، نخست وزیر ترکیه هدف از این عملیات ایجاد یک «منطقۀ امن» تا ۳۰ کیلومتری عمق خاک سوریه است.
همچنین بنا بر اعلام خبرگزاری تسنیم، شواهد حاکی از آماده شدن ترکیه برای حمله به «کانتون-در دره محلی-عفرین» واقع در غرب فرات و همچنین سرگرم آماده سازی یک ارتش ۲۲ هزار نفری، مرکب از گروه‌هایی نظیر جیش‌الحر (مخالفان دولت سوریه) است.
بیشتر بخوانید: اردوغان با طعنه به آمریکا: ارتش ترور در شمال سوریه را در هم می شکنیم
چرا ترکیه در این بازه زمانی به عفرین حمله کرد؟
به نظر می‌رسد تصمیم برای آغاز این عملیات پس از آن گرفته شده است که ایالات متحده آمریکا اعلام کرد به نیروهای دموکراتیک سوریه متشکل از مبارزان کرد و عرب برای ایجاد یک «نیروی امنیتی مرزی» متشکل از ۳۰ هزار سرباز کمک خواهد کرد. یگان‌های مدافع خلق، ستون فقرات «نیروهای دموکراتیک سوریه» به شمار می‌رود.
نیروهای دموکراتیک سوریه، تا کنون با پشتیبانی آمریکا در نبرد علیه داعش شرکت داشته‌اند و آمریکا این نیروها را موثرترین نیرو در مبارزه با داعش توصیف کرده است. جنگجویان عمدتا کرد نیروهای دموکراتیک سوریه، در ماه‌های گذشته موفق به تسخیر رقه، پایتخت داعش در سوریه شدند. این گروه همچنین با پیشروی سریع در استان دیرالزور، مانع تسلط کامل نیروهای ارتش سوریه و متحدانش بر این استان نفت‌خیز و استراتژیک در مرز عراق شدند.
ترکیه با این توجیه که آمریکا به کمک کردهای «تروریست» به دنبال تشکیل «ارتش ترور» در شمال سوریه است، عملیات «شاخۀ زیتون» را آغاز کرد.
ترکیه معتقد است که «ی پ گ» با حزب کارگران کردستان «پ ک ک» ارتباط دارد. دولت ترکیه از چند ماه پیش تهدید کرده بود که عفرین و دیگر شهرهای سوریه در صد کیلومتری مرز این کشور را از کردها پاک خواهد کرد.
گره «ی پ گ» و متحدانش هرگونه ارتباط با گروههای تروریستی را رد کرده‌اند و آمریکا نیز این ادعای کردها را تایید می‌کند.
ترکیه مخالف ایجاد یک نیروی قدرتمند از کردها در نزدیکی دجله است و حتی پیش‌تر در مذاکرات با آمریکا خواهان پایان دادن پیشتیبانی‌های واشنگتن از کردها شده بود.
مقامات نظامی ترکیه اعلام کردند که روز یکشنبه ۴۵ موضع را در جریان حملات هوایی و همچنین پیشروی‌های زمینی هدف قرار داده‌اند. پیش از این نیز اعلام شده بود که ۱۵۳ هدف در مناطق تحت کنترل شبه نظامیان کرد، در جریان حملات هوایی ارتش ترکیه بمباران شده‌اند.
شمار تلفات حملات ترکیه
گزارش‌ها از مرگ و میر در دو سوی این درگیری خبر می‌دهند.
گروه «ی پ گ» می‌گوید که دست‌کم ۴ سرباز ترکیه و ۱۰ نفر از نیروهای ارتش آزاد سوریه در درگیری‌های بامداد یکشنبه کشته شده‌اند. اما در این باره هیچ گزارشی از سوی ترکیه منتشر نشده است.
بن‌علی ییلدرم، وزیر خارجه این کشور روز یکشنبه اعلام کرد که تاکنون هیچکدام از سربازان ارتش ترکیه در جریان عملیات شاخه زیتون زخمی نشده‌اند.
دیده‌بان حقوق بشر مستقر در لندن می‌گوید در جریان حملات هوایی ترکیه در روز یکشنبه ۱۱ غیرنظامی کشته شده‌اند. دست‌کم ۹ نفر (۶ غیرنظامی و ۳ نظامی) نیز در حملات روز شنبه جان باخته‌اند.
گفته می‌شود در سوی دیگر درگیری، موشکهای شبه نظامیان کرد در دو روز گذشته شهرهای مرزی کیلیس و ریحانلی در ترکیه را هدف قرار دادند که دست‌کم یک کشته و حدود پنجاه زخمی به همراه داشته است.
واکنش قدرتهای بین‌المللی
- کشورهای غربی از جمله ایالات متحده آمریکا و فرانسه خواستار «خویشتن‌داری» طرفین شده‌اند.
همچنین فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا از اینکه حملات ترکیه در شمال سوریه روی نبردها با داعش تاثیر منفی بگذارد، ابراز نگرانی کرده است. - شورای امنیت سازمان ملل روز دوشنبه به درخواست فرانسه و برای بررسی تحولات سوریه و حملات ترکیه به این کشور، نشستی فوق‌العاده برگزار کرد. فرانسه همچنین بمباران استان ادلب توسط ارتش سوریه را محکوم کرده و خواستار امدادرسانی فوری به غیرنظامیان شده است.
بیشتر بخوانید: نبرد عفرین: شورای امنیت به درخواست فرانسه تشکیل جلسه می‌دهد
- بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه حملات ترکیه را محکوم و «تجاوز وحشیانۀ ترکیه» به عفرین را بخشی از سیاست آنکارا «در حمایت از تروریسم» توصیف کرد. این در حالی است که بنا بر گزارش وبسایت «همشهری»، نخست وزیر ترکیه اعلام کرده است که حمله به عفرین با هماهنگی دمشق انجام می‌شود و احتمالا این عملیات، سرآغازی برای همکاری مجدد دو کشور ترکیه و سوریه خواهد بود.
- روسیه، متحد کلیدی بشار اسد نسبت به آنچه در شمال سوریه می‌گذرد، ابراز نگرانی کرد و برخی از سربازان خود را که در این منطقه مستقر بودند، تخلیه کرد. مسکو همچنین در نشست سازمان ملل از ترکیه خواست تا عملیات خود در سوریه را متوقف کند.
پیش‌تر از قول سه مقام کرد اعلام شده بود که ارتش روسیه به مقامات کرد پیشنهاد کرده است برای جلوگیری از حملۀ ترکیه، منطقه عفرین را به حکومت سوریه تحویل دهند.
سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه اقدام مسکو را به دلیل تخلیه نیروهایش از منطقۀ عفرین که باعث شده است آسمان این منطقه در اختیار جنگنده‌های ترکیه قرار بگیرد، اقدامی «غیراخلاقی» توصیف کرد.
مسکو همچنین اقدام آمریکا در حمایت از کردها برای ایجاد یک «نیروی امنیتی مرزی» را نوعی «یکجانبه‌گرایی» آمریکا خواند که باعث «عصبانی شدن» ترکیه شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه با اشاره به رویکرد آمریکا در قبال توافق هسته‌ای ایران اعلام کرد که اقدامات یکجانبه آمریکا در سوریه و همچنین تصمیمات این کشور در قبال برجام، نشان دهندۀ آن است که واشنگتن به تعهدات خود پایبند نیست.
- ایران، دیگر متحد سوریه نیز خواستار توقف فوری عملیات شد تا «از عمیق‌تر شدن بحران سوریه جلوگیری شود».
- سخنگوی وزارت خارجۀ بریتانیا روز شنبه اعلام کرد که این «حق مشروع» ترکیه است که امنیت مرزهایش را تامین کند.
بیشتر بخوانید: نبرد عفرین؛ هماوردی مسکو و واشنگتن در خاک سوریه
مخالفت‌ها در ترکیه
در پی آغاز این حملات، تجمعات اعتراضی در چند شهر ترکیه از جمله استانبول برگزار شد که پلیس شماری را دستگیر و معترضان را متفرق کرد.
رجب طیب اردوغان روز یکشنبه این حملات را «مبارزه ملی» خواند و بار دیگر اعلام کرد که مبارزان کرد سوریه و همچنین نیروهای «پ ک ک» را در هم خواهد شکست. او هشدار داد هرکسی که در ترکیه و در واکنش به این حملات، به معترضان هوادار کردها بپیوندد «بهای سنگینی» خواهد پرداخت.
