«فایننشالتایمز» ماه گذشته از دومین سفر مخفیانه دانشمندان هستهای ایران به روسیه خبر داد و پژوهشگران آن را در راستای دستیابی ایران به سلاح اتمی ارزیابی کردند. اما، «موسسه علوم و امنیت بینالمللی» روز سهشنبه با بررسی این سفر اعلام کرد که هدف آن احتمالا دستیابی به سلاح لیزری بوده است.
روزنامه بریتانیایی «فایننشالتایمز» روز ۱۹ نوامبر طی گزارشی اعلام کرد که این سفر بخشی از سلسله تبادلات میان موسسههای پژوهش نظامی روسیه و «سازمان نوآوری و پژوهش دفاعی» (سپند) بوده است. آمریکا این سازمان را که وابسته به نیروهای مسلح ایران است، مسئول هدایت تحقیقات مرتبط با برنامه ایران برای دستیابی به سلاح هستهای میداند.
این روزنامه بریتانیایی با اشاره به اسنادی که به دست آورده گزارش داده بود که تبادلات میان دانشمندان و کارشناسان هستهای ایران و روسیه، نخستین نشانه از تمایل مسکو برای همکاری با تهران در حوزه دانشی است که میتواند با سلاح هستهای مرتبط باشد.
بنابر این اسناد، یک شرکت پوششی وابسته به سپند به نام «دماوندتک» در نوامبر گذشته گروهی از متخصصان لیزر ایرانی را از تهران به سنپترزبورگ فرستاده است. این دانشمندان با کارشناسان شرکت «سیستمهای لیزری» روسیه که تحت تحریمهای آمریکا قرار دارد و روی فناوریهای غیرنظامی و همچنین پروژههای محرمانه نظامی کار میکند، دیدار کردند.
تحقیقات این روزنامه بریتانیایی نشان داده بود که «دماوندتک» و «علی کلوند»، مدیرعامل آن دیدار چندین دانشمند هستهای و عوامل ایران را با دانشمندان و شرکتهای روسی مرتبط با نهادهای نظامی و اطلاعاتی و همچنین دومین سفر هیات ایرانی به روسیه را ترتیب دادهاند. به باور مقامات غربی این دو سفر با یکدیگر مرتبط بودهاند.
اما، «موسسه علوم و امنیت بینالمللی» روز سهشنبه اعلام کرد که با بررسی سفر دوم هیات ایرانی به روسیه، به این نتیجه رسیده که به نظر نمیرسد هدف این سفر دستیابی به لیزر یا سامانههای لیزری برای اعتبارسنجی طراحی سلاح هستهای باشد.
این موسسه آمریکایی نوشت: «با فرض اینکه منظور فشردهسازی شوک با استفاده از مواد انفجاری باشد، ایران در حال حاضر دانش و فناوری چنین آزمایشهایی را در اختیار دارد و به استفاده از سامانههای تشخیصی مبتنی بر لیزر که بسیار پیشرفتهتر و از منظر ساخت و استقرار دشوارتر هستند، نیازی ندارد. همچنین، تخصص افراد حاضر در این سفر نیز چنین هدفی را نشان نمیدهد.»
به باور «موسسه علوم و امنیت بینالمللی» متخصصان ایرانی حاضر در این سفر به دنبال کمک روسیه برای پیشبرد برنامه آنها در جهت تولید سلاحهای لیزری، به عنوان مثال، سامانههای ضد پهپاد و ضد موشک بالستیک یا سایر سامانههای نظامی بودهاند.
این موسسه آمریکایی افزود که بر اساس مقالات آندری ساوین، پژوهشگر ارشد شرکت «سیستمهای لیزری» روسیه و گرایشهای تحقیقاتی و مقالات دو تن از دانشمندان حاضر در هیات ایرانی به چنین نتیجهای رسیده است.
به گزارش «فایننشالتایمز» به نقل از یک منبع آگاه، آقای ساوین که استاد دانشگاه دولتی «فناوری بالتیک»، از مهمترین دانشگاههای نظامی-فنی روسیه است، در فوریه ۲۰۲۵ در سفر به تهران با نمایندگان شرکت «دماوندتک» و مقاماتی که گمان میرود وابسته به «سپند» باشند، دیدار کرده است.
«موسسه علوم و امنیت بینالمللی» گفت: «تسلیحات لیزری برای ایران و سپند از اهمیت بهسزایی برخوردار است. اگرچه بدون داشتن اطلاعات بیشتر هیچگاه نمیتوانیم کاملا مطمئن شویم که هدف از این سفر چه بوده است، اما این که آنها به دنبال سلاح لیزری باشند بسیار محتملتر از قصد آنها برای توسعه و آزمایش سلاح هستهای است.»
این موسسه ضمن تقدیر از گزارش «فایننشالتایمز»، افزود که اگرچه محققان «موسسه علوم و امنیت بینالمللی» میان سفر اخیر دانشمندان ایرانی و برنامه تسلیحات هستهای ایران که به گفته این موسسه در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی در چارچوب پروژه «آماد» انجام میشد، ارتباطی پیدا نکردند، اما پروژه «آماد» که دارای تاسیساتی در لشکرآباد بود نیز از کمکهای کلیدی «موسسه افرموف»، از زیرمجموعههای «روساتم» بهره میبرد.
به گفته این موسسه آمریکایی بر اساس گزارش «فایننشالتایمز»، هدف نخستین سفر هیات «دماوندتک» به روسیه روشنتر است. بنابر این گزارش که در پنجم اوت ۲۰۲۴ منتشر شد، این سفر با هدف دستیابی به اقلامی چون «نیکل ۶۳» بود که میتوانند در تولید سامانه چاشنی چندنقطهای سلاح هستهای به کار روند.