«ممکن است به دلیل احساس مسئولیت از ترک کشتی سرباز زدند یا به نحوی غافلگیر شدند که فرصت فرار و نجات را پیدا نکردند.»
آگهیحادثه نفتکش سانچی که خبر مهم روزهای گذشته بود همچنان پر از ابهام و سوالات بی جواب است. این کشتی که حامل ۱۳۶ هزار تن (۹۶۴ هزار بشکه) میعانات گازی و نفت خام سبک از ایران به مقصد کره جنوبی بود، عصر شنبه ۱۶ دی ماه (۶ ژانویه) در ساعت بیست شب به وقت محلی پس از برخورد با کشتی باری چینی «کریستال» که از آمریکا رهسپار گوانگ دونگ در چین بود، دچار آتشسوزی شد.
سانچی با پرچم پاناما حرکت میکرد، تحت مالکیت شرکت ایرانی «برایت شیپینگ» و در اجاره یک شرکت کرهای بود. نفتکش سانچی در هشتمین روز پس از سانحه، عصر یکشنبه ۲۴ دی ماه (۱۴ ژانویه) در دریای شرق چین و در منطقۀ انحصاری اقتصادی ژاپن غرق شد. هر ۳۲ سرنشین این کشتی که ۲ نفر از آنان اتباع بنگلادش و باقی ایرانی بودند در این حادثه جان باختند.
با گذشت نزدیک به دو هفته از وقوع این حادثه و با پخش اطلاعات متناقض، سوالهای بسیاری در اذهان شهروندان ایران شکل گرفته است. در جستجو برای یافتن پاسخ این سوالات با مهندس حسن رستمیان، کارشناس ناوبری، ایمنی و محیط زیست گفتگو کردیم.
آیا در نجات خدمه سانچی اهمال شد؟
مهندس رستمیان در پاسخ به این سوال می گوید «به طور مرسوم در هر شیفت کاری حدود دو سوم خدمه کشتی در پستهای خود مشغول کار هستند. بنابراین از ۳۲ نفر افراد حاضر در کشتی در لحظه حادثه احتمالا حدود ۲۰ نفر در مکانهای مختلف مشغول به کار بوده و در نتیجه حداقل چند نفر نیز بر روی عرشه حضور داشته اند. به نظر میرسد که اعضای سانچی احتمالا متوجه نزدیک شدن کشتی چینی شده و حتی به این کشتی اخطار دادهاند اما ممکن است به علت سهل انگاری کشتی باربری چینی و کمبود زمان در تغییر مسیر این تصادف رخ داده است.
هنگام وقوع چنین حوادثی، بهترین راه برای نجات و حفظ جان افراد حاضر در کشتی استفاده از قایقهای امدادی است که در مکانهای مختلف کشتی وجود دارند. کشتیهای تانکردار معمولا به این صورت طراحی میشوند که تانکر در قسمت جلو کشتی قرار دارد و موتورخانه و اتاقهای استراحت کارکنان در عقب کشتی است. اینکه چرا کارکنان به سمت عقب کشتی فرار نکرده و با قایقهای امدادی خود را نجات ندادهاند مشخص نیست. ممکن است به دلیل احساس مسئولیت از ترک کشتی سرباز زده اند یا به نحوی غافلگیر شده اند که فرصت فرار و نجات را پیدا نکرده اند. احتمال اینکه در وقوع حادثه افراد در موتورخانه پناه بگیرند هم دور از ذهن نیست چرا که موتورخانهها دارای دیوارههای فلزی با قطری نزدیک به دو متر هستند و محل امنی محسوب میشوند.»
آیا چین در مهار و اطفای آتش سوزی و نجات جان خدمه سانچی کوتاهی کرد؟
«اطفای آتشسوزی ناشی از تحریق میعانات گازی و نفت خام سبک با آب اصولا اشتباه است به این علت که آب چگالی بزرگتری از این مواد دارد و با ورود آب به تانکر این محصولات پتروشیمی روی آب قرار میگیرند و نتیجتا آتش سوزی نه تنها مهار نمیشود بلکه ممکن است گستردهتر گردد. بهترین راه خاموش کردن این قبیل آتشسوزیها استفاده از فومهای مخصوص است، روشی که ژاپن و کره جنوبی برای کمک پیشنهاد کردند ولی چین آن را رد کرد. گرچه هنوز اطلاعات در رابطه با این حاثه کامل نیست و با اطمینان کامل نمیتوان گفت که چین در این مورد کمکاری کرده است یا خیر، اما به نظر میرسد که این امکان وجود داشت که عملیات نجات با کیفیت بهتری انجام شود.»
به کانال یورونیوز فارسی در تلگرام بپیوندید
جعبه سیاه کشتی چیست و آیا میتواند به درک بهتر ما از حادثه کمک کند؟
«ثبتکننده دادههای دریایی (Voyage data recorder یا VDR) که جعبه سیاه کشتی نیز نامیده میشود یک سامانهی ثبت اطلاعات است که وجود آن در تمامی شناورها جهت انطباق با قوانین سازمان بینالمللی دریانوردی، بهخصوص کنوانسیون بینالمللی ایمنی جان اشخاص در دریا الزامی است. این سامانه دادههای گوناگون به دست آمده از حسگرهای نصبشده روی شناور را جمعآوری کرده و آنها را به صورت کدهای دیجیتالی ذخیره میکند. در صورت بروز حادثه میتوان از اطلاعات این دستگاه به چگونگی وقوع آن پی برد. البته باید دقت داشت که معمولا در زمان جدا کردن و انتقال آن نیز باید تمهیداتی اندیشیده شود چرا که حمل نامناسب و آسیب به دستگاه ممکن است سبب از دست رفتن اطلاعات آن شود.
از آنجایی که آخرین اطلاعات مربوط به مسیر حرکت، جهتگیری کشتی و دادههای قطبنما، دادههای راداری، صدای ضبط شده از اتاق فرمان، ارتباطات رادیویی کشتی، هشدارهای فعالشدهی کشتی، دادههای مربوط به بدنه، سکان، موتور و پیشران در ثبتکننده دادههای دریایی ثبت میشوند، رمزگشایی اطلاعات آن میتواند بسیار کمک کننده باشد.
کشورهای سازنده جعبه سیاه که معمولا کشورهای صنعتی و پیشرفته هستند، قادرند از اطلاعات آن رمزگشایی کنند. کشورهای غیرسازنده که دارای قدرت و دانش فنآوری اطلاعات پیشرفته هستند نیز قادرند کدهای این دستگاه را بگشایند.»
بیشتر بخوانید:
- ویدئو: نفتکش سانچی در آتش و دود؛ ایران از عزم خود برای پیگیری حادثه می گوید
- هرآنچه دربارۀ حادثۀ غرق نفتکش «سانچی» میدانیم
- اعتراض خانوادههای جانباختگان نفتکش سانچی به نماینده رئیس جمهوری
- جسد دو دریانورد و جعبه سیاه نفتکش ایرانی سانچی پیدا شد
چرا جعبه سیاه بجای پاناما در چین رمزگشایی میشود؟
«بر اساس کنوانسیونهای بینالمللی، جعبه سیاه به کشور صاحب پرچم نفتکش منتقل میشود، اما جعبه سیاه سانچی قرار است در چین رمزگشایی شود. از چند منظر میتوان به این سوال پاسخ داد. اول اینکه پاناما کشور کوچکی است که به لحاظ توانایی استخراج این اطلاعات را ندارد و چون از جمله کشورهایی است که ارتباط نزدیکی با ایالات متحده آمریکا دارد، بنابراین به نظر میرسد ترجیح چین و ایران در این بود که این اطلاعات در پاناما رمزگشایی نشوند. از سوی دیگر این حادثه در نزدیکی سواحل چین رخ داده و هر کشوری در سواحل خود پایگاههایی برای ضبط اطلاعات دریایی دارد نتیجتا به واسطه این پایگاهها و همینطور وجود کشتیهای متعدد در مکان حادثه اطلاعات بیشتری در اختیار چین است. در نهایت برای فهمیدن اینکه چه اتفاقی افتاده اطلاعات جعبه سیاه به تنهایی کافی نیست بلکه باید اطلاعات ثبت شده در پایگاههای دریایی، و اطلاعات جمعآوری شده که توسط کشتیهایی که در اطراف محل حادثه حضور داشتند ضبط و ثبت شده، و دادهها و عکسهای ماهوارهای در کنار هم قرار گیرند تا به اطلاعات کاملی در این زمینه دست یافت.
به طور مرسوم پس از رمزگشایی از جعبه سیاه چند نسخه از اطلاعات برای بررسی بیشتر و کم کردن احتمال تقلب در اختیار کشورهای مربوطه که با کشتی ارتباط داشتند، قرار میگیرد. در این مورد اطلاعات علاوه بر چین احتمالا در اختیار ایران که مالکیت کشتی را داشته، کره جنوبی که کشتی در اجاره آن بوده و پاناما که کشتی در آنجا ثبت شده و با پرچم آن در حال تردد بوده، قرار میگیرد.»
آیا امکان دستکاری اطلاعات وجود دارد؟
«نمیتوان به این سوال قاطعانه پاسخ داد. گرچه از سوی کشورهایی بواسطه غرق شدن کشتی دچار زیان شدهاند، نمایندگانی اعزام میشوند و روند استخراج اطلاعات با حضور آنان صورت میگیرد، اما از آنجایی که این حادثه با بحثهای حقوقی و مالی بسیاری همراه بوده است، احتمال دستکاری را نمیتوان منتفی دانست.»
چرا چین کمک کره جنوبی و ژاپن را رد کرد؟
«در این حادثه بهترین استراتژی این بود که عملیات نجات توسط چین صورت گیرد چرا که این حادثه در آبهای چین روی داده و چین هم اشراف بهتری به منطقه دارد و هم به لحاظ بعد مسافتی عملیات میتوانست سریعتر صورت گیرد اما به نظر میرسد که عملیات نجات از کیفیت لازم برخوردار نبود که این سبب از دست رفتن خدمه و همینطور کشتی و محموله آن شد. دلیل عدم اجازه ورود به ژاپن و کره جنوبی از سوی چین نیز به این علت است که هرکشوری در زمینه امداد استراتژیهای خاص خود را دارد که ترجیح میدهد اطلاعات آن در اختیار سایرین قرار نگیرد.»
آگهیآیا چین برای حفظ محیط زیست دریانوردان ایرانی را قربانی کرد؟
«چین بزرگترین تولید کننده گازهای گلخانهای و آلودگیهای محیط زیستی در دنیاست و مسئولیت تولید حدود ۳۰ درصد از تولیدات گاز دیاکسید کربن برعهده این کشور است. به همین علت این کشور همواره با سازمانهای محیط زیستی دچار مساله است. گرچه آتشسوزی و غرق شدن سانچی به لحاظ محیط زیستی اتفاق بسیار بزرگ بوده و اثرات منفی بر آلودگی آبها میگذارید، اما در مقام مقایسه با دیگر مسائلی که چین با آنها روبروست، از اهمیت کمتری برخوردار است و بعید میرسد که چین به قصد مسائل محیط زیستی در این مساله اهمال کاری کرده باشد.
با این وجود اطلاعات ما راجع به این حادثه هنوز بسیار ناقص است و برای تحلیل بهتر ماجرا باید تا خوانده شدن اطلاعات جعبه سیاه و کنار هم قرار دادن سایر اطلاعات جمع آوری شده از مکان حادثه منتظر ماند تا بتوان به نتیجه درستتری درباره این فاجعه رسید.»
بیشتر بخوانید:
- از کشتی سانچی تا پهنه خلیج فارس؛ بزرگترین آلودگیهای نفتی در دریا
- چین: لکه نفتی سانچی به اندازه مساحت پاریس است
برای آگاهی از اخبار جهان نسخه iOS یا اندروید اپلیکیشن یورونیوز را دریافت کنید. (زبان برنامه را در منوی تنظیمات به فارسی تغییر دهید)
آگهی