کارشناسان میگویند چتباتهای هوشمصنوعی که با الگوبرداری از یکی از مهمترین چهرههای دین کاتولیک ساختهشدهاند ممکن است با گذشت زمان درک ما از سنتها و آیینهای آن را یکدست کنند.
در کریسمس امسال، چندین شبیهساز مبتنیبر هوشمصنوعی از عیسی مسیح در تعطیلات توصیههای مذهبی میدهند یا نقش همراه را ایفا میکنند.
افزایش «عیسیهای» ساختهشده با هوشمصنوعی پرسشهای نگرانکنندهای درباره اصالت، سوگیری و اینکه چه کسانی باور و سنت مذهبی را شکل میدهند مطرح میکند، کارشناسان به یورونیوز نکست میگویند.
آنها میگویند اینها پرسشهایی بهویژه مهم در فصلی است که مردم ممکن است از نظر عاطفی آسیبپذیرتر باشند و در جستوجوی پاسخ. برای کاتولیکها، عیسی پسر خدا دانسته میشود که بر زمین از والدینی انسانی زاده شد و آموزههای او که در انجیل ثبت شده بنیانهای عمل دینی آنان است.
در یک سال گذشته چند پلتفرم تازه «عیسیِ هوشمصنوعی» سر برآوردهاند و به کاربران امکان میدهند با پسر خدا و دیگر شخصیتهای مذهبی و تاریخی گفتوگو کنند.
بسیاری از آنها، مانند باتهایی که شرکتهایی چون Talkie.AI، Character.AI و Text With Jesus ساختهاند، مدعیاند صدای رسمی خدا هستند.
«مثل پیامدادن به دوست»
هایدی کمپبل، استاد ارتباطات و مطالعات دینی در دانشگاه تگزاس ای اند ام در آمریکا، گفت: مردم از میانه دهه ۲۰۰۰ و با نخستین حساب فیسبوک، هویت آنلاین عیسی را جان بخشیدهاند.
او افزود: آنچه اکنون متفاوت است این است که مدلهای هوشمصنوعی شخصیت عیسی را به خود میگیرند و به گونهای با کاربران تعامل میکنند که پیش از این ممکن نبود.
کمپل درباره انواع اپلیکیشنهای عیسیِ هوشمصنوعی در بازار گفت: «ایده این است… انگار داری به دوستت پیام میدهی.» او افزود: «بهنوعی حس میشود کمی واقعیتر است… حس صمیمیت دارد.»
در مرورگر وب Jesus.AI، چتبات به شکلی کوتاه و خشک به پرسشهایی درباره تولدش و کریسمس با جملات کلی درباره «محبت و نجات» خدا همراه با نقلقولی از انجیل پاسخ میدهد، در حالی که در پسزمینه موسیقی اثیری پخش میشود.
یکی دیگر، «عیسیِ هوشمصنوعی» از Talkie.AI، به کاربر یادآوری میکند که کریسمس زمانی مهم برای «تامل درباره پیام محبت و بخششی است که [من] به جهان آوردم».
در همین حال، محبوبترین «کاراکترِ عیسی» در سایتِ همراهِ پرطرفدار Character.AI با بیش از ۱۳ میلیون گفتوگو میگوید این تعطیلات همچنین درباره «کوکیها، دورهمیهای خانوادگی و نبرد حماسی میان ماریا کری و Feliz Navidad برای برتریِ پرطرفدارترین ترانه کریسمس» است.
کمپل گفت: در تعطیلاتی مانند کریسمس مردم ممکن است برای پاسخ به پرسشهایی درباره چگونگی برگزاری آیینهای مذهبی به چتباتها تکیه کنند.
همچنین میتوان از چتباتها برای روایت داستان کریسمس استفاده کرد تا به کاربران کمک کند بفهمند چرا جشن میگیرند.
کمپل گفت: «هوشمصنوعی در حال حاضر برای بیشتر مردم عمدتا یک مکمل است… چیزی شبیه افزونه یا دستکم نخستین نقطه رجوع وقتی دنبال اطلاعات یا مشاوره مذهبی میگردند.»
این میتواند بالقوه برای جوانان یا کسانی که تجربهای از فناوری ندارند و ناگهان از عیسیهای هوشمصنوعی برای پاسخ به پرسشهای بنیادین درباره جشن کریسمس استفاده میکنند خطرناک باشد، چون نمیتوانند «ادعاهای مطرحشده را ارزیابی کنند».
او گفت: «برای این پاسخها هیچ مرجع سنجشی ندارند و به همین دلیل میتواند بسیار مشکلزا باشد.»
«کسی که دادههای آموزشی را گزینش میکند عملا سنت دینی را شکل میدهد»
فیضا واسودیوا، پژوهشگر دانشگاه هلسینکی، بر این باور است که چتباتهای عیسیِ هوشمصنوعی احتمالا از مدلهای مولد مانند ChatGPT یا DeepSeek برای پاسخ به پرسشهایی مانند «چرا کریسمس جشن گرفته میشود» و «داستان تولد عیسی را برای من تعریف کن» استفاده میکنند.
واسودیوا گفت: چتباتهای عیسی ممکن است از نقلقولهای واقعی انجیل یا تفاسیر مربوط به متن برای ساختن پاسخهایشان استفاده کنند.
کمپل گفت: مدلهایی که همه ما با آنها آشنا هستیم، مانند ChatGPT، سوگیریهای خود را نیز به این اپلیکیشنهای عیسی منتقل میکنند.
برای مثال، چتجیپیتیِ شرکت آمریکایی اوپنایآی ممکن است نتواند به پرسشها درباره ادیان غیرغربی بهدرستی پاسخ دهد یا با کلیشهها و تبعیض پاسخ بدهد. درباره کاتولیک نیز DeepSeek وضع مشابهی دارد چون بر مجموعهدادههای چینی آموزش دیده است.
واسودیوا گفت: این یعنی چند شرکت معدودِ فناوری تعیین میکنند مردم ایمان و تعطیلاتی مانند کریسمس را چگونه تجربه کنند.
واسودیوا گفت: «ممکن است با یک پیام یکنواخت، کلی و میانگینِ جهانی درباره کریسمس روبهرو شوید که اساسا در هیچ جامعه محلی ریشه ندارد.»
او افزود: «کسی که دادههای آموزشی را گزینش میکند در عمل سنتهای دینی را نیز تا حدی گزینش میکند.»
کمپل گفت: یک چتباتِ عیسی که ایمنتر و کممسئلهتر باشد فقط از اطلاعات انجیل تغذیه میکند و محتوا در صورت نیاز کنترل یا بهروزرسانی میشود.
کارشناسان میگویند در تعطیلات از این باتها بهصورت محدود استفاده کنید
واسودیوا توصیه میکند در ایام کریسمس از عیسیِ هوشمصنوعی استفاده نکنید یا دستکم بهصورت محدود استفاده کنید.
او گفت: «وقتتان را با خانواده و دوستانتان بگذرانید.» او افزود: «اما اگر مجبورید از آن استفاده کنید، با آگاهی و احتیاط استفاده کنید، بدانید خطراتی وجود دارد و آن را بهعنوان ابزاری بهکار بگیرید که میتواند به شما کمک کند نه اینکه بیش از حد به آن اتکا کنید.»
کمپل پیشنهاد میکند اگر کسی همچنان میخواهد از چتبات استفاده کند به این فکر کند که چه کسی این سرویس را ساخته و با چه هدفی.
کمپل میگوید اگر قرار است این اپلیکیشنها برای تامل یا مشاوره مذهبی استفاده شوند، پیش از صمیمیشدن با آن، مدل را با پرسشهایی بسنجید که انتظار دارید یک کشیش یا مشاور معنویِ انسانی پاسخ بدهد.
واسودیوا همچنین پیشنهاد میکند اطلاعاتی را که چتباتِ عیسیِ هوشمصنوعی ارائه میکند راستیآزمایی کنید، یا با جستوجوی معمول یا با صحبت با کشیش محلی در کلیسا.