محققان و فعالان بخش صنعت هشدار می‌دهند که محدودیت‌های جدید صادراتی چین، زنگ خطر را در اروپا به صدا درآورده و قاره سبز به‌سرعت باید ضمن کاهش وابستگی به مواد خام حیاتی، زنجیره تامین خود را مقاوم‌تر کند.
آگهی
این در حالیست که بروکسل پیش‌تر با تصویب قانون مواد خام حیاتی (Critical Raw Materials Act) تلاش کرده است تا منابع تامین خود را متنوع کند و تولید داخلی را افزایش دهد.
انجمن صنایع هوافضا، امنیت و دفاع اروپا (ASD) که نماینده بیش از ۴ هزار شرکت از جمله ایرباس، بی‌ای‌ایی سیستمز، ساب، تالس و راین‌متال است، می‌گوید که اقدامات جدید چین را با دقت زیر نظر دارد.
آدرین اشمیتز، سخنگوی این انجمن به یورونیوز گفت: «ما اقدامات جدید را از نزدیک رصد می‌کنیم و پیامدهای عملی آن‌ها را با مشخص شدن جزئیات بیشتر، ارزیابی خواهیم کرد.»
شرکت‌هایی که به هر نحوی با ارتش‌های خارجی مرتبط باشند از اول دسامبر با محدودیت‌های شدیدی برای دریافت مجوز صادراتی مواجه خواهند شد. پکن همچنین اعلام کرده است که هرگونه درخواست در راستای استفاده از عناصر خاکی کمیاب برای اهداف نظامی، به‌طور خودکار رد خواهد شد.
در عمل، این بدان معناست که چین می‌خواهد از دسترسی مستقیم یا غیرمستقیم صنایع دفاعی خارجی به عناصر خاکی کمیاب خود و فناوری‌های مرتبط با آن جلوگیری کند.
کارشناسان می‌گویند این محدودیت‌ها ممکن است زنجیزه تامین را یک‌شبه متوقف نکنند، اما همچنان می‌توانند عواقب جدی برای بخش دفاعی اروپا داشته باشند.
دانیل فیوت، استاد مرکز امنیت، دیپلماسی و استراتژی بروکسل (CSDS) می‌گوید: «گسترش محدودیت‌های چین ضربه سختی به صنعت دفاعی اروپا وارد می‌کند و به‌طور بالقوه تولید مهمات و سامانه‌های پیشرفته‌ای را که به مواد معدنی حیاتی وابسته هستند، به تعویق می‌اندازد.»
او افزود: «این محدودیت‌ها در بدترین زمان ممکن نیز صورت می‌گیرد؛ درست زمانی که اروپا به دنبال تسلیح مجدد و تقویت پایگاه دفاعی خود از طریق سرمایه‌گذاری بیشتر است.»
تلاش اروپا برای تقویت خودکفایی دفاعی
در نشست ناتو که تابستان امسال در لاهه برگزار شد، ۳۲ عضو این پیمان که دو سوم اعضای آن را کشورهای اتحادیه اروپا تشکیل می‌دهند، متعهد شدند تا سال ۲۰۳۵ توانایی‌های دفاعی خود را تقویت کرده و هزینه‌های دفاعی را به ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهند.
در همین حال، اتحادیه اروپا در تلاش است تا خریدهای مشترک بیشتری را هماهنگ کند، اتکا به تأمین‌کنندگان خارجی را کاهش دهد و پروژه‌های شاخصی مانند «دیوار ضد پهپاد» و ابتکار «جناح شرقی» که بخش کلیدی استراتژی بازدارندگی در برابر تجاوز احتمالی روسیه است را به پیش ببرد.
اما تحلیلگران می‌گویند تشدید قوانین صادراتی چین بر عناصر خاکی کمیاب، لایه دیگری از فشار‌ها و تنگناها را بر اروپا تحمیل کرده است.
یوریس تیر، تحلیلگر مؤسسه مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا (EUISS) می‌گوید: «چین درست زمانی که کرملین تجاوزات خود را به عرصه‌ای فراتر از اوکراین افزایش داده، در حال خالی کردن زیر پای اروپا هنگام تلاش‌های جدی در زمینه باز تسلیح است.»
او هشدار داد که کنترل‌های چین می‌تواند نوآوری نظامی را در سراسر ناتو و شرکای آسیایی این پیمان کند کرده و حتی بر سامانه‌های راداری، محاسبات کوانتومی و دیگر فناوری‌های دفاعی پیشرفته اروپا نیز تأثیر بگذارد.
وابستگی به مواد خام حیاتی در سیستم‌ها و تجهیزات مختلف دفاعی متفاوت است و ممکن است برخی شرکت‌ها بیش از دیگران تحت تأثیر قرار گیرند. سخنگوی شرکت راین‌متال به یورونیوز گفت که این گروه دارای «زنجیره‌های تأمین پایدار و امن» است که دسترسی به منابع کلیدی را تضمین می‌کند.
وی اظهار داشت: «ما نیازهای خود را از طریق خرید استراتژیک و انبارداری تأمین می‌کنیم و منابع تأمین بسیار متنوع و متفاوتی از تمام نقاط جهان در اختیار داریم.»
شرکت‌های دفاعی کوچک‌تر اروپایی گفتند که اگرچه محدودیت‌های جدید می‌تواند برنامه‌های تولید را مختل کرده و هزینه‌ها را افزایش دهد، اما این چالش‌ها قابل مدیریت هستند. راه‌حل‌ها شامل تأمین زودهنگام قطعات کلیدی، کسب صلاحیت از چندین تأمین‌کننده و طراحی مجدد محصولات برای کاهش اتکا به مواد کمیاب است.
کاهش وابستگی؛ در گفتار ساده‌تر از عمل
دسترسی به مواد خام حیاتی برای اهداف تسلیح مجدد اتحادیه اروپا حیاتی است، زیرا تانک‌های جنگی، جت‌های جنگنده، پهپادها و سامانه‌های راداری همگی به این مواد وابسته هستند.
این اتحادیه در حال حاضر به شدت به واردات متکی است. چین به تنهایی ۳۱ درصد از تنگستن و ۹۷ درصد از فلز منیزیم مورد نیاز اتحادیه اروپا را تأمین می‌کند، در حالی که انتظار می‌رود تقاضا برای عناصر خاکی کمیاب تا سال ۲۰۳۰ شش برابر شود.
بروکسل برای مقابله با این مشکل، در اوایل سال جاری «قانون مواد خام حیاتی» را تصویب کرد که هدف آن تقویت تولید داخلی، متنوع‌سازی واردات و ترویج بازیافت است.
اتحادیه اروپا قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، دست کم ۱۰ درصد از تقاضای خود را از طریق استخراج داخلی، ۴۰ درصد آن را از طریق فرآوری و ۲۵ درصد را از طریق بازیافت تأمین کند. این اتحادیه همچنین قصد دارد وابستگی به هر کشور را برای هر ماده به حداکثر ۶۵ درصد محدود کند.
به گفته دانیل فیوت، استاد مرکز امنیت، دیپلماسی و استراتژی بروکسل: «اروپا برای کاهش وابستگی به چین باید ایده‌های جسورانه‌ای برای سرمایه‌گذاری در پالایش و بازیافت داخلی ارائه دهد. این امر ممکن است هزینه‌های زیست‌محیطی در پی داشته باشد، بنابراین ایجاد تعادل بین اهداف دفاعی و اقلیمی آسان نخواهد بود.»
تنش‌ها در آستانه مذاکرات کلیدی آمریکا و چین
کنترل‌های صادراتی چین در بحبوحه افزایش تنش‌های تجاری میان پکن و واشنگتن اعمال می‌شود. انتظار می‌رود دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ، روسای جمهوری دو کشور اواخر اکتبر در جریان نشست اپک در کره جنوبی، درست پیش از اجرایی شدن محدودیت‌های جدید، با یکدیگر دیدار کنند.
زمان‌بندی تعیین شده برای دیدار ترامپ و شی باعث شده است که برخی تحلیلگران این اقدام را یک تاکتیک مذاکراتی تلقی کنند.
وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که مایل به تقویت ارتباط و همکاری با همه طرف‌ها برای «تضمین امنیت و ثبات زنجیره‌های صنعتی و تأمین جهانی» است.
اما اتاق بازرگانی اروپا در چین هشدار داد که این اقدام می‌تواند تنش‌های تجاری را تشدید کند؛ این نهاد از پکن خواست تا درهای گفتگو را باز نگه داشته و تداوم صادرات عناصر خاکی کمیاب به اروپا را تضمین کند.
ماروش شفکوویچ، کمیسر تجارت اروپا این اقدامات را «غیرقابل توجیه» خواند و گفت که چنین محدودیت‌هایی به شرکت‌های اروپایی که پیش از این نیز از تأخیر در صدور مجوزهای صادراتی چین رنج می‌برند، آسیب بیشتری می‌رساند.
وی روز سه‌شنبه تصریح کرد: «عناصر خاکی کمیاب و آهنرباهای دائمی، عنصرهای کلیدی در تقریبا هر آنچه یک جزء دیجیتال دارد، به شمار می‌روند. گسترش وسیع دامنه این محدودیت‌ها و افزودن محصولات جدید شرایط را وخیم‌تر کرده است.»
کمیسر تجارت اروپا درخواست یک ویدئو کنفرانس با همتای چینی خود برای بحث در این خصوص را داده است که انتظار می‌رود هفته آینده برگزار شود.