دو قلعهی باستانی در منطقهی ایستریای کرواسی بازسازی و مرمت شدهاند تا جانی دوباره بگیرند. اینچنین است که سنگهای کهن، گذشته را پیش چشم ما زنده میکنند و در عین حال، با ایجاد شغل رونق اقتصادی برای مردم محلی به ارمغان میآورند.
قلعهی موروسینی–گریمانی در قلب روستای کوچک سْوِتوینچِنات قرار دارد. این قلعه از مهمترین و بهترین نمونههای حفظشده از قلعههای رنسانسی در منطقهی ایستریای کرواسی است. این قلعه که مدتی طولانی متروک مانده بود، اکنون سالانه حدود ۴۵هزار بازدیدکننده دارد و در فصل پرگردشگر ۱۲ نفر در آن مشغول به کارند. ساختار معماری بازسازیشدهی قلعه، فضایی چندمنظوره فراهم کرده که میزبان فعالیتهای گوناگون برای کودکان و بزرگسالان است؛ از بازیهای اتاق فرار و مراسم عروسی گرفته تا جشنوارههای خوراک، برنامههای گروهی، کنسرتها و شبهای قرونوسطایی. در فضای پیرامون قلعه نیز بازارهای مواد غذایی محلی برگزار میشود و بازیهای سنتی اجرا میگردد.
بهگفتهی مدیران، انتخاب این فعالیتها همواره با دقت و با توجه به اصول پایداری انجام میشود.
ماتیا لیوبا، مدیر توسعهی خلاقانهی قلعه، توضیح میدهد: «قلعه پیش از ما اینجا بوده است و باید مطمئن شویم پس از ما هم پابرجا باقی خواهد ماند. این نکتهای است که همواره به همهی بازدیدکنندگان یادآوری میکنیم: هم لذت ببرند و خوش بگذرانند و هم به تکتک سنگهای این قلعه احترام بگذارند.»
قلعهی موروسینی–گریمانی یکی از دو قلعهای است که در چارچوب پروژهای اروپایی برای احیای قلعههای باستانی منطقه انتخاب شدهاند، ابتکاری که میکوشد تصویری از گذشته ارائه دهد و زمینهساز اشتغال و رونق اقتصادی در جوامع محلی شود. بودجهی کل پروژهی کولترا حدود ۳میلیون یورو بود. ۸۵درصد از این مبلغ را طرح سیاست انسجام اتحادیهی اروپا تأمین کرده است.
قلعهی دوم که در این پروژه شرکت دارد، در مکانی دورافتادهتر است. قلعهی پترپیلوسا، یادگار قرن دهم میلادی، در نزدیکی روستای کوچک بوزت واقع شده است.
قلعه با دیوارهای فرسودهاش اکنون میزبان بازیهای گنجیابی برای کودکان، جشنوارههای شعر، کارگاههای مدیتیشن و کنسرتهای جاز و پاپ/راک است. ماتیا نژیچ، هماهنگکنندهٔ فرهنگی و هنری قلعهٔ پتراپیلوسا، میگوید که دورافتادگی قلعه باعث شده تا طراحی و اجرای این فعالیتها با چالشهایی روبهرو شود. نژیچ توضیح میدهد:«شاید در گذشته این دورافتادهبودن نوعی مزیت دفاعی استراتژیک محسوب میشد. با این حال، امروزه این ناحیه از نظر جغرافیایی منطقهای بسیار دشوار و دور از دسترس بهشمار میرود. زیرساختهای جادهای این منطقه کافی نیست و ورود گروههای بزرگ گردشگری با اتوبوس عملاً مشکلساز میشود. ما در تلاشیم این وضعیت را بهبود دهیم.»
بهگفتهی یکی از باستانشناسانِ درگیر در پژوهش و مرمت این بناها، صرفنظر از چالشهایی که در مسیر قرار دارد و راهحلهایی که برایشان یافته میشود، آیندهی این قلعهها در نهایت به توانایی آنها در بازآفرینی مداوم خود وابسته است؛ دژهایی که اگر بخواهند زنده بمانند، باید همواره معنا و نقشی تازه در قالب گردشگری فرهنگیِ پایدار پیدا کنند.
یوسیپ ویشنیچ، باستانشناسی که تاریخ قلعهی پتراپیلوسا را مطالعه کرده و در بازسازی آن مشارکت داشته، میگوید: «اگر از سازههایی که هنوز سالم مانده و بازسازی شدهاند استفاده نشود، بهزودی با مشکل مواجه خواهیم شد، چراکه سازهها فرو میریزند یا تخریب میشوند و در آن صورت تأمین بودجه برای بازسازیشان دشوار میشود.» به گفتهی ویشنیچ، استادیار باستانشناسی در دانشگاه یورای دوبریلا در پولا: «وقتی مکانی مانند پترپیلوسا بازسازی میشود و دوباره جان میگیرد، واقعاً توجه مردم را به سوی خود جلب میکند.»
شریک اصلی پروژهی «کولتِرا» شهرداری سوتوینچنات بود، و این طرح با همکاری نزدیک ۱۱ نهاد دیگر از بخشهای دولتی، خصوصی و مدنی اجرا شد.