براساس برآوردها ۴۰.۸ میلیون نفر در جهان با اچآیوی زندگی میکنند و این ویروس سال گذشته جان حدود ۶۳۰ هزار نفر را گرفت.
هر سال از ۱۹۸۸ تاکنون، گروهی جهانی از دانشمندان، پزشکان، خانوادهها و کنشگران روز اول دسامبر را بهعنوان روز جهانی ایدز گرامی میدارند تا یاد قربانیان همهگیری اچآیوی/ایدز را زنده نگه دارند و تلاشها برای پایان دادن به آن را تقویت کنند.
از آغاز بحران، حدود ۴۴.۱ میلیون نفر در سراسر جهان از علل مرتبط با اچآیوی (ویروس نقص ایمنی انسانی)، ویروسی که سبب ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) میشود، جان باختهاند. حدود ۹۱.۴ میلیون نفر به اچآیوی مبتلا شدهاند.
با وجود پیشرفتهای علمی بزرگ در پیشگیری و درمان اچآیوی در دهههای اخیر، کارشناسان سلامت جهانی هشدار دادهاند که کاهشهای اخیر بودجه از سوی کشورهای ثروتمند میتواند به اوجگیری دوباره در مناطق بهشدت درگیر منجر شود.
در سیوهفتمین روز جهانی ایدز، هشت تحول کلیدی در مبارزه با یکی از ویرانگرترین همهگیریهای تاریخ بشر را مرور میکنیم.
۱۹۸۱: گزارش نخستین موارد
در ژوئن، مسئولان بهداشت آمریکا از یک بیماری مرموز که گروهی از مردان همجنسگرای جوان و پیشتر سالم را مبتلا کرده بود گزارش دادند و همه آنان در نهایت جان خود را از دست دادند. بهزودی صدها مورد دیگر نیز شناسایی شد، از جمله در میان مصرفکنندگان مواد مخدر، بیماران هموفیلی و دریافتکنندگان انتقال خون.
نخستین گزارش پایش ایدز در اروپا در سال ۱۹۸۴ منتشر شد و تا اواخر ۱۹۸۵، آزمایش اچآیوی در بریتانیا در دسترس قرار گرفت.
این آغاز چیزی بود که بهزودی بهعنوان همهگیری اچآیوی/ایدز شناخته شد و دههها جامعه علمی و جهان را درگیر کرد.
۱۹۹۶: درمان جدید مرگومیر ناشی از ایدز را مهار کرد
پس از سالها آزمونوخطا، دانشمندان دریافتند که درمان ضد رتروویروسی بسیار فعال (HAART)، ترکیبی از سه دارو، درمانی بسیار موثر برای ایدز است.
HAART با سرکوب ویروس، دستگاه ایمنی را بازمیگرداند و روند پیشرفت اچآیوی به ایدز را کند میکند. درمانهای ضد رتروویروسی تشخیص اچآیوی را از حکم مرگ به یک بیماری مزمنِ قابل مدیریت تبدیل کرد؛ برای کسانی که توان پرداخت آن را داشتند.
در نتیجه، شمار مرگومیرهای مرتبط با ایدز در کشورهایی که به این درمان دسترسی داشتند بهطور چشمگیری کاهش یافت. همزمان، تعداد افراد مبتلا به اچآیوی به دلیل افزایش آزمایش و تشخیص، و نیز ادامه انتشار ویروس، بالا رفت.
۲۰۰۳: ایجاد برنامه PEPFAR
ایالات متحده «طرح اضطراری رئیسجمهور برای امداد ایدز» (PEPFAR) را اعلام کرد؛ طرحی پنجساله به ارزش اولیه ۱۵ میلیارد دلار (۱۳ میلیارد یورو) برای مبارزه با اچآیوی/ایدز در کشورهایی با بارِ بالای بیماری.
تا سال ۲۰۲۵ گفته میشود این برنامه جانِ بیش از ۲۶ میلیون نفر را در ۵۰ کشور نجات داده و به بزرگترین برنامه سلامت جهانی برای یک بیماری واحد در طول تاریخ بدل شده است.
۲۰۱۱: دانشمندان دریافتند داروهای ضد رتروویروسی از گسترش اچآیوی جلوگیری میکنند
دانشمندان در کنفرانسی در رم اعلام کردند که داروهای ضد رتروویروسی فقط برای درمان اچآیوی مفید نیستند، آنها همچنین بهطور چشمگیری خطر انتقال ویروس از سوی فردِ مبتلا به شریک جنسیِ غیرمبتلا را کاهش میدهند.
۲۰۱۲: نخستین داروی PrEP برای کاهش خطر ابتلا به اچآیوی تایید شد
نهادهای تنظیمگر آمریکا داروی ترووادا را برای «پیشگیری پیش از مواجهه» (PrEP) تایید کردند و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ این اقدام را دنبال کرد.
PrEP قرصی روزانه برای افرادِ در معرضِ خطرِ بالای ابتلا به اچآیوی، مانند مردان همجنسگرا و دوجنسگرا، افراد ترنسجندر و کارگران جنسی، است تا خطر ابتلا به ویروس را کاهش دهد. مطالعات نشان میدهد که میتواند خطر ابتلا از طریق رابطه جنسی را حدود ۹۹ درصد و از طریق تزریق را حدود ۷۴ درصد کم کند.
در کنار هم، داروهای ضد رتروویروسی و PrEP مسیرِ همهگیری اچآیوی را در کشورهای ثروتمند تغییر دادهاند. برای مثال در بریتانیا، این دو باعث شدند تشخیصهای جدید اچآیوی در میان مردان همجنسگرا و دوجنسگرا بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به میزان دو سوم کاهش یابد.
۲۰۲۰: چالشها در گسترش پیشگیری و درمان اچآیوی
در سال ۲۰۱۴، برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز (UNAIDS) هدفی برای سال ۲۰۲۰ تعیین کرد تا ۹۰ درصدِ بیمارانِ اچآیوی در سراسر جهان از وضعیت خود آگاه باشند، از درمانهای ضد رتروویروسی استفاده کنند و بار ویروسیشان سرکوب شده باشد. مجمع عمومی سازمان ملل دو سال بعد این اهداف که به ۹۰-۹۰-۹۰ مشهورند را تصویب کرد.
بهگفته UNAIDS، تحقق این اهداف میتواند امکان پایان دادن به این همهگیری تا سال ۲۰۳۰ را فراهم کند.
سوئد نخستین کشوری بود که در سال ۲۰۱۶ به این اهداف دست یافت. اما تا سال ۲۰۲۰ تنها ۱۹ کشور در جهان بهطور کامل یا تقریبا به اهداف ۹۰-۹۰-۹۰ دست یافته بودند.
۲۰۲۴: تزریق دوبار در سال برای PrEP تحولآفرین خوانده شد
مطالعات نشان داد که یک تزریق از داروی ضد رتروویروسی لنکاپاویر میتواند هر بار بهمدت شش ماه در برابر اچآیوی محافظت ایجاد کند، در حالی که داروی قبلی تنها دو ماه اثر داشت.
اتحادیه اروپا سال بعد این تزریق را تایید کرد و گروههای بینالمللی بهسرعت متحد شدند تا نسخههای ژنریک مقرونبهصرفه این دارو را به کشورهای با درآمد پایین در سال ۲۰۲۷ برسانند.
۲۰۲۵: کاهش بودجه پیشرفتها را تهدید میکند
امسال خدمات اچآیوی در بسیاری کشورها مختل شد، زیرا آمریکا بهطور ناگهانی کمکهای خارجی را منجمد یا پس گرفت. کشورهای اروپایی، از جمله بریتانیا، آلمان و فرانسه نیز امسال بودجه سلامت جهانی را کاهش دادهاند.
کارشناسان سلامت جهانی هشدار دادهاند که این کاهشها میتواند سالها تلاش برای مقابله با اچآیوی/ایدز و دیگر بحرانهای بلندمدت سلامت مانند مالاریا و سل (TB) را تضعیف کند.
امروز برآورد میشود ۴۰.۸ میلیون نفر در جهان با اچآیوی زندگی میکنند و این ویروس سال گذشته حدود ۶۳۰ هزار نفر را کشت. قاره آفریقا بیشترین آسیب را دیده و بیش از دوسوم همه موارد را در بر میگیرد.